Morsowanie

Grupa morsów podczas noworocznej kąpieli w Gdańsku

Morsowanie – zanurzenie lub krótkotrwała kąpiel w zimnej wodzie jeziora, morza, rzeki albo innego zbiornika wodnego. Może przyjąć formę kąpieli w przeręblu. Praktykowane jest od jesieni do wiosny i zwykle ma charakter grupowy[1].

Określenie zimna woda jest kwestią umowną związaną z reakcją fizjologiczną organizmu na zimno. Za zimną uznaje się wodę o temperaturze niższej niż 15 °C[2]. Dla potrzeb morsowania za zimną wodę uznaje się wodę o temp. w przedziale 12–8 °C, a za lodowatą o temp. ≤ 4 °C[3]

Regularne kąpiele w wodzie wpływają korzystnie na ciało i ducha[2][4], jednak wyjątkowe właściwości hartujące, pomagające zaadaptować się do trudnych warunków zimy, mają kąpiele w zimnej lub lodowatej wodzie. W Polsce znane jest przysłowie „zimna woda zdrowia doda”.

Historia

Zanurzanie się i pływanie w zimnej wodzie ma tradycję sięgającą zarania dziejów. Najstarsze wzmianki związane ze zanurzeniem w wodzie w celach leczniczych pochodzą z Egiptu i są datowane na 2500 lat p.n.e.

  • Hipokrates 400 lat p.n.e. powiadał o wodzie, że „zimna rozgrzewa, a ciepła oziębia” i zalecał zimną wodę w chorobach podagrycznych, paralitycznych i gorączkowych[2][5].
  • w starożytności zimna woda była traktowana z respektem. W 450 p.n.e. grecki historyk Herodot, opisując wyprawę perskiego generała Mardonisa, zauważył, że „...ci, którzy nie umieli pływać, zginęli z tego powodu inni z zimna”[2].
  • XVI wiek nadworny lekarz Króla Zygmunta Augusta Józef Struś propagował leczenie zimnymi kąpielami[6]
  • 1578 r. doktor Wojciech Oczko w traktacie „Cieplice” zawarł przepisy kąpielowe oraz wskazania i przeciwwskazania do ich stosowania[6]
  • pod koniec XVIII wieku w wyniku stworzenia kostiumu kąpielowego doszło do popularyzacji kąpieli morskich i rozwoju kurortów nadmorskich[2][7].
  • w 1818 r. Lord Byron, zainspirowany tragiczną miłością Hero i Leander przepłynął cieśninę Hellespont[8].
  • w 2002 roku pływaczka Lynne Cox w rekordowym czasie 25 min przepłynęła milę w lodowatych wodach Antarktydy.
  • w lipcu 2007 roku Lewis Gordon Pugh podjął pierwszą próbę przepłynięcia jak najdłuższego dystansu w wodzie o temp –1,8 °C. Udało mu się przepłynąć dystans 1 km w czasie 21 min[9]. Podczas tego wyczynu doznał odmrożenia palców, a odzyskanie czucia zajęło mu 4 miesiące.

W Polsce

Amatorzy kąpieli w zimnej wodzie w Polsce są potocznie nazywani morsami[10]. Najstarszą organizacją w Polsce zrzeszającą sympatyków morsowania jest założony w 1975 roku Gdański Klub Morsów[11].

W Polsce został pobity rekord Guinnessa w największej liczbie osób biorących jednocześnie udział w morsowaniu – 1799 uczestników podczas Międzynarodowego Zlotu Morsów w Mielnie w 2015 roku[12][13].

Na świecie

X Zimowe Mistrzostwa Świata w pływaniu na dystansie od 25 do 450 metrów. Tyumen, 2016 rok

Zanurzanie się w zimnej wodzie jest aktywnością ciesząca się sporą popularnością w krajach nordyckich (szczególnie w Finlandii), bałtyckich, Europie Wschodniej, gdzie jest związana z lokalnymi tradycjami i powszechnością łączenia tej czynności z sauną oraz banią. Liczbę regularnie kąpiących się Finów (1–2 x w tygodniu) szacowana jest na 150 000[14]. Pierwsze zawody pływackie zostały zorganizowane w Finlandii w miejscowości Tampere w 1989 roku.

