Monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach

Monaster Zaśnięcia Matki Bożej

Свята-Успенскі манастыр

Widok ogólny
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Miejscowość	Żyrowicze
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny (Egzarchat Białoruski)
Rodzaj klasztoru	monaster
Eparchia	stauropigia
Biskup nowogródzki i słonimski	Guriasz (Apalko)
Klauzura	nie
Typ monasteru	męski
Obiekty sakralne
Sobór	Zaśnięcia Matki Bożej
Cerkiew	św. Mikołaja
Cerkiew	św. Grzegorza
Fundator	Aleksander Sołtan
Styl	barokowy, klasycystyczny
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Żyrowicze, monaster Zaśnięcia Matki Bożej
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Żyrowicze, monaster Zaśnięcia Matki Bożej
53°00′52″N 25°20′42″E/53,014444 25,345000

Monaster Zaśnięcia Matki Bożej – prawosławny stauropigialny^[1] męski klasztor w Żyrowiczach. Założony w 1493 na miejscu, gdzie w niewyjaśniony sposób miała pojawić się Żyrowicka Ikona Matki Bożej, w latach 1613–1839 należał do unickiego zakonu bazylianów.

Na terenie klasztoru mieści się siedziba Mińskiej Akademii Duchownej i seminarium duchownego^[2].

Historia

Klasztor prawosławny

Według tradycji prawosławnej monaster w Żyrowiczach został ufundowany w celu upamiętnienia objawienia maryjnego^[3], jakie miało miejsce w 1470^[1]. Dwaj pastuszkowie zobaczyli wówczas na gruszy, w majątku Aleksandra Sołtana, ikonę Matki Bożej emitującą nadprzyrodzony blask^[1]. Sołtan zabrał ikonę do swojego domu, lecz nie potraktował poważnie opowieści o jej pojawieniu się na drzewie. Na drugi dzień okazało się, że wizerunek ponownie pojawił się w pierwotnym miejscu. Sołtan nakazał wówczas wznieść w tym miejscu cerkiew Matki Bożej^[1]. Ikona zyskała sławę cudotwórczej, Żyrowicze stały się miejscem pielgrzymek^[1]. W 1493 przy cerkwi powstał monaster^[1], uposażony przez Sołtanów^[3]. W 1520 jego zabudowania zostały zniszczone w pożarze. Według tradycji ikona została cudownie uratowana i odnaleziona przez mieszkańców na kamieniu w Żyrowiczach^[1].

Na miejscu zniszczonej cerkwi wzniesiony został kamienny sobór Zaśnięcia Matki Bożej, następnie wielokrotnie przebudowywany. W XVII w. wzniesiono także cerkiew na miejscu kamienia, gdzie odnaleziono ikonę po pożarze^[1].

Klasztor unicki

Po przejściu Sołtanów na katolicyzm rodzina ta zrzekła się prawa ktitorstwa w stosunku do monasteru żyrowickiego. W rezultacie w 1613 klasztor przeszedł z Kościoła prawosławnego we władanie unickiego zakonu bazylianów i przez kolejne dwa stulecia był znaczącym unickim ośrodkiem religijnym^[3]. Przejęcie monasteru przez unitów odbiło się szerokim echem w Rzeczypospolitej^[4].

W 1726 papież Benedykt XIII wyraził zgodę na koronację Żyrowickiej Ikony Matki Bożej jako cudownego obrazu. Koronacja nastąpiła w 1730. Ceremonii w klasztorze w Żyrowiczach przewodniczył unicki metropolita kijowski Atanazy Szeptycki^[3]. W okresie administrowania klasztorem przez bazylianów został on rozbudowany, m.in. w 1760 wzniesiono nowy sobór Zaśnięcia Matki Bożej, w 1672 cerkiew Objawienia Pańskiego, a w 1700 cerkiew św. Jerzego^[5]. W 1810 monaster został rezydencją greckokatolickich biskupów brzeskich. W 1828 powstało przy nim seminarium duchowne^[3].

Klasztor prawosławny

Po synodzie połockim w 1839, na mocy którego doszło do likwidacji unii na ziemiach litewskich i białoruskich, monaster ponownie przeszedł we władanie mnichów prawosławnych. Został również rezydencją prawosławnych biskupów wileńskich i litewskich, zaś działające w nim seminarium kształciło odtąd kandydatów na duchownych prawosławnych. Funkcje te monaster pełnił przez sześć lat, do 1845, następnie rezydowali w nim wikariusze tejże eparchii^[3].

W XIX w. monaster był ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym, przyciągającym pątników przede wszystkim na święta Opieki Matki Bożej i Zaśnięcia Matki Bożej. Klasztor prowadził szkołę psalmistów oraz placówkę kształcenia podstawowego. W II połowie XIX w. całość zabudowań monasterskich została wyremontowana. Zakonnicy prowadzili sierociniec dla chłopców^[3].

W 1915 mnisi udali się na bieżeństwo, zabierając ze sobą cudowną ikonę Matki Bożej, klasztorne archiwum i część wyposażenia świątyń. Utensylia cerkiewne i ikony zdeponowano w piwnicy soboru Opieki Matki Bożej na Fosie w Moskwie, zaś archiwum w Noworosyjsku. W czasie I wojny światowej w monasterze stacjonowały wojska niemieckie, które zamieniły część zabudowań na więzienie, zaś ikonostas w cerkwi św. Mikołaja zniszczyły na opał^[5].

Żyrowicka Ikona Matki Bożej

Po zakończeniu działań wojennych mnisi wrócili do Żyrowicz i ponownie zorganizowali wspólnotę. Na jej czele stanął archimandryta Tichon (Szarapow). W okresie międzywojennym funkcjonowanie klasztoru było utrudnione – Kościół katolicki domagał się przekazania mu majątku monasteru, zaś wojewoda nowogródzki traktował go jako ośrodek antypolskiej agitacji. Przełożony klasztoru faktycznie reprezentował poglądy zdecydowanie antypolskie i z tego powodu został ostatecznie zatrzymany, usunięty we wspólnoty i deportowany do Niemiec^[6]. W 1921 większa część majątku klasztornego oraz jego budynków mieszkalnych i gospodarczych została przejęta przez państwo polskie (część otrzymała następnie parafia katolicka oraz szkoła rolniczo-leśna), przez co sytuacja materialna wspólnoty znacząco się pogorszyła^[5]. W skład kompleksu klasztornego wchodziły wówczas sobór Zaśnięcia Matki Bożej, cerkwie Objawienia Pańskiego i św. Mikołaja oraz drewniana cerkiew św. Jerzego, jak również trzy budynki mieszkalne i kilka obiektów gospodarczych^[5]. W 1934, gdy Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego poprosiło wojewodów o listę prawosławnych klasztorów, które ich zdaniem należałoby zlikwidować, wojewoda nowogródzki nie wskazał monasteru w Żyrowiczach, podkreślając, że jest on ubogi, a jego mieszkańcy nie prowadzą antypolskiej działalności^[5]. Remonty świątyń, będących w bardzo złym stanie technicznym, dofinansowało starostwo w Słonimiu. W 1937 przełożony klasztoru, archimandryta Benedykt (Bobkowski), zainicjował organizowanie procesji z cudowną ikoną po okolicznych cerkwiach^[5].

Klasztor w Żyrowiczach, jako jedyny męski monaster na Białorusi, był czynny także w okresie radzieckim^[1]. Współcześnie (XXI w.) jest klasztorem stauropigialnym, podlegającym bezpośrednio egzarsze Białorusi^[1].

Galeria

Przypisy