Monaster Spaso-Andronikowski

Monaster Spaso-Andronikowski

Спасо-Андроников монастырь

Widok klasztoru w 1883
Państwo	Rosja
Miejscowość	Moskwa
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Rodzaj klasztoru	męski
Klauzura	nie
Obiekty sakralne
Sobór	Obrazu Jezusa Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego
Cerkiew	św. Michała Archanioła
Założyciel klasztoru	Andronik
Fundator	metropolita Moskwy Aleksy
Styl	staroruski
Materiał budowlany	kamień, cegła
Data budowy	od 1357
Data zamknięcia	1918
Data reaktywacji	nie reaktywowany
Położenie na mapie Moskwy Monaster Spaso-Andronikowski
Położenie na mapie Rosji Monaster Spaso-Andronikowski
55°44′56″N 37°40′15″E/55,748889 37,670833

Monaster Spaso-Andronikowski, wł. Monaster Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego – dawny męski klasztor prawosławny w Moskwie.

Rys historyczny

Według opisów hagiograficznych, w czasie powrotu metropolity kijowskiego Aleksego z Konstantynopola, na morzu rozpętała się burza. Duchowny przysiągł wówczas Bogu, iż jeśli zostanie ocalony, wzniesie monaster ku czci świętego, którego wspomnienie będzie obchodzone w dniu jego dotarcia do portu. Sztorm ustał, zaś hierarchia szczęśliwie dotarł do przystani w dniu Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego. W 1357 założył w Moskwie klasztor pod tym właśnie wezwaniem^[1]. Pierwszym zwierzchnikiem wspólnoty został jeden z uczniów późniejszego świętego mnicha Sergiusza z Radoneża – mnich Andronik^[1]. W 1360 w klasztorze otwarta została pierwsza cerkiew, w której znalazła się ikona Mandylion przywieziona przez metropolitę Aleksego z Konstantynopola^[1]. W latach 1420–1427 świątynia ta została zastąpiona kamiennym soborem Obrazu Chrystusa Nie Ludzką Ręką Uczynionego, ufundowanym przez rodzinę kupiecką Jermolinów^[2]. Dekorację malarską wnętrza soboru wykonał mnich klasztoru, ikonograf Andriej Rublow^[2] (zmarł on i został pochowany w monasterze, na nieustalonym miejscu, w 1460^[3]). Budynek ten łączy cechy późnego stylu włodzimiersko-suzdalskiego oraz architektury moskiewskiej XIV wieku. W literaturze jest porównywany z cerkwią św. Paraskiewy w Czernihowie^[4]. W cerkwi został pochowany pierwszy zwierzchnik monasteru, mnich Andronik^[3]. W 1504 w monasterze wzniesiono ceglany refektarz^[5]. W XVII wieku wzniesiono również pałac przełożonego oraz mury obronne z basztami wokół klasztoru^[5]. W tym samym stuleciu monaster był jednym z miejsc odosobnienia lidera ruchu staroobrzędowego, protopopa Awwakuma Pietrowa^[5].

W końcu XVII stulecia do monasterskiego refektarza została dobudowana cerkiew w stylu baroku moskiewskiego z trzema ołtarzami: św. Aleksego metropolity Moskwy, św. Michała Archanioła i Ikony Matki Bożej „Znak”^[3]. Fundatorką świątyni była pierwsza żona Piotra I Eudoksja Łopuchina, która pragnęła w ten sposób upamiętnić narodziny syna Aleksego. Z powodu zesłania Eudoksji do monasteru świątynia, chociaż praktycznie gotowa, została wyświęcona dopiero po 45 latach od zakończenia budowy^[5].

Widok monasteru w XIX w.

W 1795 rozpoczęły się prace przy budowie nowej dzwonnicy klasztornej. Fundator, S. Wasiliew, pragnął, aby obiekt przewyższył kremlowską dzwonnicę Iwana Wielkiego. Jednak już w trakcie prac budowlanych car Paweł I zażądał rezygnacji z tych planów. Ostatecznie obiekt został oddany do użytku w 1803, zaś jego wysokość wyniosła 73,5 metra^[5]. Autorem projektu dzwonnicy był Rodion Kazakow^[6].

W 1812, w czasie pożaru Moskwy, główny sobór monasteru został poważnie uszkodzony – zawaliła się główna kopuła. Po wycofaniu się wojsk francuskich z Moskwy obiekt został przebudowany. W latach 50. XX wieku sobór, najstarszy zabytek architektury staroruskiej w Moskwie (poza Kremlem) odzyskał pierwotny wygląd^[3].

W latach 30. XX wieku władze stalinowskie zarządziły rozbiórkę dzwonnicy monasterskiej w celu pozyskania cegieł. Monaster był już wtedy nieczynny – od 1918 działał w nim obóz dla przeciwników władzy bolszewickiej, w tym uczestników powstania w Kronsztadzie^[7]. W 1933 rozpoczęły się prace archeologiczne na terenie klasztoru, zaś w 1947 został on ogłoszony „rezerwatem” (ros. заповедник); w 1960 został zamieniony na muzeum sztuki staroruskiej im. Andrieja Rublowa. Klasztor spełnia te funkcje do dnia dzisiejszego. W 1989 wznowiono jedynie nabożeństwa w głównym soborze^[6].

Przypisy