Most łyżwowy pod Czerwińskiem

Most łyżwowy pod Czerwińskiem nad Wisłą
Ilustracja
Domniemane miejsce przeprawy w 1410 (sierpień 2016)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Czerwińsk nad Wisłą

Podstawowe dane
Przeszkoda

Wisła

Długość

około 500 m

Szerokość:
• całkowita


2,4 m

Liczba przęseł

około 80

Data budowy

30 czerwca 1410

Data zburzenia

demontaż 3 lipca 1410

Data odbudowy

27 września 1410, pod Przypustem (na czas przeprawy)

Położenie na mapie Czerwińska nad Wisłą
Mapa konturowa Czerwińska nad Wisłą, na dole znajduje się punkt z opisem „Most łyżwowy pod Czerwińskiem nad Wisłą”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Most łyżwowy pod Czerwińskiem nad Wisłą”
Położenie na mapie powiatu płońskiego
Mapa konturowa powiatu płońskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Most łyżwowy pod Czerwińskiem nad Wisłą”
Położenie na mapie gminy Czerwińsk nad Wisłą
Mapa konturowa gminy Czerwińsk nad Wisłą, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Most łyżwowy pod Czerwińskiem nad Wisłą”
Ziemia52°23′29,6160″N 20°18′57,4992″E/52,391560 20,315972

Most pod Czerwińskiem nad Wisłą – tymczasowy most łyżwowy użyty przez wojska Królestwa Polskiego w kampanii letniej 1410 w trakcie wielkiej wojny z Krzyżakami.

Przekazy o jego wykorzystaniu zawarto w anonimowej Kronice konfliktu i Rocznikach Jana Długosza, gdzie określany jest jako most na łodziach. Konstrukcję przygotowano potajemnie zimą i wiosną 1410, spławiono Wisłą i 30 czerwca zmontowano powyżej Czerwińska, umożliwiając polskim oddziałom sprawne i szybkie sforsowanie rzeki w ciągu trzech dni. Następnie most zdemontowano i spławiono do Płocka. Użyto go ponownie w końcu września 1410 pod Przypustem, gdzie siły polskie przeprawiały się w drodze powrotnej z Prus.

Obiekt ten zapewnił szybszą przeprawę przez Wisłę, co stanowiło pewne zaskoczenie dla dowództwa krzyżackiego i ułatwiło koncentrację wojsk polsko-litewskich pod Czerwińskiem. Miało to istotny wpływ na dalszy przebieg kampanii, a tym samym na bitwę pod Grunwaldem. Zarówno pomysł wykorzystania takiej konstrukcji, jak i jej wykonanie oraz sprawne użycie, oceniane jest jako duży sukces ówczesnej polskiej inżynierii wojskowej.

Typ mostu

Konstrukcja ta w różnych opracowaniach określana jest jako most pontonowy[1], co jednak według prof. Barbary Rymszy z warszawskiego Instytutu Badawczego Dróg i Mostów, nie jest precyzyjnym określeniem, ponieważ powinno używać się go wobec mostów opartych o łodzie (pontony) przetransportowane na miejsce przeprawy lądem. Natomiast w sytuacji, gdy łodzie są holowane lub spławiane rzeką do miejsca montażu, tak jak w konstrukcji z 1410, należy posługiwać się terminem most łyżwowy[2].

Cel wykonania

Decyzja o budowie mostu zapadła na początku grudnia 1409 podczas narady w Brześciu Kujawskim z udziałem króla Władysława Jagiełły, wielkiego księcia Witolda i ich najbliższych doradców. Była wynikiem wyboru Czerwińska jako miejsca koncentracji sił polsko-litewskich. Most miał ułatwić przeprawę przez Wisłę chorągwi Królestwa Polskiego, nadciągających z zachodu (z Wielkopolski) i południa (Małopolska i Ruś Czerwona) oraz posiłków książąt mazowieckich. Następnie, już na północnym brzegu rzeki, oddziały te połączyłyby się z wojskami Wielkiego Księstwa Litewskiego, maszerującymi ze wschodu od strony Pułtuska, po sforsowaniu Narwi. Ponadto użycie tej konstrukcji w Czerwińsku umożliwiało utrzymanie w niepewności dowództwa sił krzyżackich co do głównego kierunku uderzenia armii polsko-litewskiej, którym był Malbork, tak by doprowadzić do stoczenia walnej bitwy[3].

