Morze Śródziemne

Morze Śródziemne
Ilustracja
Kontynent

Europa, Afryka i Azja

Państwa

 Hiszpania
 Francja
 Monako
 Włochy
 Malta
 Słowenia
 Chorwacja
 Bośnia i Hercegowina
 Czarnogóra
 Albania
 Grecja
 Cypr ( Cypr Północny)
 Turcja
 Syria
 Liban
 Izrael
 Egipt
 Libia
 Tunezja
 Algieria
 Maroko

Terytoria

 Gibraltar
 Akrotiri i Dhekelia

Powierzchnia

ok. 2,5 mln km²

Średnia głębokość

1438 m

Największa głębia

Calypso na M. Jońskim
5267 m

Zasolenie

33,0 do 39,4

Temperatura

+7 do +30 °C

Typ morza

śródlądowe

Wyspy

Sycylia, Malta, Sardynia, Cypr, Korsyka

Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Morze Śródziemne”
Ziemia35°N 18°E/35,000000 18,000000
Mapa morza
Mapa Morza Śródziemnego z zaznaczonymi ośrodkami miejskimi i infrastrukturą transportową

Morze Śródziemnemorze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją, o powierzchni około 2,5 mln km². Zasolenie wód Morza Śródziemnego wynosi 33–39.

Na zachodzie jest połączone Cieśniną Gibraltarską z Oceanem Atlantyckim, na wschodzie przez cieśninę Dardanele łączy się z morzem Marmara i dalej przez cieśninę Bosfor z Morzem Czarnym, zaś przez Kanał Sueski z Morzem Czerwonym i dalej z Oceanem Indyjskim.

To śródlądowe morze jako jedyne na świecie otoczone jest lądami należącymi do trzech części świata. Już przed tysiącami lat kwitły tu kultura i nauka, rozwijały się rolnictwo, rzemiosło, handel i żegluga. Na obszarze tym pozostały bogate pamiątki starych cywilizacji – pojedyncze zabytki i całe miasta. Wspólną cechą tych państw, poza dostępem do morza, jest klimat i roślinność śródziemnomorska.

Nad Morzem Śródziemnym leżą następujące państwa i terytoria zależne (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Gibraltar, Hiszpania, Francja, Monako, Włochy, Malta, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr (w tym Cypr Północny oraz Akrotiri i Dhekelia), Turcja, Syria, Liban, Izrael (w tym Strefa Gazy), Egipt, Libia, Tunezja, Algieria i Maroko. Większość państw basenu Morza Śródziemnego współpracuje w ramach Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego.

Fauna Morza Śródziemnego liczy w przybliżeniu około 5000 gatunków.

Nazwa

Termin „Morze Śródziemne” pochodzi z łacińskiego słowa mediterraneus znaczącego tyle, co „w środku ziemi” lub „między lądami” (medius - ‘między’, ‘pośrodku’ + terra ‘ziemia’, ‘ląd’), jako że znajduje się między kontynentami Afryką i Europą. Grecka nazwa Mesogeios (Μεσόγειος) jest podobna – μέσο, „środek” + γη, „ziemia”, „ląd”. W czasach historycznych Morze Śródziemne miało kilka nazw, np. Grecy początkowo nazywali je ἡ θάλασσα (hē thálassa; „Morze” bez przymiotnika) lub czasami ἡ μεγάλη θάλασσα (hē megálē thálassa; „Wielkie Morze”), ἡ ἡμέτερα θάλασσα (hē hēmétera thálassa; „Nasze Morze”), η εντός θάλασσα (he entos thálassa; „Morze Wewnętrzne”) lub ἡ θάλασσα ἡ καθ'ἡμᾶς (hē thálassa hē kath'hēmâs; „Morze wokół nas”). Rzymianie powszechnie nazywali je podobnie Mare Nostrum (łac. „Nasze Morze”), Mare Magnum („Wielkie Morze”) lub też Mare Internum („Morze Wewnętrzne”). W Biblii pierwotnie znane było jako „Wielkie Morze” [Lb 34,6,7, J 1,4, 9,1, Ez 47,10,15,20] lub po prostu „Morze” [1Krl 5,9, 1Mch 14,34, 15,11], ale także znane jako „Morze Hinder” z powodu swojego położenia na zachodnim brzegu Ziemi Świętej i dlatego znajdującym się za osobą spoglądającą na wschód, o czym jest mowa w Starym Testamencie, co czasami tłumaczone jest jako „Zachodnie Morze” [Pwt 11,24, Jl 2,20]. Inną nazwą było „Morze Filistynów” (Wj 23,31) z powodu ludzi zamieszkujących dużą część wybrzeża blisko Izraelitów. We współczesnym hebrajskim było zwane Ha-Jam Ha-Tichon (הַיָּם הַתִּיכוֹן) – „Środkowym Morzem”, dosłownym tłumaczeniem niemieckiego odpowiednika Mittelmeer. W języku tureckim znane jest jako Akdeniz – „Białe Morze”, w arabskim – l-Baḥr al-Abyaḍ al-Mutawassiṭ (البحر الأبيض المتوسط), co możemy zrozumieć jako „Białe Morze Środkowe”, zaś w islamskiej i dawnej arabskiej literaturze było wymienione jako Baḥr al-Rūm (بحر الروم), lub „Rzymskie/Bizantyjskie Morze”.

