Mordarka

Ten artykuł od 2013-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mordarka

wieś
Część wsi pod Łysą Górą
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Limanowa
Sołectwo	Mordarka
Liczba ludności (2011)	2580[1][2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-600
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0439196
Położenie na mapie gminy wiejskiej Limanowa Mordarka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Mordarka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Mordarka
Położenie na mapie powiatu limanowskiego Mordarka
49°41′50″N 20°27′47″E/49,697222 20,463056

Nocny Widok z Sałasza Zachodniego

Mordarka – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Limanowa^[3][4].

Położenie geograficzne

Mordarka położona jest w Beskidzie Wyspowym, na południowych stokach Pasma Łososińskiego (u jego podnóża), konkretnie w dolinie spływającego z tego pasma potoku Mordarka. Zachodnia część wsi jest umiejscowiona pomiędzy należącymi do Łososińskiego Pasma wzniesieniami Łysej Góry i Miejskiej Góry, a Sarczynem i Sałaszem Zachodnim.

Mordarka graniczy na zachodzie z Limanową i Sowlinami, na południu ze Starą Wsią i Siekierczyną, na wschodzie z Pisarzową, a na północy z wsiami gminy Laskowa – Jaworzną i Żmiącą. Przez południowe tereny wsi przebiega droga wojewódzka nr 28 z Limanowej do Nowego Sącza. Przez Mordarkę biegnie także inna droga (powiatowa) łącząca Limanową z Nowym Sączem. Wieś położona jest w odległości ok. 3 km od centrum Limanowej, 20 km od Nowego Sącza i 75 km od stolicy województwa, Krakowa. Przez wieś przebiega niezelektryfikowana linia kolejowa z Chabówki do Nowego Sącza (część Galicyjskiej Kolei Transwersalnej), na której ruch jest zawieszony (stan na listopad 2008).

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1415, ukazują się w księgach sądowych Czchowskich. Mordarka była wsią szlachecką. Pierwsi jej właściciele to rodzina Skarbków. Od nich odkupił wieś Mikołaj Słupski herbu Drużyna ze Słupi koło Strzyżyca. Kolejnymi właścicielami od XVI w. była bardzo zamożna rodzina Jordanów z Zakliczyna. W skład dóbr wchodziły (oprócz Mordarki): Limanowa (Ilmanowa), Lipowe, Sowliny i Stara Wieś. W połowie XVII w. wsią zarządzała Katarzyna Lipska, a od początku XVIII w. była własnością Teresy z Lipskich Dębińskiej. Dzierżawili ją kolejno Tomasz, Jan i Walenty Gurzyńscy. W 1752 r. przeszła w ręce Dydyńskich, spokrewnionych z poprzednimi właścicielami. W 1818 wieś kupił Ignacy Dunikowski i przekazał swej córce Ewie, która wyszła za mąż za Józefa Wielogłowskiego, dzierżawcę Starego Rybia. Odtąd wieś dziedziczyli wspólnie ich potomkowie. Właścicielami całej wsi stali się Anna z Wielogłowskich z mężem Sewerynem Głębockim, odkupując części spadkowe. Po śmierci Seweryna Mordarke kupili małżonkowie Matuzińscy a w 1894 sprzedali ją Edmundowi i Anieli Wójtowiczom. Po ośmiu latach wieś nabyła Zofia z Myszkowskich, żona sędziego Jana Sitowskiego herbu Bróg. Ostatnimi właścicielami wsi i dworu była Władysława (córka Jana i Zofii) i Izydor Gibas. W Szaryszu (przysiółku Mordarki) był dwór (dzisiejszy dom nr 1), którzy właściciele mający południowy Szarysz przed wojną sprzedali swój majątek.

W Mordarce rozpoczął się kult Matki Boskiej Bolesnej, czczonej pod postacią słynącej z łask piety z XIV w., w 1545, kiedy figura została przywieziona z Węgier. W 1753 r. Proboszcz Limanowej ks. Sebastian Liśkiewicz, przeniósł ją z Kaplicy Łask do kościoła w Limanowej. W 1656 rozegrała się tutaj bitwa pomiędzy stuosobowym oddziałem szwedzkim a chłopską partyzantką.