Przygotowania

Elementy przeprawy wykonywane były potajemnie w ciągu miesięcy zimowych i wiosennych 1410, w górze Wisły, pod Kozienicami, blisko Puszczy Radomskiej, z której pozyskiwano materiał do budowy. Nadzór nad pracami sprawował starosta radomski, Dobrogost Czarny z Odrzywołu, herbu Nałęcz[4]. Bezpośrednim wykonawcą zadania był mistrz ciesielski Jarosław, o którym nic bliższego nie wiadomo, choć być może był tożsamy z Jarosławem, który otrzymał przywilej królewski 14 lutego 1410 na budowę młyna i tartaku nad Wieprzem pod Krasnymstawem[5].

Wybór Kozienic jako miejsca prac wynikał z sąsiedztwa puszczy oraz z faktu, iż była to jedna z ostatnich większych miejscowości nad Wisłą, bliskich rejonowi koncentracji wojsk, które nie leżały na terytorium księstw mazowieckich[6]. Najprawdopodobniej prace wykonywali chłopi z majątku starosty pod kierunkiem rzemieślników-mieszczan. Prowadzone były na koszt króla[7].

Wykorzystanie

Mapa kampanii letniej 1410 (inaczej kampanii grunwaldzkiej)

Zgodnie z planem most został spławiony Wisłą, najpewniej 29 czerwca 1410[8]. Zmontowano go w zaledwie pół dnia, 30 czerwca. Ustawiony był gdzieś powyżej klasztoru czerwińskiego, przy czym obecnie trudno dokładnie zlokalizować to miejsce (może na linii Kromnów – Zdziarka lub Kromnów – Czerwińsk)[9].

Zgodnie z przekazem Kroniki konfliktu i Roczników Jana Długosza przeprawa wojsk polskich z towarzyszącym im taborem, artylerią i resztą sprzętu wojskowego, rozpoczęła się tego samego dnia i przebiegła bez żadnych wypadków przez kolejne dni, do 2 lipca. Jeszcze 30 czerwca król i większość chorągwi małopolskich znaleźli się na północnym brzegu Wisły, gdzie rozbito obóz. Pozostałym polskim oddziałom, które stopniowo przybywały w rejon koncentracji, zajęło to następne dni[10]. Sama przeprawa odbywała się w dobrym, określonym porządku – jak przekazuje Długosz, wejścia na most strzegł zastęp wybranych rycerzy, pilnujący, by nie doszło do zamieszania i tłoku, wyloty zabezpieczone były także potężnymi belkami (kobyleniami), które uniemożliwiały zbliżanie się inną niż wyznaczona drogą, a każdej chorągwi towarzyszył przewodnik[11]. Jak się wydaje, w korzystaniu z mostu pierwszeństwo dano taborom i artylerii, część chorągwi mogła sforsować rzekę wpław, dzięki niskiemu stanowi wody tego lata[12].

Nie wiadomo, kto kierował spławem konstrukcji, a także jej ustawianiem i samą przeprawą[13]. W zakresie tego ostatniego zadania Długosz uwydatniał rolę króla, co przyjął Stefan M. Kuczyński, podkreślając udział monarchy aż po najdrobniejsze szczegóły, czego potwierdzeniem miała być późniejsza wzmianka w krzyżackim dokumencie z 1412 o udziale Jagiełły w kierowaniu budową zamku w Wielonie[14]. Trudno jednak przypuszczać, by król faktycznie wszystkim kierował osobiście, bez pomocy innych osób[13].

