Moskwa

Moskwa
Москва
Ilustracja
Herb
HerbFlaga
Państwo

 Rosja

Data założenia

przed 1147

Prawa miejskie

1147

Mer

Siergiej Sobianin[1]

Powierzchnia

2561,5 km²

Wysokość

150–253 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


12 655 050[2]
4940,48 os./km²

Nr kierunkowy

+7 495,499 (dla miasta), 496,498 (dla okręgu moskiewskiego)

Kod pocztowy

101000-129626

Tablice rejestracyjne

77, 97, 99, 177, 199, 777, 799

Podział miasta

12 okręgów i 123 rejony

Plan Moskwy
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Moskwa”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Moskwa”
Położenie na mapie obwodu moskiewskiego
Mapa konturowa obwodu moskiewskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Moskwa”
Ziemia55°45′N 37°37′E/55,750000 37,616667
Strona internetowa
Portal Rosja
Moskwa nocą. Na pierwszym planie most metra nad rzeką Moskwą, na drugim z lewej tzw. Biały Dom (obecnie siedziba rządu, wcześniej Rady Najwyższej RFSRR)
Państwowe Muzeum Historyczne na placu Czerwonym
Manoir Woroncowo w Moskwie

Moskwa (ros. Москва, wym. [mɐ'skva]) – stolica Rosji i największe miasto tego kraju, położone w Centralnym Okręgu Federalnym.

Liczy 12 655 050 mieszkańców (stan na 2021 rok[3]), przy czym cała aglomeracja liczy 17,2 mln mieszkańców (2020). Jeden z najważniejszych ośrodków politycznych, gospodarczych, kulturowych, religijnych, finansowych, edukacyjnych, komunikacyjnych oraz turystycznych Rosji i Świata.

Moskwa jest siedzibą najwyższych władz państwowych Rosji w tym: prezydenta, parlamentu (Dumy Państwowej i Rady Federacji) oraz rządu. W przeszłości miasto było stolicą: Księstwa Moskiewskiego (1213–1328), Wielkiego Księstwa Moskiewskiego (1328–1547), Carstwa Rosyjskiego (1547–1712), Rosji Radzieckiej (1918–1991) i Związku Radzieckiego (1922–1991). Moskwa jest także stolicą Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Znajduje się tu ponad 600 świątyń różnych wyznań, w tym Cerkiew Chrystusa Zbawiciela – największa na świecie cerkiew prawosławna, a także Monaster Daniłowski – siedziba patriarchy moskiewskiego i całej Rusi.

Miasto jest obecnie jednym z najważniejszych ośrodków finansowych świata. W światowym rankingu pod względem kosztów życia Moskwa zajęła w 2006 pierwsze miejsce jako najdroższe miasto świata, w 2009 była trzecia[4]. W rankingu miast światowych miesięcznika „Forbes” Moskwa zajęła w 2011 po raz kolejny z rzędu pierwsze miejsce pod względem liczby zamieszkujących ją miliarderów (79 osób)[5]. Wcześniej, w 2009, w rankingu tym przejściowo z pierwszego spadła na trzecie miejsce[6].

W 1990 historyczne centrum miasta (Kreml oraz plac Czerwony wraz z nawiązującymi do nich obiektami) zostało wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Geografia

Położenie

Moskwa położona jest nad rzeką Moskwą w Europie Wschodniej, na pograniczu Grzędy Smoleńsko-Moskiewskiej, Równiny Moskiewsko-Ockiej i Niziny Mieszczorskiej. Miasto zajmuje 2511 km², z czego 877 km² znajduje się wewnątrz otaczającego miasto pierścienia obwodnic MKAD.

Klimat

W Moskwie panuje klimat kontynentalny wilgotny (Dfb) z krótkim, ciepłym latem i długą, mroźną zimą; średnia temperatura w lipcu wynosi +19,2 °C, a w styczniu –6,5 °C. Roczna suma opadów wynosi 600–800 mm z maksimum w okresie letnim.

Średnia temperatura i opady dla Moskwy
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie temperatury w dzień [°C]-4,6-3,72,511,519,121,925,523,416,58,72,6-2,110,2
Średnie dobowe temperatury [°C]-6,8-6,3-1,07,013,917,020,418,212,15,80,6-4,16,5
Średnie temperatury w nocy [°C]-9,6-9,8-4,72,48,512,115,413,48,32,9-1,6-6,62,7
Opady [mm] 50,245,236,934,855,262,877,172,168,863,454,452,8674
Średnia liczba dni z opadami19,816,314,111,111,213,510,311,612,615,116,118,9171
Wilgotność [%]85817468677274788283868678
Średnie usłonecznienie (w godzinach)31681331712622772772341427635201726
Źródło: climatebase.ru[7], pogodaiklimat.ru (wilgotność)[8]