W Rosji, podobnie jak w Polsce, sympatyków zimowych kąpieli nazywa się morsami[15], w Finlandii fokami, w Stanach Zjednoczonych niedźwiedziami polarnymi.

Zimowe Mistrzostwa Świata w pływaniu

W 2000 roku w Helsinkach zostały zorganizowane pierwsze Zimowe Mistrzostwa Świata w pływaniu (WSWC). Od 2002 roku zimowe zawody pływackie odbywają się corocznie (mistrzostwa świata – raz na dwa lata)[16]. Konkurencje mistrzostw: 25 metrów (styl klasyczny i styl dowolny), 50 metrów styl dowolny, 450 metrów styl dowolny i 4 × 25 metrów styl klasyczny[16]. W 2006 roku w Finlandii powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Pływaków Zimowych (ang. International Winter Swimming Association (IWSA))[17]. W 2009 roku zostało powołane Międzynarodowe Stowarzyszenie Pływaków Lodowych (ang. The International Ice Swimming Association (IISA))[18][19].

Zimowe Mistrzostwa Świata w pływaniu[20]
RokMiastoKrajLiczba uczestników
2000HelsinkiFinlandia500
2001JyväskyläFinlandia700
2002KajaaniFinlandia650
2004MuonioFinlandia300
2006OuluFinlandia980
2008LondynWielka Brytania680
2010BledSłowenia790
2012JurmałaŁotwa1129
2014RovaniemiFinlandia1244
2016TyumenRosja1275
2018TallinEstonia1389
2020BledSłowenia1052

Tradycje związane z zanurzaniem w zimnej wodzie

(c) RIA Novosti archive, image #550903 / Vitaliy Ankov / CC-BY-SA 3.0
Wyznawcy prawosławia, aby uczcić święto Objawienia Pańskiego, wycinają w lodzie otwór w kształcie krzyża
  • W krajach, gdzie prawosławie jest dominującą religią, głównie w Europie Wschodniej, kąpiele w zimnej wodzie są częścią obchodów święta Objawienia Pańskiego (Epifania) przypadającego według kalendarza juliańskiego na 19 stycznia[21]. W Polsce święto Objawienia Pańskiego jest nazywane świętem Trzech Króli. Według tradycji w tym dniu Jezus został ochrzczony w Jordanie, aby uczcić ten fakt, w tafli lodowej zbiorników wodnych wycina się otwór w kształcie krzyża (łacińskiego lub prawosławnego). Po modlitwie wierni około północy trzykrotnie zanurzają się w wodzie.
  • W religii shintō 11 dnia każdego miesiąca wierni praktykują misogi (jap. 禊), polegający na pielgrzymce do świętych cieków wodnych, gdzie po uprzednim poście, modlitwie i ćwiczeniach zanurzają się w lodowatej wodzie w celu oczyszczenia. Ta praktyka jest formą medytacji i stanowi uzupełnienie treningu w niektórych sztukach walki jak aikido, w celu przygotowania umysłu do treningu i rozwoju swojego dantian[22].
  • Obchodzenie nowego roku w zimnej wodzie. Jest to tradycja zapoczątkowana w 1904 roku USA[23], która obecnie jest praktykowana przez morsów na całym świecie[22].

Przygotowanie i zagrożenia

Rozgrzewka przed wejściem do zimnej wody w Holandii, 1984 rok

Przystępując do morsowania należy być odpowiednio przygotowanym pod względem: psychicznym, kondycyjnym, zdrowotnym, jak i organizacyjnym. Należy być świadomym swoich aktualnych możliwość fizycznych i aktualnego ogólnego stanu zdrowia. Kąpiel w przeręblu to aktywność, która przede wszystkim ma walor profilaktyczny i rekreacyjny, natomiast nie leczniczy.

Aby zminimalizować ryzyko szoku termicznego do morsowania należy się przygotowywać kilka miesięcy wcześniej przez stopniowe oswajanie się z zimną wodą oraz ćwiczenia fizyczne, oddechowe i medytacyjne[24]. Kąpiele w zimnej wodzie są dość sporym wysiłkiem, a lodowatej silnym szokiem dla organizmu, dlatego osoby wrażliwe na zimno powinny rozpocząć regularne oswajanie się z zimną wodą późnym latem lub na początku jesieni[25].

