Morawsko (województwo podkarpackie)
| Artykuł | 49°58′13″N 22°41′47″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°59'N, 22°43'E |
| - błąd | 2328 m |
| Odległość | 2168 m |
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość | 203–221 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2019) | 1075[1] |
| Strefa numeracyjna | 16 |
| Kod pocztowy | 37-514[2] |
| Tablice rejestracyjne | RJA |
| SIMC | 0603170[3] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Jarosław _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy wiejskiej Jarosław") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego  | |
 49°58′13″N 22°41′47″E/49,970278 22,696389 | |
Morawsko – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Jarosław[3][4].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Położenie
Morawsko leży w środkowej części powiatu jarosławskiego, w dolinie Sanu, nad Łęgiem Morawskim, oddalone od miasta Jarosław w odległości około 10 km w kierunku południowym. Graniczy z Łowcami, Chłopicami, Kidałowicami, Muniną i Tuczempami[5].
Historia
Na terenie dzisiejszego Morawska odkryto kurhan ceramiki sznurowej sprzed 2,5 tysiąca lat p.n.e[6][7]. Morawsko zostało założone w 1330 roku początkowo jako przysiółek Łowiec. Wieś założył w 1420 Jan Morawski[8]. W 1592 roku wieś była wzmiankowana jako Wola Modliszewska. Morawsko jest wzmiankowane w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej w latach: 1508[9] (własność Marcina Morawskiego), 1515[10], 1589[11] (własność w części: Stanisława Syczyńskiego i Marcina Morawskiego), 1651[12], 1658[13]. W 1674 roku Morawsko było wzmiankowane razem z Kidałowicami, gdzie łącznie było 84 domy[14].
Po 1606 roku Morawsko i Kidałowice zakupiła księżna Anna Ostrogska, a w 1611 roku przekazała te wsie na uposażenie klasztorowi benedyktynek w Jarosławiu[15]. W 1782 rząd austriacki skasował klasztor benedyktynek, a Morawsko i Kidałowice zakupił na licytacji Karol Gottlieb Litzke. Jego córką była Elżbieta Litzke, którą poślubił Jan Fryderyk Runge i stał się właścicielem tych majątków. Po jego śmierci, która nastąpiła w 1838 r., majątek odziedziczył jego syn, Robert Runge[16]. W 1862 roku majątek zakupił Zygmunt Małachowski[17], ale w 1876 roku sprzedał Melitonowi, będąc do 1880 roku jego dzierżawcą. Meliton sprzedał majątek w 1883 roku. W 1890 roku właścicielami byli już Majer i Rebeka Robinsohn[18], a w 1897 roku spadkobiercy Rebeki Robinsohn. Następnymi właścicielami byli Koperniccy. W latach 1904–1923 właścicielem Morawska był Władysław Kopecki[19], a w latach 1923–1940 Adam Kopecki.
W 1898 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Feliks Nietrzeba, a w 137 domach było zamieszkałych 832 osoby[20]. W 1921 roku w Morawsku było 210 domów.
W sierpniu 1937 miał miejsce dziesięciodniowy strajk chłopski gminy Morawsko, który został krwawo stłumiony. Śmiertelną ofiarą strzałów policji był 50-letni Szymon Dupel[21].
W latach 1934–1954 wieś należała do Gminy Munina, a w latach 1954–1972 do Gromady Munina, a od 1 stycznia 1973 roku do gminy Jarosław. Elektryfikację wsi przeprowadzono pod koniec lat 60. XX wieku i unowocześniono w 1997. Wybudowano drogę, Dom Ludowy i kościół wraz z plebanią (1993–1998). Nową szkołę i boisko sportowe oddano do użytku w 2002[22].
- Z Morawska wywodzili się, między innymi
- Robert Cena (1863–1945)[23] – poseł do parlamentu austriackiego (1897–1900).
- prof. Kazimierz Kopecki[24][25](1904–1984)
- prof. Mieczysław Cena[26] (1908–1990),
- doc. Jerzy Kuźniarz (1935–1988), chirurg
- ks. dr Antoni Cena[27] (1926–1997),
- dr Anna z Kopeckich Bogdańska-Zarembina (1932–1996) – pedagog
- Ida z Turnaów Kopecka (1975–1955) – działaczka społeczna
- Tomasz Kuźniarz (1905–1979) – polityk.
