Morasko (meteoryt)

Morasko
Ilustracja
Meteoryt Memorss, 261 kg
Sposób odkrycia

Znaleziony

Państwo

 Polska

Miejsce znalezienia

Morasko

Data znalezienia

12 listopada 1914[1]

Masa

ok. 1500 kg

Typ

meteoryt żelazny

Grupa

IAB-MG

Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, u góry znajduje się punkt z opisem „Morasko”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Morasko”
Ziemia52°28′59″N 16°53′38″E/52,483040 16,894000
Meteoryt Rudy, 164 kg

Meteoryt Morasko – łączna nazwa znalezisk pochodzących z meteoroidu, który rozpadł się w atmosferze, którego fragmenty są znajdowane w okolicy wsi Morasko (obecnie północna część Poznania).

Charakterystyka

Należy do grupy meteorytów żelaznych (oktaedrytów gruboziarnistych (IAB-MG)).

Datowania wieku skorupy spiekowej metodą TL, podobnie jak datowania najstarszych osadów wypełniających kratery wykazały, że meteoryt ten spadł pomiędzy 4100 a 2700 rokiem p.n.e. Według innych danych datuje się upadek meteorytów na 5000–5400 lat temu. Impakt nastąpił z kierunku NE lub ENE. Na bazie symulacji komputerowych stwierdzono kąt wejścia w atmosferę: 30–34°[2]. Ocenia się, że uderzenie o Ziemię nastąpiło z prędkością od 2 do 7 km/s pod bardzo małym kątem.

Dla ochrony miejsca spadku i kraterów uderzeniowych założono rezerwat przyrody Meteoryt Morasko.

Historia

12 listopada 1914 podczas prowadzenia wykopów pod umocnienia wojskowe na Morasku, wykopano na pograniczu lasu i gruntów ornych z głębokości 0,5 m bryłę żelaza o masie 77,5 kg. Kierujący pracami ziemnymi sierżant Cobliner, od razu rozpoznał w wydobytym fragmencie meteoryt. Znalezisko przekazał do Muzeum Wielkopolskiego. Obecnie fragment ten znajduje się w kolekcji Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie[3]. 16 września 2012 rozpoczęto poszukiwania nowych okazów meteorytu Morasko na terenie rezerwatu. W poszukiwaniach korzystano z nowej metody umożliwiającej znalezienie meteorytów na większych głębokościach. Wykorzystano do tego celu wykrywacz ramowy typu impulsowego firmy Lorenz[4]. W pracach brał udział zespół poszukiwaczy meteorytów z Opola: Łukasz Smuła oraz Magdalena Skirzewska, badania były prowadzone pod patronatem prof. Andrzeja Muszyńskiego reprezentującego Instytut Geologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu[5]. Dodatkowo w badaniach brali udział prof. Pierre Rochette z Francji, mgr Andrzej Pilski, mgr A. Krzesińska, mgr M. Dworzyńska. Meteoryt odkryli Łukasz Smuła wraz z Magdaleną Skirzewską na głębokości 217 cm[6]. Wydobyto go na powierzchnię 8 października 2012. Odnaleziony kawałek meteorytu miał stożkowy kształt o wymiarach: wysokość 50 cm, szerokość 40 cm i długość 71 cm. Obwód w najszerszym miejscu liczył 2 metry. Wydobyty meteoryt ważył około 300 kg razem ze zwietrzeliną. 31 października 2012 został zaprezentowany na terenie Instytutu Geologii Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM. Meteoryt po oczyszczeniu ze zwietrzeliny ważył 261 kg[7]. Oczyszczona skorupa obtopienia powierzchni meteorytu pozwoliła określić kierunek wlotu w ziemską atmosferę (meteoryt zorientowany). Ten okaz meteorytu jest niemal dwukrotnie cięższy od poprzedniego największego fragmentu meteorytu, odnalezionego w 2006 r. i stanowił do roku 2017 największe takie znalezisko w Polsce. Obecnie okaz ten (261 kg) prezentowany jest w Muzeum Ziemi Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM w Poznaniu. Największym znanym fragmentem jest znaleziony w roku 2017 fragment odkryty przez Andrzeja Owczarzaka i Michała Nebelskiego, który po oczyszczeniu ważył 271,8 kg. Został przez nich nazwany "Kruszynka"[8]. Obecnie okaz ten znajduje się w prywatnej kolekcji.

Skład mineralny

Kamacyt, taenit, troilit, grafit, schreibersyt, rhabdyt, coenit, sfaleryt, whitlockit[9], moraskoit.

Skład chemiczny

Żelazo 93%, nikiel 6,56%; kobalt 0,46%; miedź 130 ppm; gal 102 ppm; german 500 ppm; arsen 11,5 ppm; wolfram 1,7 ppm; złoto 1,47 ppm; iryd 1,0 ppm.