Regularne stosowanie technik medytacyjnych, zwłaszcza medytacji transcendentalnej[26], wpływa na redukcję poziomu lęku, podniesienie odporności na ból[24], obniżenie ciśnienia krwi[26] oraz w dłuższym okresie może wpłynąć na zmniejszenie przypadków incydentów kardiologicznych[27], udaru mózgu. Głównym celem stosowanych technik medytacyjnych podczas przygotowania do kąpieli oraz w jej trakcie (medytacja w zimnej wodzie) jest wydłużenie czasu przebywania w zimnej wodzie[28][29][30]. U osób zahartowanych do zimna występuje termogeneza bezdrżeniowa poprzedzająca (ang. anticipatory thermogenesis) po raz pierwszy zbadana u pływaka lodowego Lewis Gordon Pugh polegająca na generowaniu w sposób świadomy znacznych ilości ciepła przez brunatną i beżową tkankę tłuszczową kilka minut przed kontaktem z lodowatą wodą[31][32]. Techniki medytacyjne nie wpływają na redukcję ryzyka związanego z następstwem szoku termicznego.

Przed dołączeniem do grupy morsów, należy w ramach konsultacji lekarskiej wykluczyć problemy kardiologiczne, w tym ukryte np. zespół długiego QT[2], choroba niedokrwienna serca, przerost mięśnia sercowego, choroby układu krążenia, nadciśnienie, epilepsję, choroby nerek, które są jednym z przeciwwskazań do morsowania.

Kąpiel w zimnej wodzie należy odbywać w asekuracji doświadczonej osoby lub w większej grupie. Dotyczy to zwłaszcza nowicjuszy nieświadomych potencjalnych zagrożeń w postaci np. szczególnie niebezpiecznych następstw szoku termicznego[33], nagłej utraty świadomości, hipotermii[34], spadku możliwości poruszania się w wodzie[33] skaleczeń czy ryzyka odmrożeń.

Metodami wspomagającymi przygotowanie do zanurzenia w zimnej wodzie mogą być: zimne prysznice, chodzenie boso, praktykowanie technik oddechowych, m.in. Butejki, Wima Hofa[35], praktykowanie technik medytacyjnych, m.in. tummo, post przerywany w protokole 19/5 (5-godzinne okno żywieniowe)[36].

Wejście do wody

W celu uprawiania morsowania warto zaopatrzyć się w kostium kąpielowy. W przypadku nieznanego lub skalistego dna stopy można osłonić przed skaleczeniem, zakładając obuwie ochronne. Aby, dłużej wytrzymać w wodzie wrażliwe powierzchnie dłoni można osłonić rękawiczkami, a głowę czapką[37].

Zamierzając pływać w zimnej wodzie w danym dniu, należy być: wypoczętym, trzeźwym i na czczo (3 h przed wejściem do wody nie należy jeść). Tuż przed wejściem do wody wykonuje się min. 15-minutową rozgrzewkę organizmu. Wchodzenie do wody pod wpływem substancji wpływających na działanie układu nerwowego jest niedopuszczalne, dotyczy to też alkoholu, który zmniejsza odporność organizmu na hipotermię[38].

Długość kąpieli uzależniona jest od samopoczucia, doświadczenia, wieku i temperatury wody. Najniebezpieczniejszym momentem podczas morsowania, związanym z największą liczbą zgonów w wyniku utonięcia, jest szok termiczny (ang. cold shock)[39] dotyczący każdej osoby wchodzącej do wody. Po zanurzeniu szczytowy moment szoku termicznego osiągany jest po około 30 sek.[40], adaptacja osiągana jest po około 2–3 min. Dłuższe przebywanie > 3 min w wodzie prowadzi do powolnego wychłodzenia coraz głębszych warstw organizmu, prowadząc po pewnym czasie do zaburzeń przewodnictwa nerwowego obserwowanego w postaci zaburzeń czucia, spadku siły, problemów z poruszaniem się, paraliżu obwodowego, co może wpłynąć na ryzyko utonięcia. U zdrowych osób w ciągu pierwszych 30 min hipotermia (głębokie wychłodzenie tkanek) nie powinna się pojawić[2][41].