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Moskwy pochodzą z IVIII wieku p.n.e. W IX wieku osada muromska, od ok. 862 w granicach Rusi. Najstarszy zachowany zapis dotyczący Moskwy pochodzi z 1147, kiedy to Jerzy Dołgoruki wydał rozkaz zbudowania na Wzgórzu Borowickim drewnianej baszty, dając tym samym początek kremlowi moskiewskiemu. W 1156 miasto zostało otoczone dębową palisadą. W 1237 Moskwa została zdobyta i częściowo zniszczona przez Batu-chana. W 1263 wielki książę włodzimierski Aleksander Newski wydzielił w ramach swego państwa Księstwo Moskiewskie, które zostało specjalnie utworzone dla jego najmłodszego syna – Daniela. Stolicą księstwa od początku jego istnienia była Moskwa odznaczająca się dogodnym położeniem geograficznym, z dala od Złotej Ordy, z której strony można się było spodziewać najazdów i umiejscowieniem na wewnątrzruskich szlakach handlowych, które dostarczały miastu poważnych środków finansowych. Dzięki długim okresom pokoju w początkowej historii Księstwa Moskiewskiego szybko wzrastała liczba ludności miasta.

Stolica Wielkiego Księstwa

Z walk o sukcesję po Aleksandrze Newskim na Rusi zwycięsko wyszło niewielkie Księstwo Moskiewskie, w którym od 1263 na tronie zasiadał najmłodszy syn Aleksandra, Daniel, założyciel moskiewskiej linii Rurykowiczów. Za panowania Daniela wybudowano w Moskwie m.in. Monaster Daniłowski (1300) – obecnie jedną z rezydencji patriarchów Moskwy i Wszechrusi.

W 1325 metropolita Rusi Piotr przeniósł swą siedzibę z Włodzimierza (dokąd wcześniej była przeniesiona z Kijowa) do Moskwy. W 1328 wielki książę włodzimierski, Iwan I Kalita, przeniósł na stałe do rodzimej Moskwy także stolicę wielkiego księstwa, co dało początek Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu. Prestiż miasta w owym czasie nieustannie wzrastał. Książęta moskiewscy jako spadkobiercy Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego posiadali zwierzchnictwo nad pozostałymi księstwami ruskimi. W mieście osiedlała się ruska inteligencja (duchowieństwo, bojarzy) m.in. z Kijowa i Włodzimierza. Iwan Kalita ufortyfikował Moskwę i otoczył kreml nową, dębową palisadą, a także ufundował m.in. kamienny Sobór Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (1326). Do najznaczniejszych obiektów w Moskwie z tego okresu należą także: plac Czerwony, Monaster Czudowski (1365) i monaster Wniebowstąpienia Pańskiego (1389). Nadal jednak wielcy książęta moskiewscy (do końca XIV wieku) najpierw obejmowali władzę we Włodzimierzu i tytułowali się wielkimi książętami włodzimierskimi. W 1382 miasto zostało zdobyte przez Tatarów i w znacznej mierze zniszczone. Odbudowa miasta trwała wiele lat.

Stolica Carstwa

Po upadku Konstantynopola (1453) Moskwa zyskała na znaczeniu jako spadkobierczyni Bizancjum, co podkreślić miało małżeństwo Iwana III z Zofią Paleolog, bratanicą ostatniego cesarza bizantyjskiego Konstantyna XI Dragazesa, a także przejęcie bizantyjskiego dwugłowego orła jako herbu państwa oraz bizantyjskiego ceremoniału dworskiego. Aspiracje Wielkiego Księstwa Moskiewskiego sformułowano w tezie o Moskwie jako „trzecim Rzymie”. Moskwa miała się stać nową stolicą prawosławnego świata. Kreml moskiewski został w latach 1485–1495 rozbudowany według projektu włoskich architektów renesansowych Pietra Solariego i Marco Ruffo, którzy nadali mu dzisiejszy wygląd. Cerkwie moskiewskie były często bogato zdobione freskami m.in. w Soborze Zwiastowania na Kremlu (1405) oraz licznymi ikonami autorstwa Teofana Greka, Andrieja Rublowa i Prochora z Gorodca. W latach 1475–1479 został przebudowany przez Aristotele’a Fioravantiego Sobór Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W latach 1555–1560 architekci Barma i Postnik Jakowlew zbudowali na placu Czerwonym cerkiew Wasyla Błogosławionego, która stała się symbolem miasta.

Miasto szybko przekształciło się w wielki ośrodek handlowy, rzemieślniczy, stało się centrum kultury ogólnoruskiej. W XVI w. kremlowską twierdzę otoczono murem, zachowanym do czasów współczesnych. Za czasów Iwana IV Groźnego, panującego w Moskwie w latach 1533–1584, miasto otrzymało połączenie morskie z krajami Europy Zachodniej przez Morze Białe.

