Monaster św. Cyryla Nowojezierskiego

Monaster św. Cyryla Nowojezierskiego

Кирилло-Новоезерский монастырь

Widok monasteru w XIX w.
Państwo	Rosja
Miejscowość	Ogniennyj ostrow
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Obiekty sakralne
Sobór	Zmartwychwstania Pańskiego
Cerkiew	Smoleńskiej Ikony Matki Bożej
Cerkiew	Świętych Piotra i Pawła
Założyciel klasztoru	Cyryl Nowojezierski
Data budowy	XVI w., XVII w. (rozbudowa)
Data zamknięcia	lata 20. XX wieku
Data reaktywacji	nie reaktywowany
Położenie na mapie obwodu wołogodzkiego Monaster św. Cyryla Nowojezierskiego
Położenie na mapie Rosji Monaster św. Cyryla Nowojezierskiego
59°57′N 37°15′E/59,950000 37,250000

Monaster św. Cyryla Nowojezierskiego – nieczynny prawosławny męski klasztor na wyspie Ogniennyj na jeziorze Nowym (obwód wołogodzki). Funkcjonował między XVI wiekiem a trzecią dekadą wieku XX; następnie jego zabudowania zostały zaadaptowane na więzienie.

Nazwa monasteru odnosi się do jego twórcy, święto patronalne wspólnoty wypadało w święto Zmartwychwstania Pańskiego^[1].

Historia

Monaster Zmartwychwstania Pańskiego został założony w 1517 przez Cyryla^[1], mnicha z monasteru Korneliusza Komelskiego^[2]. Pierwsi mnisi żyli w drewnianej chacie, a w 1518 wznieśli dwie cerkwie: Zmartwychwstania Pańskiego i ikony Matki Bożej „Hodegetria”. Według prawosławnej tradycji miejsce, w którym miała zbierać się wspólnota, Cyryl ujrzał podczas objawienia maryjnego. Z czasem wokół założyciela gromadziła się coraz większa liczba mnichów. Rosła również zamożność wspólnoty, która jeszcze za życia Cyryla (zm. 1523) pozyskał na własność ziemię i chłopów^[1].

W 1605 monaster został zniszczony przez pożar. Odbudowa drewnianej cerkwi Ikony Matki Bożej „Hodegetria” trwała do 1644, zaś jej poświęcenie miało miejsce pięć lat później. W latach 1649–1652 bojar Boris Morozow ufundował w kompleksie monasterskim kamienny sobór Zmartwychwstania Pańskiego, w której wystawiono dla kultu relikwie Cyryla Nowojezierskiego, uznanego za świętego^[1]. W 1685 carewna Zofia ufundowała cerkiew Smoleńskiej Ikony Matki Bożej z refektarzem. Do końca stulecia zbudowano również nadbramną cerkiew św. św. Piotra i Pawła oraz cerkiew św. św. Zachariasza i Elżbiety połączoną z budynkiem mieszkalnym dla mnichów. Całość otoczona była murem obronnym z basztami w narożnikach^[1].

Podobnie jak inne monastery na północy państwa moskiewskiego, monaster św. Cyryla Nowojezierskiego był wspierany finansowo przez książąt moskiewskich, a następnie carów. Równocześnie wszystkie północne klasztory były zobowiązane utrzymywać pułki strzeleckie oraz brać udział w finansowaniu wojska i wykupu jeńców z niewoli. Szczególnie hojne dary przekazali wspólnocie Iwan IV Groźny i Piotr I Wielki. Dzięki wsparciu rządzących monaster stał się jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczych i kulturalnych w regionie^[1]. Sytuacja materialna klasztoru znacznie pogorszyła się w końcu XVII i w XVIII w. Rozbudowa w poprzednim stuleciu okazała się zbyt kosztowna dla monasteru, który podupadł. W 1764 podczas sekularyzacji majątków monasterskich, gdy klasztory prawosławne w Rosji przeszły na utrzymanie państwowe, został zaliczony do ostatniej, III klasy. W 1793 w monasterze żyło tylko dziesięciu mnichów^[1]. W ostatniej dekadzie XVIII w. klasztor ponownie zaczął się jednak rozwijać dzięki działalności jego przełożonego, archimandryty Teofana (Sokołowa)^[3]. W 1795 monaster otrzymał od Katarzyny II złoty pokrowiec na rakę z relikwiami Cyryla Nowojezierskiego, zaś Paweł I podarował wspólnocie 1000 rubli, naczynia liturgiczne, srebrny krzyż, szaty liturgiczne i Ewangeliarz. Dary klasztorowi przekazywali również kupcy moskiewscy Afanasij Dołgow i Siemien Wasiljew, z funduszy których powstał ikonostas w soborze Zmartwychwstania Pańskiego. Do 1838 liczba mnichów w klasztorze wzrosła do osiemdziesięciu^[1].

W 1906 pożar poważnie uszkodził klasztor, szczególnie ucierpiał sobór, dzwonnica, refektarz oraz cerkiew św. św. Zachariasza i Elżbiety. Prace przy odbudowie zniszczonych obiektów trwały pięć lat; w przededniu rewolucji październikowej czynne były trzy cerkwie^[1].

W latach 20. XX wieku monaster został zamknięty, rozgrabiony i zaadaptowany na więzienie. Początkowo byli w nim więzieni mnisi i duchowni prawosławni z Biełoziorska. Następnie w zabudowaniach klasztornych rozmieszczono więzienie dla osób szczególnie niebezpiecznych, które nadal funkcjonuje^[1].

Przypisy