Objawy hipotermii w zależności od temperatury ciała to[42]:

Aklimatyzacja do zimna wynosi około 10 dni i przejawia się w większej odporności na hipotermię.

Pływacy lodowi z nadwagą i otyłością z powodu izolacyjnych właściwości podskórnej tkanki tłuszczowej zgromadzonej na tułowiu są znacznie bardziej odporni na hipotermię[43]. Przykładem jest przypadek islandzkiego rybaka Gudlaugur Fridthorsson o BMI 33,56 kg/m², którego kuter zatonął, koledzy utonęli, a on w lodowatej wodzie morskiej o temp. 5 °C (temp. powietrza wynoszącej ok. –2 °C) ubrany w dżinsy, koszulę i sweter w ciągu 6 h zdołał, dopłynął do brzegu. Uważa się, że wysportowany pływak w wodzie o temp 0,3 °C może przebywać do max. 45 min[44][45].

Zalety

Zdrowotne zalety regularnych kąpieli w zimnej wodzie są znane od czasów starożytnych.

  • nagłe zmiany temperatur zwiększają wydolność układu sercowo-naczyniowego[55].
  • poprawia ukrwienie skóry, w konsekwencji wpływając na jej lepszą kondycję i wygląd.
  • poprawia regenerację organizmu po intensywnym wysiłku fizycznym lub psychicznym (redukuje poziom stresu[63]).
  • pływanie w lodowatej wodzie wpływa korzystnie na psychikę[4] m.in. przez aktywację przywspółczulnego układu nerwowego działa przeciwdepresyjnie[64], ta metoda wykorzystywana jest w leczeniu depresji.
  • redukuje stany zapalne[2].
  • zimno aktywuje i zwiększa ilość brunatnej tkanki tłuszczowej, której aktywność w procesie tzw. termogenezy bezdrżeniowej może pomóc m.in. w przypadku redukcji nadmiernie rozwiniętej podściółki tłuszczowej u osób z nadwagą i otyłością[65].
  • poprawia jakość snu.

W celu polepszenia efektów kąpieli w zimnej wodzie morsowanie można połączyć z wizytą w tradycyjnej bani lub saunie.

Zobacz też

  • krioterapia – metoda leczenia tzw. suchym zimnem, łagodniejsza forma zimnolecznictwa
  • tummo – joga wewnętrznego żaru, praktyka duchowa pozwalająca kontrolować „subtelne kanały przepływu energii” w ciele
  • hormeza – czynnik szkodliwy dla organizmu w większym natężeniu, w małym wykazuje działanie korzystne
  • sisu – hart ducha, wola życia