- Adam Serdeczny (1935–2009)[28], autor dwóch wydań monografii Morawska.
Kościół
Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny.
W latach 1991–1992 administratorem parafii był ks. Jan Niemiec.
Parafia przynależy do dekanatu Jarosław II w archidiecezji przemyskiej[29].
Oświata
Początki szkolnictwa w Morawsku są datowane na 1861 rok gdy została utworzona szkoła trywialna. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii oświaty na terenie Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół wraz z nazwiskami ich nauczycieli. 7 czerwca 1874 roku reskryptem rady szkolnej krajowej została zorganizowana szkoła 1-klasowa[30]. Od 1907 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Maria Hebda (1907–1912), Stanisława Mołoń (1912–1913), Aniela Sorysowa (1913–1914?). W 1931 roku ukończono budowę nowej szkoły. 20 kwietnia 2004 roku szkoła otrzymała imię bł. Ks. Jana Balickiego[31].
Przy szkole zostały zasadzone Dęby Pamięci, honorujące ofiary zbrodni katyńskiej; upamiętnieni zostali bracia Adam Kopecki i Stefan Kopecki[32].
- Kierownicy i dyrektorzy.
- 1861–1865. Wojciech Guzik[33].
- 1865–1866. Stefan Takliński[34].
- 1867–1871. Karol Kirchner[35].
- 1871–1875. Ludwik Kirszner[36].
- 1875–1876. Emil Bańkowski[37].
- 1876–1885. Michał Gołogórski[38].
- 1885–1893. Waleria Modelska[39].
- 1893–1912. Antoni Raś[40].
- 1912–1913. Maria Hebda[41].
- 1913–1914(?). Stanisław Sorys[42].
- 1922–1931. Julia Bochaczykowa.
- 1931–1939. Zdzisław Krsek.
- 1963–1964. Zbigniew Bury.
- 1964–1991. Tadeusz Gajewski.
- 1991–2018. Grażyna Młynarska.
- 2018– nadal Alicja Gwóźdź.
- 1865–1866. Stefan Takliński[34].
Sport
W Morawsku od 1949 roku istnieje drużyna piłkarska pod nazwą "Płomień Morawsko"[43]. W sezonie 2018/2019 seniorska drużyna gra w lidze okręgowej w grupie Jarosław, natomiast zespół juniorów starszych Płomienia (U-19) w sezonie 2018/2019 występuje w lidze okręgowej w grupie Jarosław. Stadion klubu ma oświetlenie i trybunę na ok. 200 miejsc[44]. W roku 2019 planowana jest renowacja stadionu w związku z obchodami 70 lecia istnienia klubu.
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2019. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2019 s. 4
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 794 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Sołectwo Morawsko (Gmina Jarosław) [dostęp 2019-05-23].
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 5–25.
- ↑ Henryk Grymuza, Morawsko – niepospolita miejscowość, „Tygodnik Katolicki Niedziela”, edycja przemyska 28/2003, 2003 [dostęp 2017-03-16].
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 28–32.
- ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona (str. 110) [dostęp 2019-05-25]
[Cytat: Martinus Morawsky de bonis suis videlicet medietate Morawsko, Tapyn et Boyanowka, m. 3½ g. 3.] - ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona (str. 135) [dostęp 2019-05-25]
[Cytat: Morawsko, lan. 13, tab. vect. gr. 6.] - ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona (str. 22) [dostęp 2019-05-25]
[Cytat: Morawsko, sors Stanislai Schyczynski, lan. 3, hort. c. agr. 3, hort. s. agr. 4, inq. c. pec. 1, inq. paup. 3, art. 1.