Po moście przeprawiono bez uszkodzeń technicznych i większych drgań kilkunastotysięczne siły, wraz z artylerią, taborami i czeladzią obozową. Ich liczebność jest trudna do określenia, w literaturze naukowej przedstawiano rozmaite sposoby jej określenia[15], stąd szacunki badaczy są różne – 18 000 jazdy, 4000 piechoty, 30 dział i 8000 wozów[16], 18 000 jazdy i 2000 piechoty[17], 25 000 jazdy, 4000 piechoty i 8000–9000 wozów[18], około 20 000 jazdy i niemożliwa do określenia liczba czeladzi[19]. Jeśli chodzi o rozmiary taboru, to Andrzej Nadolski, poddał krytycznej ocenie szacunki wynoszące od 8000 do 11 000 wozów, opierające się na założeniu, iż każda kopia rycerska dysponowała co najmniej jednym wozem, a do tego miały dochodzić jeszcze pojazdy z miast królewskich do transportu dział, amunicji i żywności. Jego zdaniem takie obliczenia należy znacznie zredukować, w oparciu o konkretne przykłady z czasów nieco późniejszych (np. znaną ze źródeł wielkość polskiego taboru w bitwie pod Chojnicami), i można przyjąć, że w armii polskiej w 1410 jeden wóz przypadał na 5–6 kombatantów[20].

Po zakończeniu przeprawy most rozebrano i spławiono do Płocka, by mógł być później ponownie wykorzystany. Stało się tak w końcu września 1410, gdy armia polska powracała z Prus. Po ogłoszeniu zakończenia wyprawy w ziemi dobrzyńskiej król z oddziałami nadwornymi, taborem, kontyngentami miejskimi i częścią pospolitego ruszenia rycerstwa stanął 25 września nad Wisłą pod Przypustem (koło Aleksandrowa Kujawskiego). Tam też ustawiono most, przy czym tym razem montaż napotkał bliżej nieznane trudności techniczne. Z tego powodu przeprawa nastąpiła dopiero po dwóch dniach, 27 września[21].

Dalsze losy konstrukcji pozostają nieznane. Wysunięto przypuszczenie, iż użyto jej części w trakcie kolejnych wojen z Krzyżakami, przy wznoszeniu innych przepraw na Wiśle (pod Zakroczymiem w 1414, Czerwińskiem w 1422 czy Nieszawą w 1454), co jednak wydaje się mało prawdopodobne, ponieważ elementy mostu musiałyby być poddawane specjalnej konserwacji[22].

Konstrukcja

Tablica informacyjna poświęcona konstrukcji mostu z 1410 w domniemanym miejscu jego ustawienia

Nie zachowały się dokładne informacje na temat konstrukcji mostu, co zapewne wynikało z utrzymywania jego budowy w tajemnicy. W Kronice konfliktu został opisany lakonicznie, podkreślono jedynie niezwykłość konstrukcji i fakt, iż w trakcie przeprawy nikt nie odniósł obrażeń. Nieco więcej szczegółów na temat tego mostu na łodziach podał Długosz. Na bazie jego przekazu próbowano odtworzyć wymiary konstrukcji. Rozważania te dały rozmaite wyniki[23].

Szacunkowo do zmontowania mostu wykonano 500 belek 9-metrowych i 2500 desek 3,5-metrowych[24] oraz od 168[24] do 200[25] łodzi-łyżew, prawdopodobnie płaskodennych, o wrzecionowatym kształcie, stabilnych, o długości 8–12 metrów i szerokości 2–3 metrów[25], na których opierać się miała konstrukcja. Zużyto w tym celu 500 m³ drewna z wyselekcjonowanych drzew o wysokiej jakości konstrukcyjnej. Skręcono też dużą ilość lin kotwicznych. Spław odbywał się prawdopodobnie po częściowym montażu przęseł, w formie katamaranów. Liczba przęseł mogła sięgać 80[25].