Przypisy

  1. ↑ IWSA – International Winter Swimming Association, iwsa.world [dostęp 2020-12-08].
  2. ↑ a b c d e f g h M.J. Tipton i inni, Cold water immersion: kill or cure?, „Experimental Physiology”, 102 (11), 2017, s. 1335–1355, DOI: 10.1113/EP086283, ISSN 1469-445X [dostęp 2021-01-19] (ang.).
  3. ↑ Aneks/Gęstość wody dla temperatur 0...40 °C - Wikibooks, biblioteka wolnych podręczników, pl.wikibooks.org [dostęp 2021-01-31].
  4. ↑ a b Nikolai A. Shevchuk, Adapted cold shower as a potential treatment for depression, „Medical Hypotheses”, 70 (5), 2008, s. 995–1001, DOI: 10.1016/j.mehy.2007.04.052, ISSN 0306-9877, PMID: 17993252 [dostęp 2020-02-23].
  5. ↑ Zima woda jako osobliwy środek utrzymania zdrowia i leczeniu chorób, We Lwowie: Nakładem Franciszka Pillera, 1837.
  6. ↑ a b Roland Wesołowski i inni, Oddziaływanie zimna na organizm człowieka – morsowanie jako forma rekreacji sportowej, „Wiosna młodych fizjoterapeutów, „WIOSNA MŁODYCH FIZJOTERAPEUTÓW”, Wydawnictwo Uczelniane WSG, 2013.
  7. ↑ Domestic medicine or, The family physician: being an attempt to render the medical art more generally useful, by shewing people what is in their own power both with respect to the prevention and cure of diseases ; chiefly calculated to recommend a proper attention to regimen and simple medicines – Digital Collections – National Library of Medicine, collections.nlm.nih.gov [dostęp 2020-12-08].
  8. ↑ History com Editors, Lord Byron swims across tumultuous Hellespont strait in Turkey, HISTORY [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  9. ↑ John Joseph, Swimmer plans record North Pole swim, „Reuters”, 28 maja 2007 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  10. ↑ O morsach i morsowaniu – Porady językowe, Obcy język polski, 15 stycznia 2020 [dostęp 2020-12-08] (pol.).
  11. ↑ Alicja Katarzyńska: Morsy mówią: „Jest trochę za ciepło”. Pierwsza kąpiel w morzu, w nowym 2017 roku. Gdansk.pl, 1 stycznia 2017.
  12. ↑ Largest polar bear dip. Guinness World Records, 25 lutego 2015.
  13. ↑ Roland Wesołowski i inni, Oddziaływanie zimna na organizm człowieka – morsowanie jako forma rekreacji ruchowej, „Wiosna Młodych Fizjoterapeutów”, Tom I, 2013.
  14. ↑ Minna Palkonen, Tiina Taatila, Löylyä lisää Kaupinojan saunan ja Tampereen Talviuimarit r.y:nasiakasarviointi BIKVA-menetelmällä, Tampereen Ammattikorkeakoulu 2013, s. 13.
  15. ↑ моржевание – Викисловарь, ru.wiktionary.org [dostęp 2021-01-17] (ros.).
  16. ↑ a b Vinterbad.se – någonting alldeles speciellt [dostęp 2021-01-16] (ang.).
  17. ↑ IWSA – International Winter Swimming Association, www.iwsa.world [dostęp 2021-01-16].
  18. ↑ International Ice Swimming Association – Home [dostęp 2021-01-17] (ang.).
  19. ↑ International Ice Swimming Association – Openwaterpedia, www.openwaterpedia.com [dostęp 2021-01-19].
  20. ↑ World Championships – International Winter Swimming Association, iwsa.world [dostęp 2021-01-16].
  21. ↑ Ice Swimming: Russia Celebrates Epiphany, news.itmo.ru [dostęp 2021-01-17] (ros.).
  22. ↑ a b Naomi Leach, Japanese bathers dip in icy water to perform New Year ceremony, Mail Online, 10 stycznia 2016 [dostęp 2021-01-17].
  23. ↑ Polar Bear Swim Day, Days Of The Year [dostęp 2021-01-17] (ang.).
  24. ↑ a b David Burnett, Gillian Phillips, Osama A. Tashani, The Effect of Brief Mindfulness Meditation on Cold-Pressor Induced Pain Responses in Healthy Adults, 2017.
  25. ↑ Antonis S. Manolis i inni, Winter Swimming: Body Hardening and Cardiorespiratory Protection Via Sustainable Acclimation, „Current Sports Medicine Reports”, 18 (11), 2019, s. 401–415, DOI: 10.1249/JSR.0000000000000653, ISSN 1537-8918 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  26. ↑ a b Robert D. Brook i inni, Beyond medications and diet: alternative approaches to lowering blood pressure: a scientific statement from the american heart association, „Hypertension (Dallas, Tex.: 1979)”, 61 (6), 2013, s. 1360–1383, DOI: 10.1161/HYP.0b013e318293645f, ISSN 1524-4563, PMID: 23608661 [dostęp 2021-01-16].
  27. ↑ Levine Glenn N. i inni, Meditation and Cardiovascular Risk Reduction, „Journal of the American Heart Association”, 6 (10), 2017, e002218, DOI: 10.1161/JAHA.117.002218, PMID: 28963100, PMCID: PMC5721815 [dostęp 2021-01-16].