Podział

Podział Morza Śródziemnego według Międzynarodowego Biura Hydrograficznego w Monako:

Podział nie uwzględnia innych obszarów Morza Śródziemnego nazywanych również morzami:

Wyspy

Ważniejsze wyspy to (licząc od zachodu)

Pomiędzy Korsyką a Półwyspem Apenińskim znajdują się m.in.

Wyspy Morza Egejskiego

Temperatura morza

Średnia dobowa temperatura morza (°C), źródło: seatemperature.org
StyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRok
Dla porównania: Sopot[1]3,32,82,44,810,115,118,519,217,413,39,76,110,2
Gibraltar[2]16,315,815,716,918,521,022,823,321,820,518,316,818,9
Malaga, Hiszpania[3]15,915,615,616,818,420,922,923,521,820,418,116,618,9
Nicea, Francja[4]13,413,013,414,618,021,823,123,622,219,617,414,917,9
Genua, Włochy[5]13,613,113,615,118,722,824,124,323,020,217,915,318,5
Split, Chorwacja[6]13,713,513,915,118,222,324,424,823,820,318,216,018,7
Barcelona, Hiszpania[7]13,413,113,315,018,021,924,025,224,021,818,315,418,6
Walencja, Hiszpania[8]14,213,814,116,118,822,524,825,824,622,119,116,119,3
Almería, Hiszpania[9]15,314,915,116,718,621,323,824,923,021,118,716,619,2
Alicante, Hiszpania[10]14,514,114,416,419,022,425,226,325,022,419,416,619,6
Rzym, Włochy[11]14,513,914,115,518,822,924,725,024,021,119,016,119,1
Durrës, Albania[12]14,714,614,715,818,822,925,525,424,420,918,616,119,4
Palermo, Włochy[13]15,114,314,615,818,723,125,726,325,122,319,916,719,8
Algier, Algieria[14]15,214,715,116,618,821,724,125,324,522,319,616,819,6
Tunis, Tunezja[15]15,314,414,615,718,322,024,425,424,622,620,217,219,6
Ateny, Grecja[16]15,415,015,215,718,522,625,726,325,022,219,116,619,8
Malta[17]16,115,415,416,318,722,625,526,125,523,421,218,120,4
Limassol, Cypr[18]17,817,017,318,120,824,427,228,027,225,222,119,622,1
Aleksandria, Egipt[19]18,317,317,418,320,724,026,527,627,225,522,520,222,1
Bejrut, Liban[20]18,517,517,518,521,324,927,528,528,126,022,620,122,6
Tel Awiw, Izrael[21]18,817,617,818,621,224,927,228,628,226,323,220,622,8

Zobacz też

Przypisy

Media użyte na tej stronie

Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of Albania.svg
Flag of Albania
Flag of Syria.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Flag of Gibraltar.svg
Flag of Gibraltar
Area of the Mediterranean.jpg
Autor: Janwillemvanaalst, Licencja: CC BY 4.0
Compiled from Natural Earth open data, this map from 2020 shows land cover, hillshade, populated places, infrastructure and administrative divisions.
World location map.svg
Blank political world map for location map templates (Equirectangular projection).