Morina (roślina)

Morina

Morina długolistna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

szczeciowce

Rodzina

przewiertniowate

Rodzaj

morina

Nazwa systematyczna
Morina Linnaeus
Sp. Pl. 28. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

M. persica L.[3]

Synonimy
  • Asaphes Sprengel (1827), not Candolle (1825)
  • Cryptothladia (Bunge) M. J. Cannon[4]
Morina irańska

Morina[5], moryna, raźnia[6] (Morina) – rodzaj roślin z rodziny przewiertniowatych. Należy do niego około 10[4][7]–12[8] gatunków. Występują one od Półwyspu Bałkańskiego na zachodzie po wschodnie Himalaje i Azję Środkową na wschodzie[4]. Zasiedlają różne siedliska, zazwyczaj na terenach górskich[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne (morina długolistna, nepalska i irańska), dwa pierwsze wykorzystywane są w Azji także jako rośliny lecznicze[5]. Nasiona moriny irańskiej spożywane są w Iranie jak ryż[7]. Nazwa rodzajowa upamiętnia Louisa Morina de Saint-Victor (1635–1715), francuskiego lekarza, botanika i meteorologa[9].

Morfologia

Pokrój
Byliny o grubym zwykle i rozgałęzionym korzeniu oraz drewniejącej szyi korzeniowej okrytej u nasady pozostałościami starych liści[4]. Wzniesione pędy kwiatostanowe osiągają do 125 cm wysokości[7].
Liście
W większości skupione w przyziemnej rozecie – liście łodygowe są nieliczne[5]. Wyrastają w okółkach po 3–4 (rzadko do 6), czasem też parami (naprzeciwlegle). Kształt blaszki jest równowąski do lancetowatego[4]. Blaszka jest sztywna[5], bywa pierzasto podzielona[4], na brzegu jest falista i kolczasta[5][4].
Kwiaty
Wyrastają zebrane w okółkach i wsparte parami liściopodobnych przysadek tworzą wydłużony kwiatostan[4], rzadko skupione są główkowato[5]. Kwiaty są siedzące lub osadzone na krótkich szypułkach[4]. U ich nasady znajduje się dzwonkowaty kieliszek zwieńczony 8–16 szydlastymi ząbkami (dwa z nich są dłuższe od pozostałych)[5][4]. Kielich jest trwały[5], dwuwargowy, z 2–3 łatkami na każdej z warg. Korona kwiatu zrosłopłatkowa, z długą i wygiętą rurką, dwuwargowa (górna warga z dwóch łatek, dolna z trzech)[5][4]. U nasady rurki znajduje się pojedynczy miodnik[4]. Płatki są białe, różowe, fioletowe lub żółte[5]. Pręciki są cztery, dwa płodne, dwa wykształcone jako prątniczki, ukryte są w rurce korony. Zalążnia jest dolna, jednokomorowa i z pojedynczym zalążkiem[4]. Słupek pojedynczy z główkowatym[5] lub dyskowatym znamieniem[4].
Owoce
Cylindryczne niełupki o ścianie grubej i pomarszczonej[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

W obrębie rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae) rodzaj należy do podrodziny Morinoideae (syn. Morinaceae Rafinesque).

Wykaz gatunków[8]
  • Morina bracteata C.Y. Cheng & H.B. Chen
  • Morina chinensis Y.Y. Bai
  • Morina chlorantha Diels
  • Morina coulteriana Royle
  • Morina kokonorica K.S. Hao
  • Morina longifolia Wall. ex DC. – morina długolistna
  • Morina lorifolia C.Y. Cheng & H.B. Chen
  • Morina ludlowii (M.J. Cannon) D.Y. Hong
  • Morina nepalensis D. Don – morina nepalska
  • Morina persica L. – morina irańska
  • Morina polyphylla Wall. ex DC.
  • Morina subinermis Boiss.

Uprawa

Rośliny ozdobne (morina długolistna, irańska i nepalska) uprawiane są w ogrodach skalnych i na rabatach w miejscach słonecznych. Wymagają gleby przepuszczalnej, dobrze zdrenowanej. Rozmnażane są przez podział roślin, sadzonki korzeniowe lub wysiew nasion od razu po ich zbiorze[5].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-09-02] (ang.).
  3. ↑ a b Morina. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-09-06].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Morina Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-09-06].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, s. 604. ISBN 978-83-7506-846-7.
  6. ↑ Nazwy polskie rodzaju według: Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.)
  7. ↑ a b c d Joachim W. Kadereit, Volker Bittrich: Flowering Plants. Eudicots: Aquifoliales, Boraginales, Bruniales, Dipsacales, Escalloniales, Garryales, Paracryphiales, Solanales (except Convolvulaceae), Icacinaceae, Metteniusaceae, Vahliaceae. Springer, 2016, s. 275-279. ISBN 3-319-28534-3.
  8. ↑ a b Morina. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-09-06].
  9. ↑ Helmut Genaust: Etymologisches Wörterbuch der botanischen Pflanzennamen. 1976. ISBN 3-7643-0755-2.

Media użyte na tej stronie