  28. ↑ Meditation changes temperatures, „Harvard Gazette”, 18 kwietnia 2002 [dostęp 2021-01-16] (ang.).
  29. ↑ Shinzen Young, The science of enlightenment. How meditation works, Boulder, Colorado, ISBN 1-68364-212-0, OCLC 1022788844 [dostęp 2021-01-16].
  30. ↑ Chan Lek Tan, Zachary A. Knight, Regulation of body temperature by the nervous system, „Neuron”, 98 (1), 2018, s. 31–48, DOI: 10.1016/j.neuron.2018.02.022, ISSN 0896-6273, PMID: 29621489, PMCID: PMC6034117 [dostęp 2021-01-16].
  31. ↑ James Butcher, Profile: Lewis Gordon Pugh–polar swimmer, „The Lancet”, 366, 2005, S23–S24, DOI: 10.1016/S0140-6736(05)67833-6, ISSN 0140-6736, PMID: 16360737 [dostęp 2021-01-16] (ang.).
  32. ↑ Swimming Everest: Advice From the World’s Most Extreme Swimmer, „National Geografic”, 26 maja 2010 [dostęp 2021-01-16] (ang.).
  33. ↑ a b T. M Kolettis, M. T Kolettis, Winter swimming: healthy or hazardous?: Evidence and hypotheses, „Medical Hypotheses”, 61 (5), 2003, s. 654–656, DOI: 10.1016/S0306-9877(03)00270-6, ISSN 0306-9877 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  34. ↑ F.S. Golden, G.R. Hervey, M.J. Tipton, Circum-rescue collapse: collapse, sometimes fatal, associated with rescue of immersion victims, „Journal of the Royal Naval Medical Service”, 77 (3), 1991, s. 139–149, ISSN 0035-9033, PMID: 1815081 [dostęp 2020-12-08].
  35. ↑ Welcome to the Official Wim Hof Method Website, www.wimhofmethod.com [dostęp 2020-11-26] (ang.).
  36. ↑ Wim Hof, Koen de Jong, Droga Icemana, wyd. I, Metoda Wima Hofa ćwiczenia oddechowe, trening z zimnem oraz praca z umysłem, Łódź: Galaktyka, 2016, ISBN 978-83-7579-794-7.
  37. ↑ Ewa Zwierzchowska: Morsowanie. Harde, 2019. ISBN 978-83-66252-88-2.
  38. ↑ Gerhard Gmel, Hervé Kuendig, Jean-Bernard Daeppen, Sport and alcohol: An emergency department study in Switzerland, „European Journal of Sport Science”, 9 (1), 2009, s. 11–22, DOI: 10.1080/17461390802579111, ISSN 1746-1391 [dostęp 2020-12-08].
  39. ↑ H. Ishikawa i inni, Screening of children with arrhythmias for arrhythmia development during diving and swimming--face immersion as a substitute for diving and exercise stress testing as a substitute for swimming, „Japanese Circulation Journal”, 56 (9), 1992, s. 881–890, DOI: 10.1253/jcj.56.881, ISSN 0047-1828, PMID: 1404843 [dostęp 2020-12-08].
  40. ↑ M.J. Tipton, The Initial Responses to Cold-Water Immersion in Man, „Clinical Science”, 77 (6), 1989, s. 581–588, DOI: 10.1042/cs0770581, ISSN 0143-5221 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  41. ↑ Beat Knechtle i inni, Cold Water Swimming–Benefits and Risks:A Narrative Review, „International Journal of Environmental Research and Public Health”, 17 (23), 2020, s. 8984, DOI: 10.3390/ijerph17238984.
  42. ↑ Lynne McCullough, Sanjay Arora, Diagnosis and Treatment of Hypothermia, „American Family Physician”, 70 (12), 15 grudnia 2004, s. 2325–2332, ISSN 0002-838X [dostęp 2020-12-08].
  43. ↑ Beat Knechtle, Thomas Rosemann, Christoph A. Rüst, Ice swimming and changes in body core temperature: a case study, „SpringerPlus”, 4 (1), 2015, s. 394, DOI: 10.1186/s40064-015-1197-y, ISSN 2193-1801, PMID: 26251778, PMCID: PMC4524884 [dostęp 2020-12-08].
  44. ↑ W.R. Keatinge i inni, Exceptional case of survival in cold water., „Br Med J (Clin Res Ed)”, 292 (6514), 1986, s. 171–172, DOI: 10.1136/bmj.292.6514.171-a, ISSN 0267-0623, PMID: 3080121 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  45. ↑ Alva Gehrmann, Naturphänomen: Das Geheimnis des Seehund-Mannes, „FAZ.NET”, ISSN 0174-4909 [dostęp 2021-01-19] (niem.).
  46. ↑ Monika Karbarczyk: Morsowanie – dlaczego warto brać kąpiel w lodowatej wodzie?. Radio Zet, 14 listopada 2019.
  47. ↑ Celestyna Mila-Kierzenkowska i inni, Wpływ zmian temperatury otoczenia na wskaźniki stresu oksydacyjnego we krwi osób regularnie poddających się kąpielom zimowym., „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, Tom 22, Nr 1, 46–50, 2016.
