Moroczyn

Moroczyn
	wieś
	; Ruiny dworu Chrzanowskich z około 1850 r.
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	hrubieszowski
Gmina	Hrubieszów
Wysokość	195 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	311
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	22-500
Tablice rejestracyjne	LHR
SIMC	0889456
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów Moroczyn
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Moroczyn
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Moroczyn
	Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego Moroczyn
	50°50′22″N 23°56′12″E/50,839444 23,936667

Artykuł	50°50′22″N 23°56′12″E
- błąd	39 m
WD	50°49'59.9"N, 23°55'59.9"E, 50°49'51.10"N, 23°55'47.46"E
- błąd	14 m
Odległość	760 m

Moroczyn – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów^[3]^[4].

Demografia

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego. Wieś stanowi sołectwo gminy Hrubieszów^[5]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 311 mieszkańców^[1] i była siedemnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów.

Historia

Wieś została wspomniana po raz pierwszy w 1472 roku w rejestrze nadzwyczajnego poboru. Wówczas, jak i w późniejszym czasie do czasu rozbiorów położona była w staropolskim powiecie horodelskim^[6]. W XVIII wieku znajdowała się w posiadaniu Rulikowskich, zaś w 2. połowie XIX stulecia - rodu Chrzanowskich. Według spisu z 1827 roku wieś liczyła 36 domów i 259 mieszkańców^[7], zaś spis z 1921 r. pokazał - wówczas w gminie Dziekanów zaledwie 21 domów oraz 157 mieszkańców, w tym 87 Ukraińców.

Kodeks Czochrona - pierwodruk O naprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego; drukarnia Łazarza Andrysowicza 1551 Kraków. W XIX wieku własność hr. Wincentego Chrzanowskiego w Moroczynie (ekslibris oraz pieczęcie własnościowe w miejscu wcześniej usuniętych). Jeden z najcenniejszych polskich starodruków w zbiorach prywatnych.

Zabytki

Dawny murowany dwór Chrzanowskich z przełomu XIX i XX w. ponadto spichlerz, czworak folwarczny oraz park dworski

Około roku 1850 (lub 1849) Moroczyn został zakupiony przez rodzinę Chrzanowskich. Niedługo po tym wydarzeniu w Moroczynie wzniesiono murowany dwór, najprawdopodobniej na miejscu poprzedniego. Na przełomie XIX i XX wieku został on przebudowany według projektu architekta Stanisława Czachórskiego. Dwór przetrwał II wojnę światową. Mieścił się w nim Państwowy Ośrodek Maszynowy, później był siedzibą szkoły podstawowej. Obecnie ruina jest własnością prywatną^[8]. Potomek Chrzanowskich, Edward (1843-1922) zgromadził w Moroczynie bardzo cenną bibliotekę. Księgozbiór został przekazany w depozyt Biblioteki Ossolineum we Lwowie^[9]. W okresie międzywojennym w majątku Chrzanowskich często przebywał Włodzimierz Puchalski^[8]. Do ruin zespołu dworskiego prowadzi jesionowa aleja, a za nimi rozciąga się park krajobrazowy ze stawem.

Żyjący w latach 1843-1922 Edward Chrzanowski^[10] zgromadził w Moroczynie bardzo cenną liczącą ~5000 woluminów bibliotekę. Lata I wojny światowej księgozbiór przetrwał w Kijowie, skąd powrócił po 1920 r. Przed II wojną światową, syn Edwarda, Wincenty również bibliofil, przekazał zbiory w depozyt do Biblioteki Ossolineum we Lwowie. Po wojnie tylko nieznaczna ich część znalazła się w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu.

W 2004 roku odnalazł się nieznany wcześniej badaczom (Kodeks Czochrona) egzemplarz pierwodruku Commentariorum de Republica emendanda libri quinque Andrzeja Frycza Modrzewskiego ze zbiorów Chrzanowskich z Moroczyna. Wydrukowany w oficynie Łazarza Andrysowicza 1551 roku w Krakowie jest obecnie jednym z sześciu zachowanych egzemplarzy w Polsce a trzynastym znanym na świecie. Krakowski egzemplarz tej edycji został w 2016 roku wpisany na listę krajową programu Pamięć Świata UNESCO.

Aleja prowadząca do dworu
Ruiny zespołu dworskiego
Ruina XIX-wiecznego spichrza

Przypisy

↑ ^a ^b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 795 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-11-18].
↑ Jednostki pomocnicze gminy Hrubieszów. Urząd Gminy Hrubieszów. [dostęp 2016-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
↑ Bondyra 1993 ↓, s. według indeksu.
↑ Moroczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 681 .
↑ ^a ^b Moroczyn. Urząd Gminy Hrubieszów, 2015-02-19. [dostęp 2015-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
↑ Krzysztof Zdeb: Katalog polskich zamków, pałaców i dworów - Moroczyn. [dostęp 2020-02-18].
↑ Spaleniec 2016 ↓.

Bibliografia

WiesławW. Bondyra WiesławW., Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego, Lublin - Zamość 1993, oai:biblioteka.teatrnn.pl:8806 [dostęp 2019-03-07] .
Kazimierz Spaleniec: Edward Chrzanowski herbu Poraj (pol.). Dom Kultury Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, 2016. [dostęp 2019-07-13].

[GUS-1] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 795 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-3] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[teryt1-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-11-18].

[bip-5] Jednostki pomocnicze gminy Hrubieszów. Urząd Gminy Hrubieszów. [dostęp 2016-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].

[CITEREFBondyra1993według_indeksu-6] Bondyra 1993 ↓, s. według indeksu.

[SgKP-7] Moroczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 681 .

[hrubieszow-gmina.pl-8] Moroczyn. Urząd Gminy Hrubieszów, 2015-02-19. [dostęp 2015-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].

[9] Krzysztof Zdeb: Katalog polskich zamków, pałaców i dworów - Moroczyn. [dostęp 2020-02-18].

[CITEREFSpaleniec2016-10] Spaleniec 2016 ↓.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Wsie	Annopol Białoskóry Brodzica Cichobórz Czerniczyn Czortowice Czumów Dziekanów Gródek Husynne Janki Kobło Kosmów Kozodawy Kułakowice Drugie Kułakowice Pierwsze Kułakowice Trzecie Masłomęcz Metelin Mieniany Moniatycze Moniatycze-Kolonia Moroczyn Nowosiółki Obrowiec Stefankowice Szpikołosy Ślipcze Świerszczów Teptiuków Turkołówka Ubrodowice Wolica Wołajowice
Kolonie	Dąbrowa Łotoszyny Stefankowice-Kolonia
Integralne części miejscowości	Abisynia Cichobórz-Kolonia Czerniczynek Dziekanów-Osada Gołębowiec Gródek-Kolonia Husynne-Kolonia Iwanki Jakubówka Kazimierówka Kolonia Kolonia Brodzica Kolonia Kozodawy Kolonia Masłomęcz Kolonia Metelin Kolonia Mieniany Kolonia Szpikołosy Kolonia Wolica Kosmów-Kolonia Kozodawki Mieniany-Osada Nad Bugiem Nowosiółki-Kolonia Obrowiec-Kolonia Przychodziec Stefków Szwajcary Ubrodowice-Kolonia Wołynka

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne