Monaster Zaikonospasski

Monaster Zaikonospasski

Заиконоспасский монастырь

Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Moskwa
Miejscowość	Moskwa
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Eparchia	stauropigia
Ihumen	vacat
Klauzura	nie
Typ monasteru	męski
Obiekty sakralne
Sobór	Obrazu Chrystusa Zbawiciela Nie Ludzką Ręką Uczynionego
Fundator	Borys Godunow
Data budowy	XVII w.
Data zamknięcia	1929
Data reaktywacji	2010
Położenie na mapie Moskwy Monaster Zaikonospasski
Położenie na mapie Rosji Monaster Zaikonospasski
55°45′24″N 37°37′15″E/55,756667 37,620833
Strona internetowa klasztoru

Monaster Zaikonospasski, wł. monaster Obrazu Chrystusa Zbawiciela Nie Ludzką Ręką Uczynionego – prawosławny męski klasztor w Moskwie, o statusie wspólnoty stauropigialnej.

Potoczna nazwa monasteru odnosi się do jego wezwania (Spasski sugeruje wezwanie odnoszące się do Chrystusa Zbawiciela) i położenia (za straganami, na których sprzedawano ikony).

Historia

Monaster został założony w 1600 przez cara Borysa Godunowa. Pierwsze wzmianki o jego istnieniu pochodzą jednak dopiero z 1635. Główna świątynia klasztorna powstała w 1660 i została wyświęcona rok później^[1].

W 1665 na terenie klasztoru powstała szkoła kierowana przez Symeona Połockiego^[1]. W 1687 patriarcha moskiewski i całej Rusi Joachim doprowadził do jej zamknięcia, uznając, że jej program w zbyt dużym stopniu oparty był na wzorcach zachodnich, niepożądanych w Rosji. Joachim był zdania, że o ile powstanie akademii w Moskwie było zasadne, powinno nauczać się w niej głównie języka greckiego i teologii prawosławnej. W 1687 przy Monasterze Zaikonospasskim powstała Akademia Słowiańsko-Grecko-Łacińska prowadzona przez greckich mnichów, braci Joannicjusza i Sofroniusza Lichudów, zaproszonych do Moskwy przez patriarchę dwa lata wcześniej^[2]. Akademia istniała przy klasztorze do 1814, gdy przeniesiono ją do ławry Troicko-Siergijewskiej i przekształcono w Moskiewską Akademię Duchowną^[1].

Wcześniej, najprawdopodobniej w latach 1711–1720, główny sobór monasterski został przebudowany według projektu architekta związanego z Iwanem Zarudnym, na co wskazują związki z innymi moskiewskimi cerkwiami – Gabriela Archanioła i Teodora Stratylatesa oraz św. Jana Rycerza. Budowla została wzniesiona na planie czworoboku, jednak jej górne kondygnacje przybierają kształt ośmioboku. Głównym elementem dekoracji soboru są pilastry wokół okien. W podziemiach świątyni znajduje się druga cerkiew, nosząca wezwanie Wszechmiłującego Zbawiciela. Główny sobór posiada również drugi ołtarz Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość”. Główna świątynia klasztorna została poważnie uszkodzona w pożarze już po siedemnastu latach od wyświęcenia, jednak w 1742 odbudowano go. W 1812 monaster został zniszczony wskutek pożaru Moskwy i zajęcia miasta przez Francuzów, jego renowację przeprowadzono dopiero w 1851^[1].

Po rewolucji październikowej cerkwie klasztoru przejęli zwolennicy ruchu odnowicielskiego. Do śmierci w 1927 służył w nich Antonin (Granowski), były biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, przywódca jednej z organizacji odnowicielskich – Związku Odrodzenia Cerkiewnego. Nabożeństwa w soborze odprawiane były według rytu opracowanego osobiście przez Antonina na podstawie najstarszych liturgii chrześcijańskich, w języku rosyjskim, w zmienionej przestrzeni sakralnej z ołtarzem na środku nawy^[3]. Dwa lata po śmierci duchownego, w 1929, świątynia została zamknięta i do 1992 mieściły się w niej różne instytucje świeckie. W latach 60. XX wieku obiekt częściowo odrestaurowano^[1].

W 1992 dawny sobór monasterski został zwrócony Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu, w tym samym roku wznowiono sprawowanie w nim nabożeństw. Przez kolejne osiemnaście lat obiekt sakralny miał status patriarszego metochionu^[1]. W 2010 Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego ogłosił restytucję męskiej wspólnoty mniszej i nadał jej status monasteru stauropigialnego^[4].

Przełożeni monasteru^[5]

• Rafał (Krasnopolski), 1703–1704
• Gedeon (Wiszniewski), 1723–1728
• German (Koncewicz), 1728–1731
• Porfiry (Krajski), 1742–1748
• Genadiusz (Dranicyn), 1757–1758
• Gabriel (Pietrow-Szaposznikow), 1760/1761–1763
• Genadiusz (Granicki), 1764–1768
• Antoni (Gierasimow-Zybielin), 1768–?
• Ambroży (Podobiedow), 1774–1778
• Paweł (Ponomariow), 1782–1783
• Metody (Smirnow), 1792–1794
• Ambroży (Jakowlew-Orlin), 1794–1795
• Eulampiusz (Wwiedienski), 1795–1798
• Serafin (Głagolewski), 1798–1799
• Włodzimierz (Trietjakow), 1799–1801
• Augustyn (Winogradski), 1801–1814
• Eugeniusz (Kazancew), 1814–1817
• Parteniusz (Czertkow), 1817–1819
• Witalis (Szczepietow), 1827–1833
• Sergiusz (Lapidiewski), 1859–1861
• Joannicjusz (Chołujski), od 1861
• Józef (Bażenow), 1881–1884
• Arseniusz (Iwaszczenko), 1886–1889
• Teodozjusz (Rożdiestwienski), do 1895
• Anatol (Stankiewicz), wzmiankowany 1898
• Teofilakt (Klemientjew), 1903–1907
• Eutymiusz (Jelijew), 1909–1913
• Piotr (Afanasjew), od 2010

Przypisy