Monaster Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Kazaniu

Monaster Kazańskiej Ikony Matki Bożej

Казанский Богородицкий монастырь

nr rej. 161720791970004
Widok ogólny
Państwo	Rosja
Republika	Tatarstan
Miejscowość	Kazań
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Rodzaj klasztoru	monaster
Eparchia	kazańska
Namiestnik	ihumen Marek (Wilenski)
Klauzura	nie
Typ monasteru	męski
Obiekty sakralne
Sobór	Kazańskiej Ikony Matki Bożej (w odbudowie)
Cerkiew	Podwyższenia Krzyża Pańskiego
Cerkiew	Narodzenia Matki Bożej
Założyciel klasztoru	metropolita kazański Hermogen
Fundator	Fiodor I
Styl	klasycystyczny
Data budowy	po 1579
Data zamknięcia	ok. 1930
Data zburzenia	lata 30. XX wieku
Data reaktywacji	2005
Położenie na mapie Kazania Kazań, Monaster Kazańskiej Ikony Matki Bożej
Położenie na mapie Rosji Kazań, Monaster Kazańskiej Ikony Matki Bożej
Położenie na mapie Tatarstanu Kazań, Monaster Kazańskiej Ikony Matki Bożej
55°47′56″N 49°06′49″E/55,798889 49,113611
Strona internetowa klasztoru

Monaster Kazańskiej Ikony Matki Bożej (ros. Казанский Богородицкий монастырь) – prawosławny męski (pierwotnie żeński) klasztor w Kazaniu, w jurysdykcji eparchii kazańskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Powstał na miejscu, gdzie według prawosławnej tradycji w 1579 r. doszło do cudownego objawienia Kazańskiej Ikony Matki Bożej.

Historia

Monaster został utworzony w 1579 r. na miejscu, gdzie w tym samym roku została odnaleziona Kazańska Ikona Matki Bożej i zaczął się rozwijać jej kult. Pierwszą posłusznicą w nowo powstałej żeńskiej wspólnocie została – jako siostra Marta – Matrona Onuczina, dziewczynka, która odnalazła ikonę^[1]. Początkowo mniszki żyły przy drewnianej cerkwi. W 1594 r., gdy metropolitą kazańskim był Hermogen, biskup szczególnie zaangażowany w rozwijanie kultu Kazańskiej Ikony Matki Bożej, na jej miejscu rozpoczęto, na mocy carskiego ukazu, budowę murowanej świątyni z ołtarzami Matki Bożej i św. Aleksandra Newskiego^[2]. W XVII w. przy wjeździe na teren klasztoru zbudowano sześciokondygnacyjną dzwonnicę^[3].

Na przełomie XVIII i XIX w. kompleks klasztornych zabudowań został rozbudowany. W latach 1796–1807 wzniesiony został nowy główny sobór monasterski Kazańskiej Ikony Matki Bożej zaprojektowany przez Iwana Starowa^[3] i F. Jemieljanowa^[1]. Na ceremonii położenia kamienia węgielnego był obecny car Paweł I z synami Aleksandrem i Konstantym^[2]. Rok po oddaniu soboru do użytku architekt J. Szełkownikow opracował projekt nowego zespołu budynków klasztornych, by powstał jeden zespół w stylu klasycystycznym. Budynki mieszkalne dla mniszek wzniesiono w latach 1814–1822, natomiast od 1810 do 1832 r. trwała budowa osobnego skrzydła przeznaczonego dla przełożonej monasteru. Obok tego budynku w latach 1810–1816 w północnej części kompleksu zbudowano cerkiew św. Mikołaja Tulskiego, w której nabożeństwa odbywały się jesienią i zimą^[1]. Świątynia ta została wzniesiona na miejscu starszej cerkwi pod tym samym wezwaniem, pierwszej cerkwi, w której Kazańska Ikona Matki Bożej była wystawiona dla kultu^[3]. Wreszcie w latach 1865–1867 wzniesiono wieżę wjazdową z cerkwią nadbramną^[1] Mądrości Bożej^[3]. W latach 1882–1887 powstał natomiast budynek mieszczący cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego, klasztorny szpital, piekarnię i magazyn szat duchownych^[4].

Do 1904 r. w soborze Kazańskiej Ikony Matki Bożej wystawiona była dla kultu patronująca mu ikona. W wymienionym roku wizerunek został ze świątyni skradziony^[2].

W 1910 r. z inicjatywy wielkiej księżnej Elżbiety Fiodorowny w podziemiach soboru, to jest dokładnie na miejscu odnalezienia Kazańskiej Ikony Matki Bożej, postanowiono urządzić kolejną cerkiew. Projekt świątyni, która miała przypominać dawne katakumby i podziemne świątynie chrześcijańskie, opracował Aleksiej Szczusjew. Pierwsze nabożeństwo w podziemnej cerkwi odbyło się w 1913 r.^[2]

Po rewolucji październikowej i walkach o Kazań w czasie rosyjskiej wojny domowej monaster, zarejestrowany jako spółdzielnia pracy^[5], przetrwał do końca lat 20. Jeszcze w 1922 r. przebywało w nim około dwustu kobiet^[6]. Władze radzieckie zlikwidowały go dopiero później: w latach 30. XX wieku sobór Kazańskiej Ikony Matki Bożej oraz dzwonnica zostały wysadzone w powietrze. W cerkwi Podwyższenia Krzyża Pańskiego rozmieszczono sale wykładowe Kazańskiego Instytutu Pedagogicznego, a następnie dom studencki^[4]. Inne budynki monasterskie lub powstałe na ich miejscu obiekty wykorzystywano jako magazyny, studio filmowe i pomieszczenia fabryki wyrobów tytoniowych^[6].

W 1993 r. Rosyjski Kościół Prawosławny odzyskał budynek cerkwi Mądrości Bożej, który został przywrócony do użytku liturgicznego^[3]. Monaster Kazańskiej Ikony Matki Bożej został restytuowany jako męski w 2005 r.^[6] W tym też roku przedstawiciel Watykanu przekazał Cerkwi odnalezioną Kazańską Ikonę Matki Bożej, którą wstawiono do odrestaurowanej cerkwi Podwyższenia Krzyża Pańskiego^[4].

W 2015 r. władze autonomicznego Tatarstanu ogłosiły, iż w celu wspierania tradycyjnych wartości religijnych i umacniania pokojowego współżycia różnych wyznań i narodów na terenie republiki równocześnie wdrożone zostaną dwie inicjatywy: otwarcie muzułmańskiego centrum kulturalno-religijnego „Bołgarska akademia islamu” w Bołgarze oraz odbudowa soboru Kazańskiej Ikony Matki Bożej w monasterze pod tym samym wezwaniem^[7]. Na terenie monasteru przeprowadzono prace archeologiczne, podczas których odkryto i ekshumowano szczątki mniszek zmarłych i pochowanych na klasztornym cmentarzu przed likwidacją żeńskiej wspólnoty^[8]. Budynek głównego soboru został do 2021 r. odbudowany niemal w całości, a następnie poświęcony 21 lipca 2021 r. przez patriarchę moskiewskiego i całej Rusi Cyryla^[9]. Rok wcześniej konsekrowano odnowioną podziemną cerkiew Narodzenia Matki Bożej^[2]. Również w 2021 r. w uznaniu szczególnego duchowego i historycznego znaczenia klasztoru Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego zdecydował, iż jego honorowymi przełożonymi będą metropolici kazańscy^[10].

W 2020 r. na terenie monasteru pochowano metropolitę kazańskiego i tatarstańskiego Teofana^[11].

Przypisy