Mord w Drzewicy
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data | 22 stycznia 1943 |
| Liczba zabitych | 7 cywili i żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych |
| Typ ataku | zabójstwo przez rozstrzelanie |
| Sprawca | oddział Gwardii Ludowej pod dowództwem Izraela „Lwa” Ajzenmana |
Położenie na mapie Polski w 1939 r. | |
 51°26′49″N 20°28′19″E/51,446944 20,471944 | |
Mord w Drzewicy – zbrodnia na tle rabunkowo-ideologicznym, dokonana 22 stycznia 1943 roku przez komunistycznych partyzantów z oddziału Gwardii Ludowej pod dowództwem Izraela „Lwa” Ajzenmana, na 7 mieszkańcach miasteczka Drzewica.
Piotr Gontarczyk uważa, że zamordowano dwóch cywili i pięciu członków Narodowych Sił Zbrojnych[1], natomiast Czesław Brzoza i Andrzej Sowa napisali o siedmiu działaczach NOW, SN i NSZ. Zdaniem historyków związanych ze środowiskiem kombatanckim GL-AL zabójstwa te były odpowiedzią na wcześniejszy mord na kilku członkach GL[2]. Bohdan Urbankowski twierdzi, że kłamstwo o odwecie jest podtrzymywane do dzisiaj, a zamordowano jednego członka przedwojennego SN i NOW-AK oraz czterech członków NSZ i dwóch cywili[3]. Leszek Żebrowski natomiast uważa, że zabitych członków NSZ było pięciu, jeden działacz SN będący zarazem żołnierzem NOW-AK i jeden cywil[4].
Przebieg wydarzeń
Oddział GL, zwany od pseudonimu przywódcy „Lwami”, składał się w większości z żydowskich uciekinierów z gett w Opocznie, Przysusze i Drzewicy[1]. Jak podaje Martin Gilbert, grupa była denuncjowana Niemcom przez polskich antysemitów i nie mogła liczyć na wsparcie chłopów ze względu na pochodzenie etniczne jej członków[5].
Ajzenman był przed wojną kilkukrotnie karany więzieniem za rabunki z bronią w ręku i kradzieże sklepowe. Do napadu, nazwanego przez komunistów „czyszczeniem terenu”, doszło 22 stycznia 1943. Napastnicy wtargnęli do fabryki noży Gerlach, zmusili jej właściciela Antoniego Kobylańskiego (brata Kazimierza, sądzonego później w procesie szesnastu) do otwarcia kasy, którą obrabowali. Następnie zamordowali Kobylańskiego, aptekarza Stanisława Makomaskiego, a także pięciu członków Narodowych Sił Zbrojnych: Józefa Staszewskiego, Zdzisława Pierścińskiego oraz trzech braci – Edwarda, Stanisława i Józefa Suskiewiczów. Część ofiar zabito strzelając w tył głowy, pozostałych zamordowano rozbijając im głowy kolbami i wypruwając wnętrzności bagnetem. Po ograbieniu zwłok z rzeczy osobistych i dobytku, grupa wycofała się z miasteczka nie niepokojona przez nikogo[1][3][6].
„Lwy” rozbił oddział niemieckiej żandarmerii w lutym 1943 roku. Z powodu stałych kłopotów z dyscypliną Ajzenmana zastąpiono na stanowisku dowódcy Stanisławem „Stachem” Wiktorowiczem (Ajzenman odtąd pełnił funkcję oficera politycznego), a po nagłośnieniu tej zbrodni w niepodległościowej prasie podziemnej, sprawa stała się dla komunistów niewygodna i zmieniono nazwę grupy na oddział „im. Ludwika Waryńskiego”. Dla okolicznej ludności zmiana ta przeszła niezauważalnie – rabunkowy charakter oddziału nie zmienił się, nadal nazywano ich „bandą Lwa”. Ostateczny koniec tej grupy GL-owców przyniosła akcja kilkunastoosobowego oddziału NSZ. Siedmiu z dziewięciu pojmanych „Lwów” rozstrzelano w lesie niedaleko Przysuchy za dokonane wcześniej rabunki[1][3][6]. NSZ poinformowało o przeprowadzeniu tej akcji funkcjonariuszy gestapo[5].
Wojciech Lada podał, że w związku z bandyckim charakterem działań Ajzenman został skazany przez dowództwo komunistycznej partyzantki na karę śmierci[7].
Przypisy
- ↑ a b c d Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy, 1941–1944. Warszawa: Fronda: Fronda PL, 2006, s. 184–186. ISBN 83-60335-75-3.
- ↑ Czesław Brzoza, Andrzej Sowa: Historia Polski 1918–1945. 2006 s. 633.
- ↑ a b c Bohdan Urbankowski: Czerwona msza, czyli Uśmiech Stalina. T. 2. Warszawa: Alfa-Wero, 1998, s. 178–179. ISBN 83-7001-971-4.
- ↑ Leszek Żebrowski: To nie była „wojna domowa”, „Nasza Polska”, 29.07.2003.
- ↑ a b C. Madajczyk Sprawy polskie w "Atlas of the Holocaust", [w:] Dzieje najnowsze, rocznik XVIII, 1986, s. 286
- ↑ a b Marek Jan Chodakiewicz, Piotr Gontarczyk, Leszek Żebrowski: Tajne oblicze GL-AL i PPR. Dokumenty. T. 2. s. 124–129. ISBN 83-904446-7-4.
- ↑ Wojciech Lada: Bandyci z Armii Krajowej, Znak Horyzont 2018, s. 214. ISBN 978-83-240-3458-1
Media użyte na tej stronie
_location_map.png)
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).