Monaster Japca

Monaster Japca

Mănăstirea Japca

Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego i budynki monasterskie na znaczku mołdawskim
Państwo	Mołdawia
Miejscowość	Japca
Kościół	Mołdawski Kościół Prawosławny
Eparchia	kiszyniowska
Ihumenia	Taisa (Străinu)
Klauzura	nie
Typ monasteru	żeński
Liczba mniszek (2008)	46 (mniszki oraz posłusznice)
Obiekty sakralne
Cerkiew	Wniebowstąpienia Pańskiego
Cerkiew	Podwyższenia Krzyża Pańskiego
Cerkiew	św. Michała Archanioła
Założyciel klasztoru	mnich Ezechiel (XVII w.), mnich Teodozjusz (1770, odbudowa)
Styl	neoklasycystyczny, bizantyjsko-rosyjski
Położenie na mapie Mołdawii Monaster Japca
47°59′17″N 28°42′42″E/47,988056 28,711667

Monaster Japca, w pełnym brzmieniu: monaster Wniebowstąpienia Pańskiego w Japce (oryg. rum. Mănăstirea Japca, Mănăstirea „Înălțarea Domnului” din Japca) – prawosławny żeński klasztor w Mołdawii, we wsi Japca w rejonie Florești, nad Dniestrem, w jurysdykcji eparchii kiszyniowskiej Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego.

Historia

Klasztor męski

Monaster Japca powstał jako męski skit, którego mieszkańcy żyli w pieczarach wykutych nad skalistym brzegiem Dniestru. Dokładna data jego utworzenia jest nieznana; podawana przez niektóre opracowania data 1693 nie ma potwierdzenia źródłowego. Być może monaster utworzył w połowie XVII w. mnich Ezechiel, przybyły albo z innego mołdawskiego monasteru, albo ze Lwowa^[1]. Pierwsza wspólnota nie przetrwała jednak napadów; w 1770 hieromnich Teodozjusz zbudował w pobliżu pieczar nowe budynki mieszkalne dla mnichów (nowy monaster nie mieścił się już w pieczarach) i drewnianą cerkiew pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Pańskiego. Właściciele majątku Japca przekazali Teodozjuszowi część ziemi poniżej skitu, z dwoma źródłami. Teodozjusz kierował monasterem nieprzerwanie przez ponad czterdzieści lat i w 1813, gdy skit znalazł się w granicach nowo otworzonej eparchii kiszyniowskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, otrzymał godność ihumena od jej ordynariusza, metropolity Gabriela. W 1818 ten sam hierarcha zmienił skit w klasztor cenobityczny. W 1821 monaster Japca został zaliczony do grupy klasztorów, które nie trafiły pod zarząd dziekana monasterów eparchii kiszyniowskiej, lecz nadal były kierowane przez namiestników biskupich^[1]. W tej samej dekadzie monaster znacząco wzbogacił się dzięki pomocy finansowej metropolity irinopolskiego i watopedzkiego Grzegorza, który przekazał mu własność ziemską, oraz mołdawskiego bojara Constantina Andronika, który zakupił ziemię dla klasztoru i wzniósł w nim nową murowaną cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego, dla której także ufundował wyposażenie^[1].

Na przełomie lat 60. i 70. XIX w. monaster stał się ośrodkiem kultu kopii Herbowieckiej Ikony Matki Bożej^[1]. W tym samym czasie przy monasterze otwarto szkołę oferującą mnichom i miejscowym chłopcom naukę katechezy i innych podstawowych przedmiotów. W 1872 na podstawie przetłumaczonych na język rosyjski starszych dokumentów opracowany został Synodyk monasterski, przedstawiający jego historię, księgozbiór biblioteki i archiwum, nazwiska dobroczyńców. Na przełomie XIX i XX wieku mnisi otworzyli szkołę psalmistów cerkiewnych, a w 1916 – czteroklasową szkołę dla sierot i szkołę nauczycielską^[1]. W przededniu I wojny światowej posiadał 500 hektarów ziemi, w tym siedmiohektarowy sad, sześciohektarową winnicę, lasy i łąki^[1].