Most miał około 500 metrów długości, tyle bowiem wynosiła szerokość Wisły w okolicach Czerwińska. Możliwe jednak, iż był krótszy, co mogło wynikać z ukształtowania terenu wokół rzeki, obecności Kępy Śladowskiej i licznych łach piasku, które mogły zostać wykorzystane do przeprawy (możliwe, iż było kilka odcinków mostu między tymi wysepkami i brzegiem)[26]. Jego szerokość wyniosła prawdopodobnie około 2,4 metra, pomost był pokryty faszyną z zasypką ziemną, nie posiadał poręczy[27].

Znaczenie

Tablica informacyjna poświęcona znaczeniu mostu z 1410 w domniemanym miejscu jego ustawienia

Most pod Czerwińskiem ułatwił szybką przeprawę przez Wisłę i przez to przyśpieszył koncentrację wojsk Polski i Litwy, które po sforsowaniu rzeki w tym miejscu mogły uderzyć na ziemię dobrzyńską, ziemię chełmińską i Pomezanię, kierując się na Malbork. Zagrożenie samego centrum państwa zakonnego miało zmusić Krzyżaków do przyjęcia bitwy w otwartym polu, czego efektem była bitwa pod Grunwaldem[28]. Ponadto szybkość przeprawy przez ten most zaskoczyła dowództwo krzyżackie, czego dowodem są także wzmianki o nim w korespondencji zakonnej[29].

Trudno natomiast określić, w jakim stopniu niezwykła była sama konstrukcja. Długosz przedstawił w swoich Rocznikach opis spotkania w Toruniu (3 lipca) między wielkim mistrzem Ulrichem von Jungingenem a Dobiesławem Skoraczewskim, polskim rycerzem w służbie posłów węgierskich, Ścibora ze Ściborzyc i Mikołaja Gary, którzy wysłali go do obozu polskiego, gdzie przebywał 30 czerwca. Wedle kronikarza, przywódca zakonu nie wierzył w tak szybkie sforsowanie Wisły przez przeciwnika, przytaczając wiadomości swoich zwiadowców, mówiące, że siły polskie stoją nad rzeką, nie mogąc jej pokonać. Ponadto potraktował opowieści o moście jako niepoważne, twierdząc, iż doniesiono mu o wzniesieniu go w powietrzu. Kiedy Skoraczewski, który widział konstrukcję, zaczął wyjaśniać jej faktyczny wygląd, Jungingen odrzucił jego słowa jako kłamstwa czy też zbyt stronnicze, z uwagi na pochodzenie rozmówcy, ocenianie potęgi króla Polski[30]. Niewykluczone, iż ta relacja nie jest wiarygodna, lecz to efekt świadomego, tendencyjnego kreowania wielkiego mistrza w kronice na osobę butną, pełną pychy, lekceważącą przeciwnika. Możliwe, iż przywódca zakonu szybko dowiedział się o moście i przeprawie, a rozmowa z polskim rycerzem potwierdziła otrzymane wcześniej informacje[31].

Zarówno Kronika konfliktu, jak i przekaz Długosza, określają most pod Czerwińskiem jako nowość, wcześniej niespotykaną w Polsce. W polskiej literaturze naukowej uznaje się tę konstrukcję za śmiałe i nowatorskie rozwiązanie, spektakularny sukces ówczesnej inżynierii wojskowej, szczególnie pod względem tempa montażu, jak również długości mostu[32]. Uznaje się także, iż był to pierwszy polski most, o którego eksploatacji zachowała się pisemna relacja[25].

Most na łodziach nie był zupełnie niezwykłym zjawiskiem w średniowiecznej Europie. Konstrukcje takie znano co najmniej od końca XI wieku, w ten sposób połączono np. brzegi Nogatu, ponadto w kampanii letniej 1410 podobny most zmontowano na Narwi pod Pułtuskiem dla przeprawy wojsk litewskich[33]. Opisy takich rozwiązań technicznych pojawiają się także w traktach o sztuce wojennej z tej epoki. Chronologicznie najbliższym wielkiej wojnie z Krzyżakami był Bellifortis Konrada Kyesera, dzieło ukończone około 1405, bogato ilustrowane, gdzie i w opisie, i na miniaturze, przedstawiono most pływający, który może przypominać ten spod Czerwińska[34].