Wielka Smuta

Moskwa w XVII wieku; Apolinary Wasniecow, 1922

W czasie wielkiej smuty i wojny polsko-rosyjskiej 1609–1618, w 1610 po wcześniejszym zwycięstwie w bitwie pod Kłuszynem oddziały polskie pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego wkroczyły bez walki do stolicy Rosji, okupując ją do 1612. W sierpniu 1612 wybuchło w Moskwie powstanie mieszczan pod wodzą kupca Minina skierowane przeciw Polakom, którzy zostali wyparci z miasta. 1 września 1612 rozpoczęła się bitwa pod Moskwą stoczona pomiędzy rosyjskim pospolitym ruszeniem i armią polsko-litewską, która zakończyła się zwycięstwem Rosjan. 7 listopada skapitulował ostatni polski garnizon przebywający na Kremlu.

W 1613 Sobór Ziemski, zwołany w Moskwie przez mieszczan i szlachtę rosyjską, wybrał na cara księcia Michała Romanowa. Dał on początek nowej dynastii Romanowów, panującej w Rosji do 1917 i zakończył okres Wielkiej Smuty.

Rządy Piotra I

W 1712 Piotr I przeniósł stolicę z Moskwy do Petersburga, nowo powstałego miasta nad Newą. Moskwa pozostała jednak centralnym ośrodkiem imperium i nadal się rozwijała. W 1755 z inicjatywy Michaiła Łomonosowa założono w Moskwie pierwszy rosyjski uniwersytet, noszący obecnie jego imię.

XIX wiek

W 1812 Moskwę okupowała Wielka Armia napoleońska. Przed tym ludność opuściła miasto i pozostało zaledwie 6,2 tys. mieszkańców – 2,3% populacji przedwojennej[9]. Moskwa straciła znaczną część historycznych budowli, zwłaszcza drewnianych – spłonął budynek uniwersytetu, biblioteka Buturlina, teatry Pietrowski i Arbacki. W wyniku odcięcia znacznej części dostaw żywności przez rosyjskich powstańców oraz armię rosyjską, a także braku miejsca do zakwaterowania żołnierzy wynikłego z pożaru, w którym uległo spaleniu ponad 70% zabudowy, przy zbliżającej się zimie oraz braku nadziei na kapitulację Rosjan, Napoleon Bonaparte po 35 dniach okupacji nakazał odwrót. Miasto stosunkowo szybko odbudowano, zastępując drewnianą zabudowę kamienną i ceglaną. Zniszczenie całych drewnianych dzielnic umożliwiło szybką modernizację urbanistyki miasta. W lutym 1813 car Aleksander I powołał Komisję Budownictwa w Moskwie, która działała do 1843. Plan ogólny miasta został zatwierdzony w 1817. Wytyczono m.in. Sadowoje Kolco, obwodnicę wokół centrum miasta.

W 1856 została założona przez Pawła Trietiakowa Galeria Tretiakowska, gromadząca obecnie jedną z największych i najbardziej znaczących w świecie kolekcji dzieł sztuk pięknych, zwłaszcza z zakresu malarstwa. W 1898 rozpoczęto budowę Muzeum Sztuk Pięknych w Moskwie. Otwarcia dokonano 31 maja 1912 nadając muzeum nazwę Muzeum Sztuk Pięknych im. Aleksandra III. Instytucję przemianowano na Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w 1937 dla uczczenia setnej rocznicy śmierci poety. Od 1981 Muzeum Puszkina gości doroczny międzynarodowy festiwal muzyki Wieczory Grudniowe Swiatosława Richtera[10].

Po zniesieniu obowiązku pańszczyzny w 1861 rozpoczął się masowy napływ do miasta chłopów, powstawały liczne fabryki i zakłady przemysłowe. Obok nielicznej szlachty i burżuazji rosyjskiej, w mieście szybko rosła liczebność proletariatu.

Wiek XX i XXI

W marcu 1918 utworzony przez bolszewików rząd przeniósł swą siedzibę do Moskwy. W 1919 aktor i reżyser Władimir Gardin otworzył w Moskwie Instytut Kinematografii – najstarszą uczelnię filmową na świecie. Podczas II wojny światowej bitwa moskiewska ocaliła miasto. Po rozpadzie ZSRR i puczu sierpniowym w 1991 Moskwa pozostała stolicą Rosji, która w tym czasie proklamowała niepodległość.

Obecnie Moskwa jest „najwyższym” miastem Europy – znajdują się tutaj najwyższe wieżowce na kontynencie, w tym obiekty w budowie.