  48. ↑ S. Vybíral i inni, Thermoregulation in Winter Swimmers and Physiological Significance of Human Catecholamine Thermogenesis, „Experimental Physiology”, 85 (3), 2000, s. 321–326, DOI: 10.1111/j.1469-445X.2000.01909.x, ISSN 1469-445X [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  49. ↑ L. Janský i inni, Immune system of cold-exposed and cold-adapted humans, „European Journal of Applied Physiology and Occupational Physiology”, 72 (5), 1996, s. 445–450, DOI: 10.1007/BF00242274, ISSN 1439-6327 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  50. ↑ Marius Brazaitis i inni, Two Strategies for Response to 14 °C Cold-Water Immersion: Is there a Difference in the Response of Motor, Cognitive, Immune and Stress Markers?, „PLOS One”, 9 (10), 2014, DOI: 10.1371/journal.pone.0109020, ISSN 1932-6203, PMID: 25275647, PMCID: PMC4183517 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  51. ↑ Anna Lubkowska i inni, Winter-swimming as a building-up body resistance factor inducing adaptive changes in the oxidant/antioxidant status, „Scandinavian Journal of Clinical and Laboratory Investigation”, 73 (4), 2013, s. 315–325, DOI: 10.3109/00365513.2013.773594, ISSN 1502-7686, PMID: 23514015 [dostęp 2020-12-08].
  52. ↑ W.G. Siems i inni, Improved antioxidative protection in winter swimmers, „QJM: An International Journal of Medicine”, 1999, Pages 193–198.
  53. ↑ Naomi Collier i inni, Cold water swimming and upper respiratory tract infections, „Extreme Physiology & Medicine”, 4 (1), 2015, A36, DOI: 10.1186/2046-7648-4-S1-A36, ISSN 2046-7648, PMCID: PMC4580837 [dostęp 2020-12-08].
  54. ↑ a b Firdaus S. Dhabhar, Effects of stress on immune function: the good, the bad, and the beautiful, „Immunologic Research”, 58 (2), 2014, s. 193–210, DOI: 10.1007/s12026-014-8517-0, ISSN 1559-0755 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  55. ↑ Harvard Health Publishing, Ask the doctor: Is swimming in cold water okay for my heart?, Harvard Health [dostęp 2020-02-23].
  56. ↑ Giovanni Lombardi, Christian Ricci, Giuseppe Banfi, Effects of winter swimming on haematological parameters, „Biochemia Medica”, 21 (1), 2011, s. 71–78, DOI: 10.11613/BM.2011.014 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  57. ↑ I. Kralova Lesna i inni, Could human cold adaptation decrease the risk of cardiovascular disease?, „Journal of Thermal Biology”, 52, 2015, s. 192–198, DOI: 10.1016/j.jtherbio.2015.07.007, ISSN 0306-4565 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  58. ↑ Magdalena Gibas-Dorna i inni, Variations in leptin and insulin levels within one swimming season in non-obese female cold water swimmers, „Scandinavian Journal of Clinical and Laboratory Investigation”, 76 (6), 2016, s. 486–491, DOI: 10.1080/00365513.2016.1201851, ISSN 1502-7686, PMID: 27376416 [dostęp 2020-12-08].
  59. ↑ Magdalena Gibas-Dorna i inni, Cold Water Swimming Beneficially Modulates Insulin Sensitivity in Middle-Aged Individuals, „Journal of Aging and Physical Activity”, 24 (4), 2016, s. 547–554, DOI: 10.1123/japa.2015-0222, ISSN 1063-8652 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  60. ↑ P. Huttunen, H. Rintamäki, J. Hirvonen, Effect of regular winter swimming on the activity of the sympathoadrenal system before and after a single cold water immersion, „International Journal of Circumpolar Health”, 60 (3), 2001, s. 400–406, ISSN 1239-9736, PMID: 11590880 [dostęp 2020-12-08].
  61. ↑ K. Kauppinen i inni, Some endocrine responses to sauna, shower and ice water immersion, „Arctic Medical Research”, 48 (3), 1989, s. 131–139, ISSN 0782-226X, PMID: 2789570 [dostęp 2020-12-08].
  62. ↑ R.J. Zenner, D.E. De Decker, D.L. Clement, Blood-pressure response to swimming in ice-cold water, „The Lancet”, 1 (8160), 1980, s. 120–121, DOI: 10.1016/s0140-6736(80)90605-4, ISSN 0140-6736, PMID: 6101458 [dostęp 2020-12-08].
  63. ↑ Manuela Jungmann i inni, Effects of Cold Stimulation on Cardiac-Vagal Activation in Healthy Participants: Randomized Controlled Trial, „JMIR Formative Research”, 2 (2), 2018, DOI: 10.2196/10257, ISSN 2561-326X, PMID: 30684416, PMCID: PMC6334714 [dostęp 2021-01-19].
  64. ↑ Christoffer van Tulleken i inni, Open water swimming as a treatment for major depressive disorder, „Case Reports”, 2018, 2018, bcr, DOI: 10.1136/bcr-2018-225007, ISSN 1757-790X, PMID: 30131418 [dostęp 2020-12-08] (ang.).
  65. ↑ Anne M.J. Claessens-van Ooijen i inni, Heat Production and Body Temperature During Cooling and Rewarming in Overweight and Lean Men, „Obesity”, 14 (11), 2006, s. 1914–1920, DOI: 10.1038/oby.2006.223, ISSN 1930-739X [dostęp 2020-12-08] (ang.).