Upamiętnienie

Pomnik w Kozienicach – Budowa mostu łyżwowego
Widok ogólny (sierpień 2012)
Posągi Jagiełły z Oleśnickim i starostą Dobrogostem, po prawej figura mistrza Jarosława (sierpień 2016)
Figury rzemieślników, cieśli i kowala (sierpień 2012)

W styczniu 2010, z okazji przypadającego w tym roku sześćsetlecia bitwy pod Grunwaldem, pojawił się pomysł wykonania repliki mostu w celu przypomnienia tego obiektu i popularyzacji wiedzy o nim. Prace podjęto w warszawskim Instytucie Badawczym Dróg i Mostów, pod kierunkiem prof. Barbary Rymszy. W planach, z uwagi na żeglowność Wisły, nie brano pod uwagę budowy pełnowymiarowej repliki. Początkowo zakładano wzniesienie spacerowego molo w formie podkowy, którego dwa boki miały mieć postać współczesnych mostów saperskich, a jeden być rekonstrukcją o długości dwóch przęseł mostu z 1410. W budowie miały wziąć udział jednostki inżynieryjne Wojska Polskiego, co jednak się nie powiodło – z powodu konieczności walki z powodzią w maju i czerwcu 2010. Ostatecznie, z udziałem władz lokalnych, firmy mostowej z Warszawy, pomocy Domu Polonii w Pułtusku oraz Ochotniczej Straży Pożarnej z Nowego Dworu Mazowieckiego, zbudowano replikę składającą się z przęsła wspartego na łodziach i przęsła brzegowego z kobyleniami. Została uroczyście odsłonięta 26 czerwca 2010, w ramach czerwińskich obchodów sześćsetlecia bitwy grunwaldzkiej, połączonych z piknikiem historycznym Przez Czerwińsk na Grunwald. Była jedynie czasową atrakcją, po trzech dniach została rozebrana[35].

Natomiast w Kozienicach, na terenie zespołu pałacowo-parkowego, znajduje się wielofigurowy pomnik upamiętniający budowę mostu wraz z repliką jego fragmentu. Wzniesiony na niewielkim pagórku monument przedstawia postać Władysława Jagiełły na koniu, którego za uzdę przytrzymuje Zbigniew Oleśnicki (w trakcie wielkiej wojny sekretarz królewski), a starosta Dobrogost Czarny przekazuje monarsze plany budowy mostu. Poniżej umieszczono figurę mistrza Jarosława, składającego ukłon władcy, a za nim postacie cieśli i kowala przy pracy. Za nimi umieszczono replikę dwóch przęseł mostu[36]. Pomnik odsłonięto 19 czerwca 2010, w ramach kozienickich obchodów sześćsetlecia bitwy grunwaldzkiej[37].