Mordarka została włączona do Austrii już w 1769. W 1848 roku, w czasie rzezi galicyjskiej, na Mordarkę oraz na Limanową i okoliczne wsie napadli zbuntowani chłopi. Szlachta i ludność uciekła do Limanowej, aby stawić opór. Bitwa miała miejsce 26 lutego. Chłopi zrabowali dwór w Mordarce, któremu ze względu na bitwę w Sowlinach nikt nie mógł pomóc. Pierwszy oddział przybył na miejsce pod koniec grabieży, zastając tylko ok. 40 chłopów, z których dziesięciu Hipolit Dzięciołowski (dowódca oddziału), a dwóch Żyd Zachariasz pokonali, i przyprowadzili jako jeńców do miasta. Kolejna potyczka miała miejsce ok. południa w Szaryszu. Chłopi, napadłszy i ograbiwszy dwór, pastwili się nad mieszkającym tam Feliksem, weteranem wojen napoleońskich. Tu bohaterską postawą wsławili się Wojciech Piątkowski i wójt Limanowej, którzy odebrali rabusiom zrabowane dobra i uwolnili przywiązanego do płotu Feliksa, nie dopuszczając do rozlewu krwi. W starciu wzięli około piętnaściorga jeńców (w tym pięć kobiet).

W 1885 zbudowano biegnącą przez Mordarkę kolej żelazną z Nowego Sącza do Chabówki.

Na początku I wojny światowej Mordarka znalazła się w centrum zmagań. Wynikało to z tego, że przez wieś przechodził front operacji limanowsko-łapanowskiej (2–12 grudnia 1914). Na wzgórzu Jabłoniec w dniach 8–11 grudnia doszło do jednej z najkrwawszych bitew tej wojny. W nocy z 10 na 11 grudnia doszło do krwawych walk na bagnety pomiędzy 13 pułkiem spieszonych huzarów węgierskich a wojskiem rosyjskim. W starciu tym zginął dowódca huzarów – płk. Othmar Muhr – który został uznany za bohatera monarchii Austro-Węgierskiej i dostał przydomek „von Limanowa”. Przez Mordarkę maszerował też dwa razy 5. batalion Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. Pierwszy raz idąc na Nowy Sącz, a drugi raz po przegranej bitwie pod Marcinkowicami.

Druga wojna światowa rozpoczęła się w Mordarce 6 września 1939, wojsko niemieckie nie napotkało tutaj oporu. Na terenie wsi doszło do jednej egzekucji, w której hitlerowcy rozstrzelali 11 mieszkańców Limanowej. Zamordowani to 10 Żydów i Polak, Jan Semik, który jako wiceburmistrz Limanowej próbował ochronić ich od śmierci. W okresie wojny były organizowane łapanki i przymusowe wywozy mieszkańców na roboty do Niemiec. Na terenie wsi działała partyzantka oraz tajne nauczanie. Ludność żydowska Mordarki została początkowo zamknięta w getcie w Limanowej, a potem wywieziona do obozów koncentracyjnych. 19 stycznia 1945 Rosjanie spalili dwór.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Kościół w Mordarce

Tymczasowy kościół w Mordarce

We wsi budowany jest kościół pw. Miłosierdzia Bożego. 12 lipca 2008 odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę nowej świątyni. Uroczystego obrzędu dokonał Ks. Biskup Ordynariusz Wiktor Skworc.

Sport

We wsi działa Ludowy Klub Sportowy Mordarka, którego drużyna piłkarska występuje w klasie A w grupie limanowskiej (stan na sezon 2014/2015).

Przez Mordarkę prowadzi jedyna droga do Stacji Narciarskiej Limanowa-Ski, która znajduje się na północnym stoku Łysej Góry. Znajduje się tam 4 osobowy wyciąg krzesełkowy i 2 wyciągi orczykowe. Stok jest sztucznie naśnieżany i oświetlony. Suma tras zjazdowych to 2300 m (najdłuższa – 1000 m).

Edukacja

We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego w Mordarce.

Urodzeni w Mordarce

• Kazimierz Biernat (1894–1937) – major Wojska Polskiego, kawaler Krzyża Orderu Virtuti Militari
• Stanisław Rakoczy (1948–2013) – polski polityk, prawnik, poseł na Sejm I kadencji.
• Jadwiga Biernat – posłanka

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Matuszczyk: Beskid Wyspowy. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2001. ISBN 83-85557-86-5.
• Beskid Wyspowy 1:50 000 Mapa turystyczna. Kraków: Wyd. Compass, 2006. ISBN 83-89165-86-4.