Monwid

Monwid

Moniwid

Monwid, alternatywny szkic Aleksandra Tarasowicza (1675), błędnie z herbem rodziny Moniwidów
Herb Giedyminowiczów
Książę kiernowski
Okres	od 1341 do ?
Książę słonimski
Okres	od 1341 do ?
Dane biograficzne
Dynastia	Giedyminowicze
Data urodzenia	ok. 1313–1315
Data i miejsce śmierci	2 lutego 1348 nad Strawą
Ojciec	Giedymin
Matka	Jewna?
Rodzeństwo	Lubart Narymunt Olgierd Jawnuta Kiejstut Koriat Witold

Monwid^[1], Moniwid^[2] (ur. ok. 1313–1315, zm. 2 lutego 1348 nad Strawą) – książę kieranowski i słonimski^[1], jeden z synów Giedymina, a także członek rodziny Giedyminowiczów.

Dawniej uchodził za najstarszego syna Giedymina, jednak w świetle nowszych badań uważa się, że Monwid był jego najmłodszym synem. Niekiedy jest identyfikowany z księciem grodzieńskim, Patrykiem Narymuntowiczem, jednak mniemanie to zostało odrzucone^[3].

Historia

Jedna ze stron Kroniki Iwana Groźnego (XVI w.), na której znajdują się Jawnuta, Narymunt, Kiejstut, Koriat, Lubart i Monwid

Testament Giedymina

W grudniu 1341 roku Giedymin zdążył przed śmiercią podzielić swoje państwo pomiędzy synów. Jewnuta otrzymał tron Wielkiego Księstwa w Wilnie. Kiejstut dostał Troki, Olgierd, będący już księciem witebskim, dostał Krewo. Narymunt zasiadł w Pińsku^[4], a Koriat – jak świadczy Kronika Litewska(ang.) – miał dostać Nowogródek, Wołkowysk i Mścibochów i rozciągające się do rzeki Słuczy^[5]. Wreszcie Lubart dziedziczył Wołyń po swoim teściu, nieznanym księciu włodzimierskim^[4].

Kronika Litewska(ang.) z XV w., wydana przez Ignacego Daniłowicza (1788–1843), podaje informację, jakoby Monwid otrzymał od ojca Koraczew i Słonim^[6]. Informacja ta, jako pierwotne źródło informacji, powinna zostać wzięta pod uwagę przed wszystkimi innymi. Jednakże, z relacji Kazimierza Stadnickiego wynika, że zaszła tu pomyłka ze strony wydawcy. Jako argument podaje, że korzystający z tej samej kroniki, wcześniejszy historyk, Jan Długosz (1415–1480), wymienia Kiernów jako udział Monwida. Śladem za informacją Długoszowską podążyli również późniejsi historycy; Bartosz Paprocki, Maciej Stryjkowski i Szymon Okolski, z czego dwóch ostatnich bardzo obeznanych w historii wielkolitewskiej^[6][7].

Ponadto, Koraczew był bardzo rzadko wzmiankowany w Kronikach Litewskich, nie da się go nawet zlokalizować na mapach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, w przeciwieństwie do Kiernowa, stanowiącego udział Wigunta Aleksandra, jednego z synów Olgierda, a brata Monwida^[7].

Polski historyk, Teodor Narbutt w dziejach Litwy trzyma się wersji Kroniki Litewskiej, jednakże w swoim krótkim ustępie o Monwidzie wypływa jawnie, że Kiernów i Koraczew wziął za jedno i to samo miejsce^[7]. W powszechnej historiografii przyjmuje się więc, że Monwid w rzeczywistości otrzymał Kiernów i Słonim^[8][1][6]. Z wymienionych powyżej powodów przyjmuje się, że Monwid panował w Słonimiu na Rusi, a także na Kiernowie^[9].

Synowie Giedymina oprócz dzielnicy, mieli również prowadzić coś w rodzaju ściślejszej polityki. Do Jawnuty, jako nowego władcy, należało dźwiganie ciężaru spraw ogólnopaństwowych. Olgierd miał kierować polityką wielkolitewską wobec północno-wschodniej Rusi. Koriat działał wraz z Narymuntem i Lubartem na Rusi południowej, utrzymywał stosunki, głównie z Tatarami. Lubart przede wszystkim z Zjednoczonym Królestwem Polskim, Kiejstut z Mazowszem, a zwłaszcza z zakonem krzyżackim. Monwidowi przypadała prawdopodobnie rola rzecznika wielkolitewskiego wobec zakonu inflanckiego^[10].

