Morské oko

Morské oko

Veľké Vihorlatské jazero

(c) Milan Bališin, CC BY-SA 4.0
Położenie
Państwo	Słowacja
Kraj	koszycki
Wysokość lustra	618 m n.p.m.
Morfometria
Wymiary • max długość • max szerokość	775 m 312 m
Głębokość • maksymalna	25–26 m
Hydrologia
Rzeki wypływające	Okna
Rodzaj jeziora	osuwiskowe
Położenie na mapie kraju koszyckiego Morské oko
Położenie na mapie Słowacji Morské oko
48°54′56″N 22°11′53″E/48,915556 22,198056

(c) Milan Bališin, CC BY-SA 4.0

Morské oko na wiosnę

(c) Milan Bališin, CC BY-SA 4.0

Morské oko w zimie (widok ze szczytu Sninský kameň)

Morské oko (właśc. Veľké Vihorlatské jazero; pol. Morskie Oko) – jezioro w centralnej części gór Wyhorlat we wschodniej Słowacji, na południowy wschód od szczytu Sninský kameň. Największe jezioro osuwiskowe w słowackich Karpatach i trzecie pod względem wielkości naturalne jezioro Słowacji (po Wielkim Stawie Hińczowym i Szczyrbskim Jeziorze w Tatrach). Wysokość lustra wody: 618 m n.p.m.

Pochodzenie jeziora

Morské oko jest starym jeziorem pochodzenia osuwiskowego. Powstało w końcu plejstocenu, kiedy to ze wschodnich stoków Motrogonu i Jedlinki, zbudowanych ze słabo zwięzłych tufów wulkanicznych, zeszło ogromne osuwisko i zatamowało dolinę potoku Okna. Osuwisko miało szerokość 800 i długość 1900 m.

Pierwotnie jezioro było znacznie większe niż dziś: sięgało ok. 0,5 km dalej na południe, miało nawet do 70 m głębokości, a wysokość lustra wody wahała się od 660 do – być może – nawet 690 m n.p.m.^[1] Dawna Okna utorowała sobie odpływ przez osuwisko. Z czasem poziom wody opadł tak, że jezioro zmniejszyło powierzchnię do niecałych 8 ha.

Naturalną zaporę tworzą wielkie bloki skalne, uszczelnione drobniejszym rumoszem i materiałem ilastym. W latach 80. XIX wieku Sztárayowie, właściciele okolicznych lasów, kazali wybudować w zamknięciu jeziora tamę, która podniosła poziom jego wód. Jednocześnie uzyskano możliwość regulowania wielkości wypływu wody z jeziora na użytek huty żelaza funkcjonującej w Remetskich Hamrach.

W 1908 r. tereny te odkupił węgierski arystokrata, oficer i dyplomata, hrabia László Széchenyi, który dopiero co poślubił Gladys Vanderbilt – Amerykankę pochodzącą z rodziny nowojorskich magnatów kolejowych. W Remetskich Hamrach, w których kilka lat wcześniej upadła działająca tam blisko 100 lat huta żelaza, zbudowali oni tartak. Wkrótce też ponownie przebudowali zaporę do dzisiejszej postaci (33 m długości, 12 m szerokości w koronie). Pozwoliło to podnieść poziom wody o 3 m (według niektórych źródeł nawet o 5 m) i zwiększyć powierzchnię jeziora do obecnej (13,74 ha), jednak już bez możliwości regulowania wypływu wody^[1].

Ukształtowanie, hydrologia

Jezioro ma kształt wydłużony i linię brzegową rozczłonkowaną kilkoma zatokami w rejonach ujść zasilających je potoków. Brzegi od strony zachodniej i północnej mają łagodne nachylenie, są pokryte naturalnym piaskiem. Brzegi wschodnie są strome i kamieniste. Długość jeziora wynosi obecnie 775 m, maksymalna szerokość 312 m. Największa głębokość (mniej więcej w centralnej części zbiornika) wynosi pomiędzy 25 a 26 m. Dno jeziora jest muliste, u ujść potoków często pokryte wolno rozkładającymi się liśćmi buków, porastających jego brzegi. Kolor wody z reguły ciemnozielony. Woda od głębokości 9 m aż po dno ma przez cały rok prawie stałą temperaturę, pomiędzy +4,4 a +4,8 °C.

Jezioro zasila 6 potoków (w tym: źródłowy potok Okny) oraz szereg okresowych cieków wodnych. Wypływa z niego jeden potok – Okna.

Fauna

Jezioro zamieszkuje kilka gatunków ryb, z których pierwotnego pochodzenia są prawdopodobnie jedynie pstrąg potokowy, śliz pospolity i strzebla potokowa. W późniejszym okresie pojawiły się tu głowacz pręgopłetwy, okoń europejski i karaś pospolity. Do sztucznie wprowadzonych gatunków należą pstrąg tęczowy (introdukowany na początku XX wieku) i kleń (zawleczony również w XX wieku). Jezioro zamieszkuje także rak rzeczny. W otoczeniu jeziora występują m.in. wydra europejska i bocian czarny.

Ochrona jeziora

Jezioro leży w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Wyhorlat, na terenie narodowego rezerwatu przyrody Morskie Oko (słow. Národná prírodná rezervácia Morské oko) o powierzchni 108,48 ha. Objęte jest całkowitą ochroną. Zabroniona jest kąpiel w nim, uprawianie sportów wodnych oraz połów ryb.

Turystyka

Z Remetskich Hamrów prowadzi do jeziora asfaltowa droga jezdna oraz przyrodnicza ścieżka dydaktyczna (Náučný chodník Remetské Hámre – Morské oko).

Przypisy

Bibliografia

• Barański, Mirosław J.: Szczyt nad Morskim Okiem? Sniński Kamień!, w: „Gazeta Górska” R. XIX, nr 1 (93), zima 2016, s. 44–48.
• Bizubová, Mária: Náučný chodník Remetské Hámre – Morské oko, w: Krásy Slovenska R. LXXXVI, nr 5-6/2009, s. 20–21.
• Ponec, Jozef; Mihálik, Štefan: Prírodné rezervácie na Slovensku, wyd. Vydavateľstvo Osveta, Martin 1981, s. 96–100.