Katastrofy i zamachy terrorystyczne

  • 8 stycznia 1977 – Zamachy bombowe w metrze moskiewskim i sklepach. 7 ofiar śmiertelnych, 37 rannych[11][12].
  • 25 lutego 1977 – Pożar w hotelu Rossija, największym hotelu w Europie. 43 ofiary śmiertelne, 52 rannych.
  • 20 października 1982 – Wybuch paniki podczas wychodzenia z meczu Pucharu UEFA. 67 ofiar śmiertelnych.
  • Wrzesień 1999 – Zamachy bombowe na budynki mieszkalne w Rosji. W Moskwie w dwóch zamachach zginęły łącznie 224 osoby.
  • 27 sierpnia 2000 – Pożar wieży telewizyjnej w Ostankino. 3 ofiary śmiertelne.
  • 23 października 2002 – Atak na moskiewski teatr na Dubrowce. Zginęło 130 z 916 zakładników i 40 terrorystów. Wielu zakładników odniosło różnego stopnia obrażenia.
  • 25 listopada 2003 – Pożar w akademiku. 36 ofiar śmiertelnych, 180 rannych.
  • 6 lutego 2004 – Eksplozja bomby w moskiewskim metrze w pobliżu stacji Awtozawodzkaja. 41 ofiar śmiertelnych, 102 rannych i ponad 100 z lekkimi obrażeniami.
  • 31 sierpnia 2004 – Detonacja bomby przez dwóch zamachowców samobójców koło stacji metra Ryska (Riżskaja). 10 ofiar śmiertelnych.
  • 23 lutego 2006 – Zawaliła się hala targowa na Targowisku Basmannym w Moskwie. 58 osób zginęło. Podejrzewanym powodem jest niewłaściwa eksploatacja budynku lub wada konstrukcyjna.
  • 9 grudnia 2006 – Pożar w szpitalu nr 17 w południowej części Moskwy. 45 ofiar śmiertelnych, 200 rannych.
  • 29 marca 2010 – Zamachy w metrze moskiewskim. 40 ofiar śmiertelnych i 88 rannych[13].
  • 24 stycznia 2011 – Zamach bombowy na moskiewskim lotnisku Domodiedowo, największym w Rosji. 37 osób zginęło, a 168 zostało rannych.
Mapa podziału administracyjnego Moskwy

Podział administracyjny

Moskwa jest miastem wydzielonym Federacji Rosyjskiej i stanowi jej odrębny podmiot. Jest też stolicą obwodu moskiewskiego, chociaż sama do niego nie należy. Miejski kod OKATO to 45. Moskwa dzieli się w pierwszym rzędzie na 12 okręgów, pierwsze 10 okręgów dzielą się na 125 rejony, ostatnie 2 podzielone są na 21 osiedli.

  1. Zielenogradzki okręg administracyjny Moskwy (oddzielne miasto w Zielenogradzie)
  2. Północny okręg administracyjny Moskwy
  3. Północno-wschodni okręg administracyjny Moskwy
  4. Północno-zachodni okręg administracyjny Moskwy
  5. Centralny okręg administracyjny Moskwy
  6. Wschodni okręg administracyjny Moskwy
  7. Południowy okręg administracyjny Moskwy
  8. Południowo-wschodni okręg administracyjny Moskwy
  9. Południowo-zachodni okręg administracyjny Moskwy
  10. Zachodni okręg administracyjny Moskwy
  11. Nowomoskiewski okręg administracyjny Moskwy
  12. Troicki okręg administracyjny Moskwy

Zabytki i miejsca warte odwiedzenia

Muzeum Sztuk Pięknych im. A.S. Puszkina (Музей изобразительных искусств им. А.С. Пушкина) to największe muzeum sztuki europejskiej w Moskwie
Brama miejska na pl. Czerwonym (zbudowana w 1535, zburzona w 1931, zrekonstruowana w 1995)
Plac Czerwony, z widocznym Mauzoleum Lenina
Moscow city – Москва-Сити

Demografia

Moskwa, zdjęcie satelitarne

Według oficjalnych danych 1 stycznia 2021 w Moskwie zamieszkiwało 12 655 050 osób[3]. Liczba ta uwzględnia jedynie stałych mieszkańców miasta. Federalny Urząd Migracyjny podawał, iż w 2008 zarejestrowano przebywanie w mieście dodatkowo 1,8 mln przyjezdnych (ludzie przybywający z innych regionów w poszukiwaniu pracy, studenci i inni). Oceniano, że oprócz nich w mieście przebywa nielegalnie jeszcze około miliona osób, które nie zgłosiły swojego pobytu (szacunki z 2009)[14].

Pod koniec 2014 w Moskwie zatrudnionych było legalnie około 900 tys. migrantów[15].

Mieszkańcy Moskwy reprezentują wiele narodów, spośród których do największych należą Rosjanie – 9 930 410 osób (91,65%), Ukraińcy – 154 104 (1,42%), Tatarzy – 149 043 (1,38%), Ormianie – 106 466 (0,98%), Azerowie – 57 123 (0,53%), Żydzi – 53 142 (0,49%), Białorusini – 39 225 (0,36%), Gruzini – 38 934 (0,36%), Uzbecy – 35 595 (0,33%), Tadżycy – 27 280 (0,25%), Mołdawianie – 21 699 (0,20%), Kirgizi – 18 736 (0,17%), Mordwini – 17 095 (0,16%), Czeczeni – 14 524 (0,13%), Czuwasze – 14 313 (0,13%), Osetyjczycy – 11 311 (0,10%)[16].