Panowanie

Teodor Narbutt wysnuł teorię, według której Monwid miał przejąć tron wielkoksiążęcy, po swoim ojcu, Giedyminie. Teoria ta została jednak skrytykowana przez późniejszych historyków, według których teoria Narbutta nie była w żaden sposób uzasadniona i nie jest możliwa do pogodzenia z informacjami zawartymi w Kronikach Litewskich, według których po Giedyminie miał władać Jawnuta^[7].

Śmierć

Data śmierci Monwida pozostaje kontrowersją. Stadnicki w swojej publikacji ocenił, że Monwid zmarł w rok po śmierci ojca^[7].

Wśród historyków panuje jednak inne, bardziej popularne przeświadczenie. opierające się na przekazie Kroniki Macieja z Neuenburga(ang.) i Kroniki czterech zakonów jerozolimskich, według których, dwóch braci ówczesnego władcy wielkolitewskiego – Olgierda – zginęło 2 lutego 1348 roku w Bitwie nad Strawą. Jednym z tych braci był Narymunt, zaś drugiego z nich badacze identyfikują z Monwidem. W pewnym stopniu potwierdzać to może fakt, że Monwid nie został wspomniany w traktacie rozejmu polsko-litewskiego z 1352 roku, co oznacza, że w tym roku z całą pewnością już nie żył^[8]. Kolejnym argumentem potwierdzającym tę tezę, jest fakt, że od 1348 roku, należącym do Monwida Słonimiem, rządził już Kiejstut^[11].

W pisanych źródłach historycznych nie zachowały się do czasów obecnych żadne inne materiały dotyczące Monwida^[3].

Rodzina

Alternatywne drzewo genealogiczne Giedyminowiczów, sporządzone przez Aleksandra Tarasowicza (1675)

Moniwid był synem Giedymina (protoplasty wszystkich Giedyminowiczów) i prawdopodobnie Jewny^[1]. Miał 7 braci; Narymunta, Witolda, Olgierda, Kiejstuta, Lubarta, Koriata i Jewnutę, a także 6 sióstr; Elżbietę, Marię, Aldonę, Augustę i dwie nieznane z imienia; N. (Eufemia?) i N. (Helena?)^[1][12].

Z powodu braku informacji źródłowych nie wiadomo, czy się ożenił i posiadał potomstwo^[13], historycy jednakże są w większości zgodni, że Monwid nie miał żadnych dzieci^[7].

Istnieją spekulacje, jakoby Monwid był protoplastą rodu Moniwidów herbu Leliwa^[3], jednakże jest to błąd występujący z uwagi na zbieżność imion omawianego Monwida oraz Moniwida, bojara litewskiego, będącego właściwym protoplastą rodu^[2].

Zobacz też

• Trojden

Przypisy

Bibliografia

• KazimierzK. Stadnicki KazimierzK., Synowie Gedymina, Lwów: Ossolineum, 1849, s. 111 .
• JózefJ. Wolff JózefJ., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698 .
• Encyklopedia Litwy Radzieckiej, t. II, Wilno: Redaktor Naczelny Encyklopedii, 1986, s. 702 .
• JadwigaJ. Krzyżaniakowa JadwigaJ., JerzyJ. Ochmański JerzyJ., Władysław II Jagiełło, Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 362, ISBN 83-04-03317-8, ISBN 978-83-04-03317-7 .
• JerzyJ. Ochmański JerzyJ., Historia Litwy, wydanie III, Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 395, ISBN 83-04-03107-8, ISBN 978-83-04-03107-4 .
• JanJ. Tęgowski JanJ., Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Wydawn. Historyczne, 1999, s. 319, ISBN 83-913563-1-0, ISBN 978-83-913563-1-9 .
• AlbinasA. Kuncevicius AlbinasA., ZigmantasZ. Kiaupa ZigmantasZ., JūratėJ. Kiaupienė JūratėJ., Historia Litwy. Od czasów najdawniejszych do 1795 roku, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 386, ISBN 978-83-01-15190-4 .

Linki zewnętrzne

• Marek Minakowski: Jewnut Iwan ks. Giedyminowicz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).