Przypisy

  1. ↑ Patrz: Sikorski 1975 ↓, s. 221; Kuczyński 1987 ↓, s. 297; Nadolski 1999 ↓, s. 35; Nadolski 2010 ↓, s. 76.
  2. ↑ Most zwycięstwa ↓; Rymsza 2010 ↓, s. 34.
  3. ↑ Sikorski 1975 ↓, s. 220–221; Kuczyński 1987 ↓, s. 291–292; Nadolski 1999 ↓, s. 34–35, 38; Dzikowski 2010 ↓, s. 24–25, 27.
  4. ↑ Kuczyński 1987 ↓, s. 341; Nadolski 1999 ↓, s. 35; Dzikowski 2010 ↓, s. 26.
  5. ↑ Nadolski 1999 ↓, s. 35; Wojna Polski i Litwy ↓, s. 309–310.
  6. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 349.
  7. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 349; Dzikowski 2010 ↓, s. 26.
  8. ↑ Nadolski 1999 ↓, s. 35; Wojna Polski i Litwy ↓, s. 304.
  9. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 351; Kuczyński 1987 ↓, s. 341; Nadolski 1999 ↓, s. 35; Nadolski 2010 ↓, s. 76; Rymsza 2010 ↓, s. 31.
  10. ↑ Kuczyński 1987 ↓, s. 341; Nadolski 1999 ↓, s. 35–36; Wojna Polski i Litwy ↓, s. 305.
  11. ↑ Sikorski 1975 ↓, s. 222; Nadolski 1999 ↓, s. 36; Dzikowski 2010 ↓, s. 27.
  12. ↑ Wojna Polski i Litwy ↓, s. 304–305, 309.
  13. ↑ a b Nadolski 2010 ↓, s. 76.
  14. ↑ Kuczyński 1987 ↓, s. 342; Nadolski 2010 ↓, s. 76.
  15. ↑ Więcej na ten temat: Potkowski 1994 ↓, s. 59–60; Nadolski 2010 ↓, s. 115–125; Wojna Polski i Litwy ↓, s. 344–346.
  16. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 352; Most zwycięstwa ↓.
  17. ↑ Kuczyński 1987 ↓, s. 267.
  18. ↑ Dzikowski 2010 ↓, s. 28.
  19. ↑ Nadolski 1999 ↓, s. 82.
  20. ↑ Nadolski 1999 ↓, s. 61–62; Nadolski 2010 ↓, s. 77–80.
  21. ↑ Kuczyński 1987 ↓, s. 297, 493; Wojna Polski i Litwy ↓, s. 572–573. Długosz podał w swojej kronice, iż zmontowanie mostu w tym przypadku zajęło aż pięć dni (Nadolski 2010 ↓, s. 76). Najpewniej jednak nie liczył ich od 25 września, lecz 22 lub 23 tego miesiąca – most spławiono zapewne wcześniej i prace nad jego ustawieniem rozpoczęto jeszcze przed przybyciem wojsk (Wojna Polski i Litwy ↓, s. 573).
  22. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 357–358.
  23. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 348; Nadolski 1999 ↓, s. 35; Dzikowski 2010 ↓, s. 27; Rymsza 2010 ↓, s. 31.
  24. ↑ a b Nowak 1956 ↓, s. 356. Więcej na temat domniemanej konstrukcji według tego autora Nowak 1956 ↓, s. 352–357.
  25. ↑ a b c d Most zwycięstwa ↓. Więcej na temat domniemanej konstrukcji według tej autorki Rymsza 2010 ↓, s. 32–36.
  26. ↑ Nadolski 1999 ↓, s. 35; Rymsza 2010 ↓, s. 33.
  27. ↑ Rymsza 2010 ↓, s. 32, 34–36.
  28. ↑ Nadolski 1999 ↓, s. 36, 38; Dzikowski 2010 ↓, s. 28; Rymsza 2010 ↓, s. 32.
  29. ↑ Rymsza 2010 ↓, s. 31–32; Wojna Polski i Litwy ↓, s. 309.
  30. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 358; Kuczyński 1987 ↓, s. 344; Nadolski 1999 ↓, s. 36–37; Nadolski 2010 ↓, s. 76.
  31. ↑ Wojna Polski i Litwy ↓, s. 309, 311–312.
  32. ↑ Nowak 1956 ↓, s. 349; Nadolski 1999 ↓, s. 37; Dzikowski 2010 ↓, s. 27; Nadolski 2010 ↓, s. 76; Rymsza 2010 ↓, s. 31.
  33. ↑ Dzikowski 2010 ↓, s. 27; Wojna Polski i Litwy ↓, s. 309–310.
  34. ↑ Nadolski 1999 ↓, s. 37; Nadolski 2010 ↓, s. 75–76.
  35. ↑ Most zwycięstwa ↓; Rymsza 2010 ↓, s. 36–39; IBDiM ↓; Gmina Czerwińsk nad Wisłą ↓.
  36. ↑ Polska Niezwykła ↓.
  37. ↑ KDK ↓.

