Mordowia

Republika Mordowii
Республика Мордовия
Мордовия Республикась
republika
ilustracja
GodłoFlaga
GodłoFlaga
Hymn:
Мордовиянь инелмаморо
Państwo

 Rosja

Siedziba

Sarańsk

Kod ISO 3166-2

RU-MO

Zarządzający

Nikołaj Mierkuszkin

Premier

Władimir Wołkow

Powierzchnia

26 128 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności


779 573[1]

• gęstość

29,84 os./km²

Strefa czasowa

czas moskiewski, UTC +3:00

Języki urzędowe

rosyjski, erzja, moksza

Położenie na mapie Rosji
Położenie na mapie
Portal Rosja
Mordovia03.png

Mordowia, Republika Mordowii[2] (ros. Республика Мордовия, mordw. Мордовия Республикась), dawniej: Mordwarepublika położona w europejskiej części Federacji Rosyjskiej.

Geografia

Mordowia położona jest we wschodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej. Zachodnie obszary republiki znajdują się w obrębie Niziny Ocko-Dońskiej. Części środkowa i wschodnia położone są w obrębie Wyżyny Nadwołżańskiej.

Mordowia graniczy na północy z obwodem niżnonowogrodzkim, na północnym wschodzie – z Czuwaszją, na wschodzie – z obwodem uljanowskim, na południu – z obwodem penzeńskim i na zachodzie – z obwodem riazańskim.

Strefa czasowa

Mordowia należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.

Demografia

Według rosyjskiego spisu ludności z 2010 roku narody mordwińskie stanowią w republice 40% ludności, co stanowi najwyższy odsetek od II połowy XIX wieku. Liczebność przedstawicieli grupy Erzja, którzy zamieszkują głównie na wschodzie Mordowii, wynosi 160 tysięcy osób. Przedstawiciele grupy Moksza zamieszkują na zachodzie republiki w liczbie około 180 tysięcy osób. Języki moksza i erzja, czasami uważane za dialekty języka mordwińskiego, są ze sobą spokrewnione, aczkolwiek występują między nimi wyraźne różnice zarówno w fonetyce, jak i słownictwie. Większość ludności stanowią Rosjanie (53%), a język rosyjski jest językiem codziennej komunikacji. Oprócz tego republikę zamieszkuje duża grupa Tatarów, którzy stanowią 5% ludności. Obecni są ponadto m.in. Czuwasze i Ukraińcy.

Należy zauważyć, że obecnie tylko jedna trzecia Mordwinów zamieszkuje w granicach Republiki Mordowia. Pozostali są rozproszeni na wielkim obszarze, obejmującym obwody samarski, penzeński, orenburski i niżnonowogrodzki oraz republikę Tatarstan. Na skutek stalinowskiej polityki deportacyjnej duża ich część znalazła się także w Azji Środkowej i na Syberii, jednak w ciągu ostatnich lat widoczny staje się znaczny przyrost naturalny wśród Mordwinów i duży spadek ludności rosyjskiej

Miasta i osiedla typu miejskiego

Miasta i największe osiedla typu miejskiego (stan na 1 stycznia 2005)

NazwaNazwa rosyjskaLiczba
mieszkańców
Sarańsk1)Саранск299.154
Ruzajewka1)Рузаевка48.973
Kowyłkino1)Ковылкино21.448
Komsomolskij3)Комсомольский14.051
Krasnosłobodsk2)Краснослободск10.645
Zubowa Polana3)Зубова Поляна10.332
Czamzinka3)Чамзинка9.842
Romodanowo3)Ромоданово9.737
Ardatow2)Ардатов9.507
Torbiejewo3)Торбеево9.247
Łuchowka3)Луховка9.075
Insar2)Инсар8.885
Tiemnikow2)Темников7.943
Jawas3)Явас7.848
Atiaszewo3)Атяшево6.140
Jałga3)Ялга5.179
Turgieniewo3)Тургенево5.174
Nikołajewka3)Николаевка5.137
Kadoszkino3)Кадошкино4.812
Potma3)Потьма4.344
Umiot3)Умёт2.926

1) miasta o znaczeniu dla jednostki administracyjnej[3]
2) miasta o znaczeniu dla rejonu[3]
3) osiedle typu miejskiego

Podział administracyjny Mordowii[3]

Administracyjny podział Mordowii

Rejony

  1. Rejon ardatowski
  2. Rejon atiaszewski
  3. Rejon atiurjewski
  4. Rejon bolszebierieznikowski
  5. Rejon bolszeignatowski
  6. Rejon czamziński
  7. Rejon dubioński
  8. Rejon iczałkowski
  9. Rejon insarski
  10. Rejon jelnikowski
  11. Rejon kadoszkiński
  12. Rejon koczkurowski
  13. Rejon kowyłkiński
  14. Rejon krasnosłobodski
  15. Rejon lambirski
  16. Rejon romodanowski
  17. Rejon ruzajewski
  18. Rejon staroszajgowski
  19. Rejon tiemnikowski
  20. Rejon tieńguszewski
  21. Rejon torbiejewski
  22. Rejon zubowo-polański