Meteoryt Morasko
Fragment Meteorytu Morasko (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie)
Fragment Meteorytu Morasko (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie)
Fragment Meteorytu Morasko (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie)
Meteoryt Memorss[10]

Kalendarium znalezisk

  • 1914, dr Franz Cobliner, 77,5 kg, na wałach strzeleckich w okolicy Moraska, podczas kopania okopów. Fragment znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie,
  • 1956, Jerzy Pokrzywnicki, 78 kg, gospodarstwo we wsi Morasko, podczas katalogowania zbiorów polskich meteorytów i poszukiwań ich metodami saperskimi. Fragment znajduje się w zbiorach Muzeum Mineralogicznego we Wrocławiu,
  • 1992, osoba nieznana, 56 kg, okolice rezerwatu. Fragment znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi UAM,
  • lata 90. XX w., Henryk Nowacki, 71,2 kg, okolice rezerwatu. Miejsce przechowywania nieznane,
  • 2000, Aleksander Gehler, Thomas Kurtz, Matthias, Kurtz, 51 kg, okolice rezerwatu. Miejsce przechowywania nieznane,
  • 2003, Waldemar Ruliński, 54 kg, okolice rezerwatu. Fragment znajduje się w kolekcji prywatnej,
  • 2006, Krzysztof Socha, 164 kg, teren rezerwatu. Fragment znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi UAM. W wyniku plebiscytu „Głosu Wielkopolskiego” meteoryt otrzymał nazwę Rudy,
  • 2008, Łukasz Smuła, Magdalena Skirzewska, 28,1 kg, okolice rezerwatu. Fragment znajduje się w zbiorach prywatnych,
  • 2011, Steve Arnold, Geoffrey Notkin, 34 kg, teren rezerwatu (na głębokości 160 cm). Fragment znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi UAM. Znaleziony przez łowców meteorytów z programu Meteorite Men (Discovery Science),
  • 2012, Magdalena Skirzewska, Łukasz Smuła (we współpracy z prof. Pierre’em Rochette’em i prof. Andrzejem Muszyńskim)[11], 261 kg, teren rezerwatu (na głębokości 218 cm). Fragment znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi UAM,
  • 2014, Magdalena Skirzewska, Łukasz Smuła, 73 kg, okolice rezerwatu. Fragment znajduje się w zbiorach prywatnych,
  • 2015, Andrzej Owczarzak, Michał Nebelski, dwie sztuki: 174 oraz 31 kg, okolice rezerwatu. Fragment znajduje się w zbiorach prywatnych[12],
  • 2017, Andrzej Owczarzak, Michał Nebelski, 271 kg, poza terenem rezerwatu (dotąd największym meteorytem w Polsce był okaz o wadze 261,2 kg, znaleziony w 2012 roku)[8].

Zobacz też

Przypisy

  1. Marek Żbik, Tajemnice kamieni z nieba, Stefan Stanisław Jackowski (ilust.), Warszawa: „Nasza Księgarnia”, 1987, s. 31, ISBN 83-10-08742-X, OCLC 749174015.
  2. Tomasz Walesiak, Kratery Morasko w świetle wiedzy na temat ukośnych impaktów, w: ACTA SOCIETATIS METHEORITICAE POLONORUM, Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego, vol. 8, 2017, s. 149
  3. Andrzej S Pilski, Nieziemskie skarby, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, s. 76, ISBN 83-7180-173-4, OCLC 751197878.
  4. Odkryliśmy największy polski meteoryt!. ART&MET. [dostęp 2012-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-01)].
  5. W Poznaniu odkryto największy polski meteoryt, waży ok. 300 kg. Polska Agencja Prasowa, 2012-10-25. [dostęp 2012-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  6. 261 kilogramów największego, polskiego meteorytu. tvn24.pl, 2012-11-16. [dostęp 2012-11-19].
  7. 261 kg waży największy znaleziony w Polsce meteoryt !. Polska Agencja Prasowa. [dostęp 2012-11-27].
  8. a b Nauka w Polsce PAP, Wyjątkowa okazja, by zobaczyć największy w Polsce meteoryt. „Kruszynka” waży niemal 300 kg, „WPROST.pl”, 9 marca 2018 [dostęp 2018-03-14] (pol.).
  9. „Meteoryty i tektyty w zbiorach Muzeum Ziemi. Katalog”, Teresa Hanczke, Polska Akademia Nauk – Muzeum Ziemi, Warszawa 1995, ISBN 83-900326-3-5, s. 46.
  10. meteoryt wystawiony na Festiwalu Fantastyki Pyrkon w Poznaniu, kwiecień 2019
  11. Muszyński 2013 ↓ cytat: „Zespół kierowany przez prof. Andrzeja Muszyńskiego trzy dni próbował dokopać się do anomalii zlokalizowanej przez Łukasza Smułę i Magdalenę Skirzewską. Fragment meteorytu znajdował się na głębokości 217 cm pod ziemią.”
  12. Historia znalezisk Meteorytu Morasko, tablica ścieżki dydaktycznej w rezerwacie

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Poznań outline map.svg
Autor:

Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.

Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa lokalizacyjna Poznania
Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Meteoryt Morasko wystawa1 2010.jpg
Meteoryt znaleziony w rezerwacie przyrody Meteoryt Morasko, Polska. Zdjęcie: Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie.
Meteoryt Morasko wystawa2 2010.jpg
Meteoryt znaleziony w rezerwacie przyrody Meteoryt Morasko, Polska. Zdjęcie: Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie.
Meteoryt Morasko wystawa 2010.jpg
Meteoryt znaleziony w rezerwacie przyrody Meteoryt Morasko, Polska. Zdjęcie: Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie.
Meteoryt Morasko Pyrkon 2019.webm
Autor: Klapi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Meteoryt Morasko wystawiony na Pyrkonie 2019 w Poznaniu. Odłamek "Memorss". Skirzewska i Smuła. Około 262 kg.
Baszkówka.jpg
Polski meteoryt Baszkówka.
Orange pog.svg
Shiny orange button/marker widget.