Historia populacji

1400163817101725173817751785181118131825
40 000Increase2.svg 200 000Decrease2.svg 160 000Decrease2.svg 145 000Decrease2.svg 138 400Increase2.svg 161 000Increase2.svg 188 700Increase2.svg 270 200Decrease2.svg 215 000Increase2.svg 241 500
1840185618681871188818971912192019261939
Increase2.svg 349 100Increase2.svg 368 800Increase2.svg 416 400Increase2.svg 601 969Increase2.svg 753 459Increase2.svg 1 038 600Increase2.svg 1 617 157Decrease2.svg 1 027 300Increase2.svg 2 101 200Increase2.svg 4 609 200
19591970197919892001[17]2002[17]2003[17]2005[17]2009[17]2010[17]
Increase2.svg 6 133 100Increase2.svg 7 194 300Increase2.svg 8 142 200Increase2.svg 8 972 300Increase2.svg 10 114 203Increase2.svg 10 382 754Increase2.svg 10 391 500Increase2.svg 10 425 100Increase2.svg 10 508 971Increase2.svg 10 563 038
2012[17]2013[17]2014[18]2015[17]2016[19]2017[17]2018[17]2019[20]2020[21]2021[3]
Increase2.svg 11 612 943Increase2.svg 11 979 529Increase2.svg 12 108 257Increase2.svg 12 197 596Increase2.svg 12 330 126Increase2.svg 12 380 664Increase2.svg 12 506 468Increase2.svg 12 615 279Increase2.svg 12 678 079Decrease2.svg 12 655 050

Gospodarka

Moskwa jest najbogatszym i najbardziej dynamicznie rozwijającym się miastem w całej Rosji, na które przypada ok. 15% krajowej wartości PKB. Wraz z deindustrializacją miasto przekształca się w wielkie centrum handlowo-usługowe z rozwiniętym sektorem bankowo-finansowym, rozbudowanym handlem hurtowo-detalicznym, pośrednictwem handlowym, przemysłem rozrywkowym i hotelarstwem. W Moskwie zarejestrowane są liczne tzw. monopole surowcowe (np. Gazprom, Transnieft, Rostelkom) oraz międzynarodowe przedsiębiorstwa działające w Rosji, co przekłada się na znaczące dochody miasta. Znaczącym źródłem pozyskania środków finansowych jest też budżet państwa. W rankingu miast światowych miesięcznika „Forbes” Moskwa zajęła w 2011 po raz kolejny pierwsze miejsce pod względem liczby mieszkających w nich miliarderów (79 osób)[5].

Rozwój gospodarczy miasta w ostatnich latach wiąże się z jego dynamiczną rozbudową i przebudową. Wiele starych budynków, w szczególności bloki mieszkalne z lat 50. i 60., tzn. „Chruszczowki” czy też „Chruszczoby” jest systematycznie wyburzanych i zastępowanych przez nowoczesną architekturę. Niekiedy burzy się jednak także obiekty zabytkowe a zastępują je budynki kontrowersyjne z punktu widzenia architektonicznego. Przykładem takiego działania jest renowacja XIX-wiecznego kompleksu budynków „Sriednie Torgowyje Riady” przy placu Czerwonym, naprzeciw Cerkwi Wasyla Błogosławionego. Pod koniec 2006 wyburzono wewnętrzną część zabytkowego zespołu. W tym samym roku zburzono także położony nieopodal gigantyczny Hotel Rossija z lat 60. Na jego miejscu ma powstać nowoczesne centrum handlowe. Z modernizacją architektury miasta wiąże się także kontrowersyjny proces wysiedlania uboższych mieszkańców z centralnych i prestiżowych dzielnic.

Panorama Moskwy ze Wzgórz Worobiowych
Panorama Moskwy ze Wzgórz Worobiowych

Architektura wysokościowa

Symbolem architektonicznego renesansu Moskwy są wznoszone w ostatnich latach nowoczesne wieżowce (między innymi Wieża Federacji, w latach 2014–2017 najwyższy budynek w Europie). Oprócz realizacji nowoczesnych biurowców i apartamentowców po 1990 odbudowano szereg zabytków zburzonych w latach socjalistycznych, z których najbardziej znanym jest sobór Chrystusa Zbawiciela.

Koszty życia

Wraz z rozwojem gospodarczym miasta i ciągłym napływem do niego inwestorów oraz nowych mieszkańców systematycznie rosną w Moskwie koszty życia. Ceny mieszkań od wielu lat mają tendencję wzrostową i osiągają w centrum miasta wysokości porównywalne z największymi metropoliami światowymi. W rankingu miast światowych pod względem kosztów życia cudzoziemców firmy Mercer Human Resources Consulting z 2006 Moskwa zajęła pierwsze miejsce jako najdroższe miasto świata. Ocena ta jest jednak często krytykowana, a nie ulega jednocześnie wątpliwości, że koszty życia dla osób niekorzystających ze specjalnych instytucji dla nieznających języka rosyjskiego pracowników przedsiębiorstw zagranicznych są znacznie niższe. Hogg Robinson Group w swoim rankingu kosztów pokojów hotelowych umieściła w 2008 Moskwę także na pierwszym miejscu jako najdroższe w tym zakresie miasto świata.