Okręgi miejskie

Sarańsk

Historia

Autochtoniczni mieszkańcy republiki należą do rodziny ludów ugrofińskich. Trudno jest mówić o jednej narodowości mordwińskiej. Zamieszkałe na terenie dzisiejszej Mordowii plemiona ugrofińskie rozdzieliły się na dwie dosyć wyraźnie różniące się od siebie grupy etniczne: Moksza (której przedstawiciele osiedlali się na południowo-zachodnim obszarze międzyrzecza Sury, Wołgi i Oki) oraz Erzja (którzy osiedlali się zwłaszcza na północno-wschodnich obszarach dzisiejszej republiki). Pierwsze pisemne wzmianki o Mordwinach pochodzą już z VI wieku n.e. Na początku II tysiąclecia n.e. zaczęły powstawać pierwsze mordwińskie organizmy państwowe (nad rzeką Moksza i górną Surą dla ludu Moksza oraz w międzyrzeczu Oki i Sury dla ludu Erzja). Ziemie, na których zamieszkiwali Mordwini nie były etnicznie jednorodne. Zamieszkiwały na nich także znaczne grupy ludności słowiańskiej, której osadnictwo datuje się na II połowę I tysiąclecia n.e. oraz Tatarzy. Na okres IX-XII wieku datuje się rozwój zależności feudalnych wśród mordwińskich plemion. W XIII wieku następują najazdy mongolsko-tatarskie, które powodują znaczące migracje Mordwinów oraz burzą stabilność ich bytu państwowego. Pod koniec XIV wieku mordwińskie ziemie stopniowo zaczęły być włączane w skład Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Książęta mordwińscy, którzy stali się wasalami władców Moskwy szybko utracili względną niezależność, a mordwińskie plemiona zaczęły rozpraszać się na coraz większym obszarze kraju. Mordwini, których religia początkowo opierała się na kulcie sił przyrody, zaczęli przyjmować prawosławie i stali się ludnością rolniczą.

Rewolucja październikowa przyniosła szereg zmian na obszarach dzisiejszej Mordowii. Na początku lat 20. XX wieku brutalne rekwizycje żywności oraz terror rewolucyjny przyniósł głód i w konsekwencji śmierć kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców tych ziem. W 1928 powstał Okręg Mordowski w składzie Kraju Środkowowołżańskiego. 10 stycznia 1930 utworzono Mordwiński Obwód Autonomiczny, przekształcony 20 grudnia 1934 w Mordwińską ASRR. Posiadanie własnego państwa nie przyczyniło się jednak do rozwoju mordwińskich narodowości, między innymi ze względu na ogromne straty, jakie poniosły one w wyniki stalinowskich represji lat trzydziestych, kiedy w inne rejony Związku Radzieckiego deportowano, jak się szacuje, około 300 tys. osób, a władza jawnie występowała przeciwko jakimkolwiek przejawom narodowych ruchów kulturalnych. W rezultacie większość Mordwinów znalazła się poza terytorium republiki, a zataczający szerokie kręgi proces asymilacji doprowadził do zmniejszenia rangi miejscowych języków, które w codziennej komunikacji coraz wyraźniej zaczął zastępować rosyjski. W latach 60. XX w. na terenie Mordowii istniało 19 obozów pracy przymusowej (m.in. obóz nr 1, gdzie przetrzymywano ok. 600 osób). W 1990 Mordwińska ASRR została przemianowana na Mordwińską SRR. 22 grudnia 1991 odbyły się wybory prezydenta Mordowii, które wygrał Wasilij Gusliannikow, fizyk z wykształcenia, przewodniczący regionalnego oddziału partii Demokratyczna Rosja. W 1993 Rada Najwyższa Mordowii zlikwidowała stanowisko prezydenta republiki, w związku z czym Gusliannikow został odsunięty od władzy. Wkrótce jednak złożył on w Sądzie Konstytucyjnym Rosji odwołanie od decyzji Rady Najwyższej, który uznał ją jednakże za zgodną z Konstytucją Rosji. 25 stycznia 1994 powstała Republika Mordowia, jeden z podmiotów Federacji Rosyjskiej. 21 września 1995 roku Zgromadzenie Konstytucyjne przyjęło Konstytucję Republiki Mordowia oraz wybrało Nikołaja Mierkuszkina na analogiczne do prezydenckiego stanowisko Głowy Republiki. Później zwyciężył on dwukrotnie w ogólnonarodowych wyborach na stanowisko Głowy Republiki Mordwińskiej, które odbyły się 15 lutego 1998 oraz w 2003. 10 listopada 2005 Zgromadzenie Narodowe Mordowii przeprowadziło wybory prezydenta według nowego systemu. Mierkuszkin został przedstawiony Zgromadzeniu do akceptacji przez Siergieja Kirienkę, przedstawiciela prezydenta Władimira Putina w Nadwołżańskim Okręgu Federalnym. Za kandydaturą opowiedziało się 44 z 47 posłów mordwińskiego parlamentu (34 z Jednej Rosji i 10 z Agrarnej Partii Rosji).

Tablice rejestracyjne

Tablice pojazdów zarejestrowanych w Mordowii mają oznaczenie 13 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Przypisy

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Mordovia districts numbered.svg
Autor: Nzeemin, Licencja: CC BY-SA 2.0
Административная карта Республики Мордовия, с нумерованными районами.
Saransk from Ferris wheel.JPG
Вид на центральную часть Саранска с атракциона «чёртово колесо» в Парке имени Пушкина. В центре фото — Собор Святого Праведного Воина Федора Ушакова.
Mordovia in Russia.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of XY (see filename) in Russia
Regional anthem of Mordovia vocal.oga
State Anthem of the Republic of Mordovia