Linki zewnętrzne

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Warming up voor de traditionele nieuwjaarsduik in 1984. NL-HlmNHA 54005741.JPG
Autor: Boer, Poppe de, Licencja: CC0
Collectie
Collectie Fotoburo de Boer

Inventarisnummer
NL-HlmNHA_54005741

Beschrijving
Warming up voor de traditionele nieuwjaarsduik in 1984.

Fotonummer
NL-HlmNHA_1478_6975

Documenttype
Historieprenten, tekeningen en foto's

Vervaardiger
Boer, Poppe de

Soort vervaardiger
Fotograaf

Land
Nederland

Provincie
Noord-Holland

Gemeente
Zandvoort

Plaats
Zandvoort

Geografisch
Noordzee

Begindatum
01-01-1984

Einddatum
01-01-1984

Techniek
Foto

Trefwoorden
Tradities
Site of 10th Winter Swimming World Championships 2016 in Tyumen 2016 (river Tura).jpg
Autor: Aok~skwiki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Place of winter swimming competitions (from 25 to 450 meters).
RIAN archive 550903 Epiphany celebration in Maritime Territory.jpg
(c) RIA Novosti archive, image #550903 / Vitaliy Ankov / CC-BY-SA 3.0
“Epiphany celebration in Maritime Territory”. Epiphany bathing on the Feast of Theophany in an ice-hole in the Partizanka river, the village of Vladimiro-Alexandrovskoye, Maritime Territory.
Morsy witają Nowy Rok 2009 w Gdańsku Jelitkowie.JPG
Autor: Robert Young from Belfast, Northern Ireland, Licencja: CC BY 2.0
New Year 2009 Ice Swimmers in Gdańsk-Jelitkowo / The Loony Dookski