Monowice

Monowice

część miasta Oświęcimia
Pomnik ofiar obozu koncentracyjnego
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	oświęcimski
Miasto	Oświęcim
W granicach Oświęcimia	6 października 1954[1]
SIMC	0925092[2]
Populacja (1931) • liczba ludności	1112
Położenie na mapie Oświęcimia Monowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Monowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Monowice
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego Monowice
50°01′46″N 19°17′30″E/50,029333 19,291667
Portal Polska

Monowice – dawniej samodzielna wieś leżąca 5 kilometrów na wschód od Oświęcimia, obecnie osiedle we wschodniej części miasta^[3].

Nazwa

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XV wieku. Wymieniona w 1428 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Monowicz, 1444 Moniowicze, 1448 Monowyczy, 1450 Manouicze, 1470-80 Monyowicze, 1473 Manovicze, 1501, 1503, 1508 Manowicze, 1504 Monovicze, 1544 Manowycze^[3].

Historia

Budynek H-101 spółki Synthos przy ul. Unii Europejskiej (2021)

Wieś po raz pierwszy wymieniona w 1416 kiedy to książę Kazimierz I oświęcimski zezwolił Jakubowi Drozdowi z Przeciszowa na wykarczowanie kąta w zaroślach należących do księcia i leżących na pograniczu Włosienicy oraz manowskiej części Monowic. Teren ten został wyznaczony przez starostę oświęcimskiego Mikołaja Sadowskiego w obecności burgrabiego Jana Sycza oraz sędziego ziemskiego Henczela sołtysa z Piotrowic. Jakub został wyznaczony na wieczystego dzierżawcą tego miejsca i zobowiązany został z tego tytułu do opłaty 9. skudów czynszu na rzecz księcia^[3].

Miejscowość była wzmiankowana w historycznych dokumentach własnościowych i podatkowych. W 1417 Kazimierz książę oświęcimski i strzelecki sprzedał za 18 grzywien Wawrzkowi i Bogumiłowi z Monowic prawo do użytkowania łąki pod Włosienicą, zobowiązując ich jednocześnie do obowiązku płacenia czynszu w wysokości pół grzywny rocznie na swoją rzecz^[3][4]. W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Monowicze^[5]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Monyowicze wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis i notuje ją jako własność króla polskiego^[6][7].

Po rozbiorach Polski wieś znalazła się w zaborze austriackim. Miejscowość jako Monowice ze Stawami, wieś leżącą w powiecie bialskim przy gościńcu z Zatora do Oświęcimia, wymienia XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. Znajdowała się ona wówczas w odległości 5,3 km od miasta Oświęcim i składała się z dwóch odrębnych części: właściwych Monowic oraz mniejszej o nazwie Stawy z wchodzącym w ich skład folwarkiem Karlhof, które leżały nad małym dopływem Wisły ze wschodniej strony wsi. Vollst. Ortsverzeichnis z 1881 podaje, że w obu osadach mieszkało w sumie 1162 mieszkańców. W 1885 miejscowość należała do fundacji Hallerów i była dożywotnio użytkowana przez hrabinę Teresę Borkowską. Pierwsza posiadłość liczyła 343 mórg roli, 393 mórg łąk i ogrodów, 42 pastwisk, a druga 713 mórg roli, 107 mórg łąk i ogrodów, 182 pastwisk oraz 14 lasu^[7].

Do 1932 roku stanowiły gminę jednostkową w powiecie oświęcimskim, a po jego zniesieniu w powiecie bialskim (1932–34), w województwie krakowskim. W 1931 roku liczyły 1112 mieszkańców^[8]. 15 września 1934 utworzyły gromadę Monowice, jedną z 13 gromad^[9] nowo powstałej (1 sierpnia 1934) zbiorowej gminy Oświęcim^[10].

W czasie wojny w Monowicach znajdował się obóz pracy przymusowej w fabryce Buna-Werke koncernu IG Farben, Auschwitz III – Monowitz (Monowice).

W związku z reformą administracyjną kraju jesienią 1954, gromadę Monowice (większą część) włączono do Oświęcimia^[11][4].

Przypisy

Bibliografia

• Waldemar Bukowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. IV, zesz. 4, hasło: „Monowice”. Kraków: Societas Vistulana, 2014, s. 842–846. ISBN 978-83-61033-78-3.

Linki zewnętrzne

• Monowice w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online).
• Monowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 662 .