Sors Martini Morawski, lan. 1½, hort. c. agr. 1, hort. s. agr. 1, inq. c. pec. 1, inq. paup. 1, art. 1.] - ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1651. Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 80)
[Cytat: Morawsko: de laneis 4 cum medio per gr 30, hortulani in agribus 4 per gr 6, hortulani in hortis 5 per gr 4, artifex 1 gr 8, inquilini cum pecore 2 per gr 8, inquilini pauperes 3 per gr 2 ......................6/29/0] - ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1658. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 124)
[Cytat:Morawsko: de laneis 4 cum medio per gr 30, hortulani in agris 4 per gr 6, hortulani in hortis 5 per gr 4, artifex 1 gr 8, inquilini cum pecore 2 per gr 8, inquilini pauperes 3 per gr 2 ......................6/29/0] - ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 24 Kidałowice et Morawsko oraz str. 29 Morawsko vide Kidałowice)
[Cytat: Kidałowice et Morawsko: a personis subditorum n[ume]ro 84 facit su[mma] ........................84/0] - ↑ Ks. Jakób Makara. Dzieje Parafii Jarosławskiej od początku do r. 1772. Odbitka z czasopisma „Jarosławskie Wiadomości Parafialne” Jarosław 1936 (str. 117-118) [dostęp 2019-05-25]
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskim, pod względem politycznej i sądowej organizacji kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym, z mapą według nowego podziału (1855) (str. 126) [dostęp 2012-05-30]
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkim Księstwem Krakowskiem (1868) (str. 135) [dostęp 2019-05-30]
- ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkim Ks. Krakowskiem (1890) (str. 130–131) [dostęp 2019-05-29]
- ↑ Jan Bigo Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami (...) w Królestwie Galicyi, wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytorialnych kraju (1904) Lwów 1904 (str. 112) [dostęp 2019-05-31]
- ↑ Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 57) [dostęp 2019-05-23]
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 106–107.
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 153–159.
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 83–105.
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 137–138.
- ↑ Twarze Politechniki, Profesor Kazimierz Kopecki – pasjonat i wizjoner, „Pismo PG (Pismo Politechniki Gdańskiej)”, XXI (3/4), kwiecień 2014, s. 7-8, Cytat: Po latach byłby chyba głęboko poruszony i wzruszony podczas uroczystości odsłonięcia w Morawsku pomnika upamiętniającego jego dwóch starszych braci zamordowanych w Katyniu. Pomnik ten był wyrazem wdzięczności mieszkańców i miejscowego proboszcza za pozostawienie parafii terenu, na którym stoi dzisiaj kościół katolicki wybudowany na miejscu rozebranego dworu, należącego od lat do rodziny Kopeckich. Wydarzenie to, zaplanowane na 10 kwietnia 2010 r. nieoczekiwanie nabrało szczególnie bolesnego znaczenia, zmuszając organizatorów do przełożenia uroczystości na dzień następny, a historia jakby zatoczyła koło....
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 92.
- ↑ Archidiecezja Przemyska obrządku łacińskiego, Informacje o zmarłych kapłanach [dostęp 2017-04-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-20].
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 165–168.
- ↑ Opis dekanatu na stronie archidiecezji
- ↑ Skorowidz powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 144) [dostęp 2019-05-23]
- ↑ Historia szkoły
- ↑ Archidiecezja Przemyska obrządku łacińskiego, Aktualności, 1 kwietnia 2010 [dostęp 2017-04-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-21].
- ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1862 (str. 291) [dostęp 2019-05-25]
- ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr das Jahr 1866 (str. 305) [dostęp 2019-05-25]
- ↑ Galizisches Provinzial-Handbuch fűr das Jahr 1868 (str. 632) [dostęp 2019-05-25]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1872 (str. 389) [dostęp 2019-05-27]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1876 (str. 431) [dostęp 2019-05-27]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1877 (str. 411) [dostęp 2019-05-31]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1886 (str. 384) [dostęp 2019-05-27]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1894 (str. 436) [dostęp 2019-05-27]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1913 (str. 749) [dostęp 2019-05-23]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914 (str. 760) [dostęp 2019-05-23]
- ↑ Serdeczny 2006 ↓, s. 146–152.
- ↑ Informacje o klubie "Płomień Morawsko"
Bibliografia
- Adam Serdeczny, Morawsko od czasów starożytnych do końca XX wieku, wyd. 2, Jarosław – Łańcut: Techgraf, 2006, s. 164, ISBN 83-86697-63-6.
Linki zewnętrzne
- Morawsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 671.
- Archiwum Państwowe w Przemyślu Mapa katastralna wsi Morawsko z 1852
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Przysiółki | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 50.9 N
- S: 48.95 N
- W: 21.03 E
- E: 23.66 E
Flaga województwa podkarpackiego