Nauka i oświata

Moskwa jest najważniejszym ośrodkiem naukowym w Rosji. Tu swoją główną siedzibę ma Rosyjska Akademia Nauk i jej liczne instytuty. W Moskwie znajduje się także największe skupisko wyższych uczelni w kraju. Wśród 60 uczelni państwowych o statusie uniwersytetu do najważniejszych należą:

Transport

Ulica Kosygina, na pierwszym planie most Łużnicki

W Moskwie zarejestrowanych jest ok. 2,5 mln samochodów. Niedostosowana do takiej ilości pojazdów sieć drogowa miasta jest notorycznie przeciążona. Podstawą jej struktury są obwodnice: począwszy do okalającego ścisłe centrum „Pierścienia Bulwarowego” (Bulwarnoje Kolco), poprzez „Pierścień Sadowy” (Sadowoje Kolco) wyznaczający granice śródmieścia, następnie zakończony w 2004 „Trzeci Pierścień Transportowy” (Trietje Transportnoje Kolco) a skończywszy na wielkiej obwodnicy miasta znanej pod nazwą MKAD. W budowie znajduje się już „Czwarty Pierścień Transportowy”.

Systemem rozbudowanej naziemnej komunikacji miejskiej zarządza Mosgortrans (Мосгортранс), w skład którego wchodzą:

  • sieć linii tramwajowych (od 1899)
  • sieć linii autobusowych (od 1908)

Ponadto w latach 1933–2020 w Moskwie kursowały trolejbusy.

Transport publiczny uzupełnia duża liczba mikrobusów znanych jako Marszrutki kursujących wzdłuż linii autobusowych i tramwajowych. Największą liczbę pasażerów transportu autobusowego obsługuje Centralny Dworzec Autobusowy[22].

Metro

Ważnym środkiem transportu w Moskwie jest metro. Pierwszą linię moskiewskiego metra uruchomiono w 1935, a składają się na nie: 200 stacji, 12 linii i torowiska o łącznej długości 333 km.

Metro <<Москва>>

Transport kolejowy

W mieście znajduje się dziewięć dużych dworców kolejowych obsługujących pociągi z poszczególnych kierunków: Dworzec Białoruski, Dworzec Kazański, Dworzec Kijowski, Dworzec Kurski, Dworzec Leningradzki, Dworzec Pawelecki, Dworzec Ryski, Dworzec Sawiołowski i Dworzec Jarosławski

Transport lotniczy

Porty lotnicze Moskwy:

oraz kilka mniejszych lotnisk, m.in. Bykowo (Быково), Ostafiewo (Остафьево).

Sport

W Moskwie działa wiele klubów sportowych (posiadających kilka sekcji różnych dyscyplin sportowych), w tym CSKA Moskwa, Dinamo Moskwa, Lokomotiw Moskwa, Spartak Moskwa, Torpedo Moskwa. Na Łużnikach znajduje się pałac sportu. Rozgrywano tu Mistrzostwa Świata w Łyżwiarstwie Figurowym 2005, Letnie Igrzyska Olimpijskie 1980, Finał Ligi Mistrzów 2008, Mistrzostwa Świata w Gimnastyce Artystycznej 2010. W 2013 miasto gościło lekkoatletyczne mistrzostwa świata. Corocznie rozgrywany jest tutaj także tenisowy turniej Kremlin Cup. W 2018 roku odbywały się Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej.