Klasztor żeński

W 1916 arcybiskup kiszyniowski i chocimski Anastazy zaprosił do objęcia monasteru Japca mniszki z monasteru Narodzenia Matki Bożej w Leśnej, które od roku znajdowały się na bieżeństwie w Petersburgu i w Moskwie. W tym samym roku do Mołdawii przybyły dwie kierujące monasterem ihumenie Katarzyna i Nina oraz siedemdziesiąt mniszek i posłusznic^[2]. Początkowo przełożoną monasteru była Katarzyna, następnie oficjalnie urząd ten objęła ihumenia Nina. W 1918 w monasterze przebywało 208 kobiet, z czego tylko 26 było mniszkami mantijnymi. W 1918 razem z całą eparchią kiszyniowską klasztor został włączony do Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego. Mniszki z monasteru w Leśnej przebywały w monasterze Japca do 1924^[1]. W wymienionym roku Cerkiew Rumuńska przyjęła w liturgii kalendarz nowojuliański („nowy styl”), a rosyjskim mniszkom nakazano przyjęcie obywatelstwa rumuńskiego i wprowadzenie do nabożeństw języka rumuńskiego. W związku z tym 70 mniszek i posłusznic, na czele z ihumeniami Katarzyną i Niną, postanowiły wyjechać do Królestwa SHS i tam założyć nowy monaster^[2]

Od 1927 w monasterze, z inicjatywy biskupa chocimskiego Wissariona, powstała szkoła zawodowa dla dziewcząt, w której nauczano prowadzenia gospodarstwa wiejskiego i podstaw teologii. Po wyjeździe części mniszek w klasztorze pozostało 20 mniszek i 78 posłusznic (dane z 1930)^[1].

Monaster został zlikwidowany w 1940, po przyłączeniu Besarabii do ZSRR, jednak już po roku został restytuowany. Po II wojnie światowej pozostał w jurysdykcji Patriarchatu Moskiewskiego w związku z przyłączeniem Mołdawii do ZSRR. Mniszki nadal utrzymywały się z prowadzenia gospodarstwa wiejskiego^[1].

Monaster Japca jest największym pod względem liczby mniszek klasztorem żeńskim Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego, chociaż w II poł. XX wieku liczba ta sukcesywnie spadała. W 1969 w monasterze przebywało 69 mniszek i posłusznic, w 1978 – 57, zaś w 2008 – 46^[1].

W 1974 w pożarze ucierpiały dwie cerkwie monasterskie: Wniebowstąpienia Pańskiego oraz św. Michała Archanioła, zostały one następnie odremontowane^[1].

Architektura

Najstarszą częścią kompleksu klasztornego jest cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego wykuta w skale w końcu XVII w., z wysuniętą elewacją z białego kamienia. Obiekt ten został odrestaurowany w latach 50. XIX w., a w 1995 odnowiony po tym, gdy ucierpiał wskutek obsunięcia się podłoża. Druga cerkiew monasterska to zbudowana w 1915 w stylu neoklasycystycznym cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego usytuowana na miejscu rozebranej w 1911 świątyni ufundowanej przez Andronika. Świątynia ta wzniesiona została na planie kwadratu, posiada jedną kopułę i trzy ołtarze: Wniebowstąpienia Pańskiego, Przemienienia Pańskiego oraz Krzyża Pańskiego, umieszczone za wspólnym trzyrzędowym ikonostasem. We wnętrzu obiekt znajduje się zespół fresków z wyobrażeniami Wniebowstąpienia Pańskiego, Pana Boga Zastępów w otoczeniu Ewangelistów oraz świętych Kasjana i Porfirego z Gazy^[1]. Trzecią świątynią w kompleksie klasztoru jest cerkiew św. Michała Archanioła z 1849, przylegająca do budynków zamieszkiwanych przez mniszki. W 2008 w budynku zajmowanym przez przełożoną monasteru urządzono dodatkową cerkiew domową Leśniańskiej Ikony Matki Bożej^[1].

Przełożeni monasteru męskiego^[1]

• hieromnich Teodozjusz, 1770–1808
• hieromnich Nikander, 1808–1810
• hieromnich Kalikst, 1810–1818
• hieromnich Teofil, 1818–1821
• archimandryta Synezjusz, 1822–1824
• archimandryta Joannicjusz, 1824–1827
• igumen Hiob, 1827–1829
• archimandryta Onezyfor, 1830–1833
• archimandryta Nikodem, 1833–1835 lub 1836
• archimandryta Kasjan, 1836–1864
• archimandryta Serafin, 1865–1868
• archimandryta Hieronim, 1868–1871
• archimandryta Hermogen (Baziluk), 1872–1880
• archimandryta Ireneusz (Czebotarienko), 1881–1883
• archimandryta Benedykt, 1884–1886
• archimandryta Synezjusz (Bârkă), 1887–1904
• archimandryta Porfiry (Babiej), 1904–1916

Przełożone monasteru żeńskiego^[1]

• ihumenia Katarzyna (Jefimowska), 1916
• ihumenia Nina (Kosakowska), 1916–1924
• mniszka Dorota (Antonowicz), 1924–1940
• ihumenia Pachomia, 1940–1958
• mniszka Sydonia, 1958–1959
• mniszka Serafina (Czebotariowa), 1959–1979
• mniszka, następnie ihumenia Aleksandra, 1979–1999
• ihumenia Taisa (Străinu), do 1999

Przypisy