Monitor (czasopismo)

Monitor
Częstotliwość

dwa razy w tygodniu

Państwo

 I Rzeczpospolita

Adres

Warszawa

Wydawca

Wawrzyniec Krzysztof Mitzler de Kolof

Pierwszy numer

21 marca 1765[1]

Ostatni numer

1785

Liczba stron

8

Monitor (łac. „upominający”) – jedno z pierwszych polskojęzycznych czasopism, drukowane w latach 1765–1785[a][1].

Historia

Zostało założone przez Ignacego Krasickiego, Franciszka Bohomolca i Adama Kazimierza Czartoryskiego[2], a także z inicjatywy i przy wsparciu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Pismo było wydawane w drukarni królewskiej. Ukazywało się dwa razy w tygodniu, zwykle miało 8 stron[1].

Redagowane na wzór angielskiego „The Spectator”, łącznie z zapożyczeniami niektórych artykułów z tego pisma[3]. Pismo popierało i promowało tolerancję religijną, rozwój nauk przyrodniczych oraz krytykowało feudalizm szlachecki i magnacki, a wspierało mieszczaństwo i chłopstwo[4]. W nowych, krótkich formach publicystycznych (eseje, reportaże, listy do redakcji, artykuły, felietony itp.), autorzy krytykowali sarmackie zacofanie, postulowali nowy wzór osobowy oświeconego szlachcica[5]. Zasadniczym celem czasopisma była poprawa obyczajów i moralności społeczeństwa[3]. Zwalczano m.in.:

  • pijaństwo i karciarstwo,
  • próżniactwo,
  • niechęć do dorobku cywilizacyjnego zagranicy,
  • tzw. modnisiostwo, czyli plotkarstwo,
  • manię pojedynkowania się,
  • panegiryzm,
  • fanatyzm religijny.

Czasopismo adresowane było do kręgu wykształconych czytelników, stało się w pierwszym okresie istnienia pisma nieoficjalnym organem prasowym partii królewskiej[3].

W Monitorze drukowano teksty najwybitniejszych pisarzy polskich XVIII w., jednak w niektórych latach, zwłaszcza późniejszych przeważały tłumaczenia i przeróbki autorów obcych albo własnych artykułów ze starszych roczników[6]. Np. cały rocznik 1772 był pióra Ignacego Krasickiego, który tłumaczył i adaptował do warunków polskich artykuły z angielskiego „The Spectator”[7][8].

Uwagi

  1. ↑ Wbrew niektórym źródłom, „Monitor” nie jest pierwszym polskim czasopismem. Ten tytuł należy do krakowskiego Merkuriusza Polskiego z 1661 r.

Przypisy

  1. ↑ a b c Klimowicz 1975 ↓, s. 84.
  2. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 81.
  3. ↑ a b c Klimowicz 1975 ↓, s. 85.
  4. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 85 i 88–90.
  5. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 88, 89.
  6. ↑ Klimowicz 1975 ↓, s. 85, 88.
  7. ↑ Zofia Sinko, "Monitor" wobec angielskiego "Spectatora", Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1956, s. 58–65.
  8. ↑ Zbigniew Goliński, Kalendarz życia i twórczości Ignacego Krasickiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2011, s. 332–333, ISBN 978-83-7654-047-4, OCLC 784708460.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg
Autor: Olek Remesz (wiki-pl: Orem, commons: Orem), Licencja: CC BY-SA 2.5
Chorągiew królewska z okresu panowanie dysastii Wazów (1587-1668) w Polsce