Bibliografia

  • Tadeusz Dzikowski: Wpływ inżynierii wojskowej na wiktorię grunwaldzką. W: Wsparcie inżynieryjne w wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim 1409 – 1411. Sesja popularno-naukowa z okazji 600-lecia bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku. red. Marcin Białas. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, 2010, s. 21–31. ISBN 978-83-89875-32-7.
  • Sławomir Jóźwiak, Krzysztof Kwiatkowski, Adam Szweda, Sobiesław Szybkowski: Wojna Polski i Litwy z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411. Malbork: Wydawnictwo Muzeum Zamkowego w Malborku, 2010. ISBN 978-83-60518-33-5.
  • Stefan M. Kuczyński: Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411. Wyd. V. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987.
  • Most Królewski w Kozienicach (pol.). Kozienicki Dom Kultury. [dostęp 2016-09-06].
  • Most zwycięstwa. Z prof. Barbarą Rymszą z Instytutu Badawczego Dróg i Mostów rozmawia Włodzimierz Kalicki (pol.). W: wyborcza.pl [on-line]. 2010-07-14. [dostęp 2016-09-05].
  • Andrzej Nadolski: Grunwald 1410. Wyd. III. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1999, seria: Historyczne bitwy. ISBN 83-11-08620-6.
  • Andrzej Nadolski: Grunwald. Problemy wybrane. Witold Świętosławski (posłowie). Wyd. II. Wodzisław Śląski – Łódź: Wydawnictwo „Templum”, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 2010. ISBN 978-83-929218-6-8.
  • Tadeusz Nowak. Uwagi o technice budowy mostów polowych w Polsce w w. XV do XVII. „Studia i materiały do historii sztuki wojennej”. t. II (1956), s. 345–388, 1956. 
  • Piknik historyczny Przez Czerwińsk pod Grunwald (pol.). Urząd Gminy Czerwińsk nad Wisłą. [dostęp 2016-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-11)].
  • Edward Potkowski: Grunwald. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1994, seria: Dzieje narodu i państwa polskiego, t. I-11. ISBN 83-03-03641-6.
  • Barbara Rymsza: O budowie repliki Mostu Jagiełły. W: Wsparcie inżynieryjne w wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim 1409 – 1411. Sesja popularno-naukowa z okazji 600-lecia bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku. Marcin Białas (red.). Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, 2010, s. 31–41. ISBN 978-83-89875-32-7.
  • Janusz Sikorski: Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX. Wyd. II pop. i uzup.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Uroczyste przecięcie wstęgi (pol.). Instytut Badawczy Dróg i Mostów, 2010-06-28. [dostęp 2016-09-06].
  • Władysławowi Jagielle w podzięce (pol.). W: Polska Niezwykła [on-line]. [dostęp 2016-09-06].

Linki zewnętrzne

Wielka wojna z zakonem krzyżackim
Wydarzenia
Postacie (Polska i Litwa)
Postacie (Zakon krzyżacki)
Posłowie z Węgier

Media użyte na tej stronie

Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
IconBridge-bk.svg
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
Ikona mostu do legendy mapy.
Czerwinsk nW, bridge (2).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Czerwińsk Nad Wisłą - miejsce po moście łyżwowym z 1410r.
Czerwińsk nad Wisłą (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Czerwińsk nad Wisłą, Polska
Kozienice, Kompozycja rzeźbiarska "Budowa mostu łyżwowego" - fotopolska.eu (336445).jpg
(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Figury przedstawiają króla Władysława Jagiełłę, czuwającego na budową starostę radomskiego Władysława Dobrogosta Czarnego z Odrzywołu oraz mistrza Jarosława, który nadzorował prace budowlane.
Powiat płoński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu płońskiego, Polska
Kozienice 0139.jpg
Autor: Krysta8, Licencja: CC BY 3.0
To jest fotografia obszaru chronionego dostępnego w CRFOP pod numerem
Czerwinsk nW, bridge (3).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Czerwińsk Nad Wisłą - miejsce po moście łyżwowym z 1410r.
Czerwinsk nW, bridge.jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Czerwińsk Nad Wisłą - miejsce po moście łyżwowym z 1410r.
Grunwald 1410.png
Autor: S. Bollmann, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Way to Grunwald 1410 and the First Peace of Thorn 1411.