Wybrane cerkwie i sobory

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. The Moscow City Government, 23 sierpnia 2011 [dostęp 2017-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-23].
  2. Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [dostęp 2021-03-11].
  3. a b c Nasielenije riegionow Rossii 2021: czislennostʹ, krupnyje riegiony Rossii i fied. okruga spisok23.03.2021. [w:] Sajt o stranach, gorodach, statistikie nasielenija i pr. [on-line]. www.statdata.ru, 2021-03-23. [dostęp 2021-05-09]. (ros.).
  4. Mercer’s 2009 Cost of Living survey highlights.
  5. a b Karolina Baca: W Moskwie więcej miliarderów niż w Nowym Jorku. rp.pl. [dostęp 2011-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-06)].
  6. Top 10 Billionaire Cities.
  7. Moscow, Russia – climatebase.ru.
  8. Климат Москвы – pogodaiklimat.ru.
  9. Alexander M. Martin. The Response of the Population of Moscow to the Napoleonic Occupation of 1812 // The military and society in Russia: 1450-1917. Edited by Eric Lohr and Marshall Poe. (History of warfare. – Vol. 14.). – Leiden: Brill, 2002. – PP. 469–489.
  10. The Pushkin State Museum of Fine Arts. The Memorial Apartment of Svyatoslav Richter.
  11. Терророзащитники // Спецназ России.
  12. Н. П. Патрушев «Тайна Андропова». fsb.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-29)]. // Российская газета, 15 июня 2004.
  13. Spis ofiar zamachu w metrze moskiewskim w 2010. mchs.gov.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-04)].
  14. Москва, до востребования, Редакция „Российской газеты” [dostęp 2014-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-28] (ros.).
  15. Собянин: в Москве насчитывается около 900 тыс. трудовых мигрантов, ТАСС [dostęp 2014-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-15] (ros.).
  16. Приложение 5. Национальный состав населения по административным округам города Москвы, Федеральная служба государственной статистики [dostęp 2014-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-15] (ros.).
  17. a b c d e f g h i j k Город Москва, города-россия.рф [dostęp 2021-06-18] (ros.).
  18. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года, Федеральная служба государственной статистики [dostęp 2014-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-02] (ros.).
  19. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года [dostęp 2021-06-19] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-08] (ros.).
  20. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года [dostęp 2021-06-19] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
  21. 100 Krupniejszych gorodow Rossii po nasieleniu 2020 spisok RF, [w:] Sajt o stranach, gorodach, statistikie nasielenija i pr. [online], www.statdata.ru [dostęp 2021-06-19] (ros.).
  22. НОВОСТИ НЕДВИЖИМОСТИ – Эта новость устарела и была удалена, kvartirant.ru [dostęp 2016-09-19].
  23. Официальный сайт города Алматы: Города-побратимы. almaty.gov.kz. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-13)].
  24. Kraków wypowiedział współpracę Petersburgowi i Moskwie, Kraków Otwarty na Świat, 23 marca 2022 [zarchiwizowane z adresu 2022-02-29].
  25. Moscow and Rejkjavik sister cities.. diplomatrus.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-07)]. (ang.).
  26. Twinning Cities: International Relations. Municipality of Tirana.. tirana.gov.al. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-08)]. (ang.).
  27. Warszawa zerwała współpracę z miastami partnerskimi w Rosji, TVP3 Warszawa.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Europe relief laea location map.jpg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical location map Europe; Lambert azimuthal equal-area projection
Msk blank.svg
Autor: Panther \ SkyBon, Licencja: CC BY 2.5
Чистая карта-заготовка для создания других карт Москвы
Increase2.svg
Icon representing an increase, consisting of a green-colored, up-pointing triangle.
Decrease2.svg
Icon representing a decrease, consisting of a red-colored, down-pointing triangle.
Flag of Thailand.svg
The national flag of Kingdom of Thailand since September 2017; there are total of 3 colours:
  • Red represents the blood spilt to protect Thailand’s independence and often more simply described as representing the nation.
  • White represents the religion of Buddhism, the predominant religion of the nation
  • Blue represents the monarchy of the nation, which is recognised as the centre of Thai hearts.
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Flag of Albania.svg
Flag of Albania
Coat of Arms of Russian Empire.svg
Central element of the Russian imperial coat of arms.
Nativity Church at Putinki.jpg
Autor: Stas Lobov, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nativity Church at Putinki. Moscow, Malaya Dmitrovka Street
Церковь святой Анны в Углу.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kirche der Empfängnis der Heiligen Anna am Eck in Moskau.
ISS-38 Nighttime image of Moscow, Russia.jpg
The spiderlike shape of Moscow, Russia occupies most of this nighttime image photographed by the Expedition 38 crew members aboard the International Space Station. The orbital outpost was at an altitude of about 240 miles (386 kilometers) when a crew member recorded this image on Jan. 29, 2014.
Relief-Moskovskaya.png
Autor: Nzeemin, Licencja: CC BY-SA 2.0
Физическая карта Московской области, Россия.
  • Координаты для GMT: -R35.1435/40.2035/54.2557/56.9611
  • Инструменты: GMT, Inkscape
Церковь Успения Богородицы на Чижевском подворье.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mariä-Entschlafens-Kirche auf dem Tschischewskoje-Metochi, Moskau.
Храм Георгия Победоносца.jpg
(c) Сура z rosyjskiej Wikipedii, CC BY 2.5
Колокольня Храма Георгия Победоносца на Псковской горке
Вид в сторону ул. Варварка от демонтируемой гост. Россия
KosyginaStreet Moscow view to Khamovniki 06-2015 img1.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok z ulicy Kosygina na Worobiowych Wzgórzach w Moskwie. Na pierwszym planie widoczny jest górny poziom mostu Łużnickiego (ros. Лужнецкий метромост), dalej Aleja Komsomolska z przyległymi ulicami i w oddali centrum miasta z soborem Chrystusa Zbawiciela.
Moscow - Cathedral of Christ the Saviour.jpg
Autor: Voytek S, Licencja: CC BY-SA 2.5
Cerkiew Chrystusa Zbawiciela nad rzeką Moskwą. Moskwa (Rosja).
Церковь в Старом Симонове.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Church of Nativity of Theotokos in Old Simonovo, Moscow.
MSK Collage 2015.png
Autor:

AlexTref871

Valeriy1960, DmitriyGuryanov, Aleks G, ProtoplasmaKid, Sergey Korovkin 84, Alvesgaspar, Licencja: CC BY-SA 4.0
Коллаж для статьи о Москве из фотографий:
  • Вид на Спасскую башню от Исторического музея.jpg
  • Cathedral of Christ the Saviour-1.jpg
  • Moscow State University.jpg
  • Moscow-Bolshoi-Theare-1.jpg
  • Moscow-City (36211143494).jpg
  • Moscow July 2011-49.jpg
White house by night.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Gai Sever (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 4.0
Pano-moscow-sparrowhills 2012.jpg
Autor: photographed by A.Savin, cropped by Texmon, Licencja: CC BY-SA 3.0
UWAGA: Ten obraz jest panoramą złożoną z 5 pojedynczych zdjęć, które zostały złączone przy użyciu PTGui. Aby było to możliwe, obraz ten został poddany pewnym przekształceniom. Przekształcenia te mogły polegać na miksowaniu, rozmywaniu, klonowaniu, dopasowywaniu kolorów i perspektywy. W konsekwencji obraz może niedokładnie odpowiadać rzeczywistości w miejscach łączenia poszczególnych zdjęć.
Moscow JoySorrowChurch K43.jpg
Autor: Ludvig14, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
Moscow - Entrance of Red Square.jpg
Autor: Bart Slingerland (Rex), Licencja: CC BY-SA 3.0
Resurrection Gate, Moscow, Russia
Москва-сити (16425198125).jpg
Autor: Pavel Kazachkov from Moscow, Russia, Licencja: CC BY 2.0
Moscow city. Night.
Moscow July 2011-7a.jpg
Autor: Alvesgaspar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cathedral of Christ the Saviour, Moscow. View from southeast
Moscow, Krapivensky Lane, St.Sergiy Radonezhsky.jpg
Autor: NVO, Licencja: CC BY 2.5
Church of St. Sergiy Radonezhsky, Krapivensky Lane, Moscow.
Moscow, Varvarka 2 (3).jpg
Autor: NVO, Licencja: CC BY 3.0
Church of St. Barbara, Moscow (2, Varvarka Street), 1796-1804
Holy Trinity Church in Nikitniki 03.jpg
Autor: Lodo27 from Moscow, Russia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Храм Троицы Живоначальной в Никитниках (Грузинской иконы Божией Матери на Варварке)
Расцвет Кремля. Всехсвятский мост и Кремль в конце XVII века. 1922, бумага на картоне, уголь, акварель, карандаш.jpg
A. M. Vasnetsov’s ‘The heyday of the Kremlin. All Saints Bridge and the Kremlin at the end of the 17ᵗʰ century’. 1922. Watercolor, charcoal and pencil on paper mounted on cardboard. 64 × 109 cm (25.1 × 42.5 in). Museum of Moscow, Moscow, Russia.
Russia edcp relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.

EquiDistantConicProjection : Central parallel :

* N: 54.0° N

Central meridian :

* E: 100.0° E

Standard parallels:

* 1: 49.0° N
* 2: 59.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Церковь Максима Блаженного.jpg
Autor: WM wm WM, Licencja: CC BY-SA 4.0
Church of Maximus the Confessor, Moscow, Zaryadye, 15-16 century
Moscow - State Historical Museum.jpg
Autor: Bart Slingerland (Rex), Licencja: CC BY-SA 3.0
Moscow State Historical Museum, Moscow, Russia
Moscow, Varvarka 8A (1).jpg
Autor: NVO, Licencja: CC BY 3.0
Cathedral of former Znamensky (Theotokos Orans) monastery in Moscow
Церковь Успения Богородицы на Успенском Вражке.jpg
Autor: A.Savin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kirche des Mariä Entschlafens an der Himmelfahrtsschlucht (Moskau)
Moscow, Podsosensky 2 Aug 2009 04.JPG
Autor: NVO, Licencja: CC BY-SA 3.0
Church of the Entry of the Theotokos into the Temple in Barashi (Moscow) (from Podsosensky Lane)
Msk all districts abc eng.svg
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Moscow, Russia: Administrative divisions of Moscow (ABC numbering), SVG version
Kazan Cathedral in Red Square.jpg
Autor: Konstantin Papushin, Licencja: CC BY-SA 2.0
Kazan Cathedral in Red Square
Moscow at night 2005.jpg
(c) Foma z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Panorama Moskwy. Na pierwszym planie rzeka Moskwa i most metra. W tle budynek Rady Ministrow (dawniej parlament tzw."Biały Dom"), z lewej w tle wysoki wieżowiec administracji miasta, dawniej siedziba RWPG. 16 gridnia 2005 r.
Church of Saint Nicholas Red Jingle 10.jpg
Autor: Lodo27 from Moscow, Russia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Храм Святителя Николая «Красный Звон» (Рождества Пресвятой Богородицы)
Moscow, Trinity Church in Lefortovo (1).jpg
Autor: NVO, Licencja: CC BY-SA 3.0
Old Believers' church of Life-giving Trinity in en:Lefortovo District of Moscow. 1825.