Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim

Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim
Obiekt zabytkowy nr rej. A/6180 z 18.08.2020[1]
Ilustracja
Długość całkowita

151,68 m

Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Strzyżowiec

Podstawowe dane
Przeszkoda

Jezioro Pilchowickie

Szerokość:
• całkowita


4 m

Wysokość

40 m

Liczba torów

1

Data budowy

1905–1906

Położenie na mapie gminy Wleń
Mapa konturowa gminy Wleń, na dole znajduje się punkt z opisem „Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim”
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego
Mapa konturowa powiatu lwóweckiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim”
Ziemia50°57′54,4″N 15°39′29,4″E/50,965111 15,658167

Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickimmost nad Jeziorem Pilchowickim w pobliżu wsi Strzyżowiec, w województwie dolnośląskim, w Polsce. Został zbudowany w latach 1905–1906. Przez most przebiega obecnie nieczynna linia kolejowa nr 283.

Historia

Kratownicowa konstrukcja mostu

Most wzniesiono w latach 1905–1906[2] w ramach budowy linii Jelenia Góra–Żagań (Kolej Doliny Bobru)[3], która powstawała od 1902 r.[4] Most ma bardzo podobną konstrukcję do oddanego do użytku w 1904 roku[5] mostu w Racławicach Śląskich[6]: wspiera się na dwóch betonowo-kamiennych filarach[4], oddalonych od siebie o 85 m, na których spoczywa główna część mostu[2], nitowana[4], 135-metrowa paraboliczna, stalowa konstrukcja kratowa[2]. Całkowita długość mostu wynosi 151,68 m, a szerokość wynosi 4 m[4].

Usytuowany został około 40 m nad dnem zbiornika, co czyni go jednym z najwyższych mostów w kraju. Początkowo most wznosił się nad suchą doliną, która została zalana wodą po otwarciu w 1912 roku zapory w Pilchowicach[2], największej wówczas zapory kamienno-betonowej w Europie, według projektu prof. Ottona Intzego. Obie inwestycje były powiązane, bowiem zapora miała mieć funkcję przeciwpowodziową, energetyczną i turystyczną, a linia kolejowa miała zapewnić do niej dojazd. Oficjalne otwarcie mostu odbyło się 16 listopada 1912 r. w obecności cesarza Wilhelma II[4].

Niedaleko mostu znajduje się przystanek kolejowy Pilchowice Zapora[7]. W 1945 roku wycofujący się Niemcy podjęli nieudaną próbę wysadzenia mostu. Poczynione szkody po wojnie szybko naprawiono[8] i w 1946 r. wznowiono ruch[4]. Od końca 2016 roku linia kolejowa biegnąca przez most z uwagi na zły stan jest wyłączona z ruchu rozkładowego, a ostatnie przejazdy specjalne odbyły się w 2017 r.[9] Istnieją plany jej rewitalizacji i przywrócenia do funkcjonowania[8], m.in. samorząd województwa dolnośląskiego zabiegał o przejęcie linii nr 283 Jelenia Góra – Lwówek Śląski w celu jej rewitalizacji na potrzeby Kolei Dolnośląskich[10].

Obiekt ten wykorzystano przy kręceniu filmów Skąpani w ogniu (1963) i Kocham kino (1987), odwzorowano go także w grze komputerowej Zaginięcie Ethana Cartera[11]. W pobliżu mostu kolejowego toczy się akcja powieści kryminalnej Huberta Hendera Zapora (2013)[12][13].

Most jako sceneria filmu Mission: Impossible 7

Tory kolejowe linii nr 283 przebiegające po moście

W 2020 roku pojawiły się informacje o planach wykorzystania mostu w filmie Mission: Impossible 7. Informacje te po raz pierwszy podał Piotr Rachwalski, prezes Kolei Dolnośląskich w latach 2014–2019[3], w planach filmowców miało być zrealizowanie sceny wysadzania mostu[14] i w związku z tymi planami w oględzinach mostu 13 grudnia 2020 roku uczestniczyli przedstawiciele Wojska Polskiego[15][3] (na miejscu zniszczonego mostu miała być planowana budowa nowej przeprawy[10], ale ze środków krajowych[9]). Natomiast jeszcze we wrześniu 2019 r. w liście do polskiego ministra kultury ambasador USA Georgette Mosbacher poprosiła rząd o współpracę z producentami filmowymi, a kiedy krótko potem kierownik produkcji zwrócił się do PKP SA, spółka w ciągu jednego dnia wskazała most w Pilchowicach jako możliwy do wykorzystania[16].

Producent polskich zdjęć do filmu pod koniec lipca zaprzestał zaprzeczać i potwierdził plany dotyczące realizacji zdjęć na moście, plan jego zniszczenia i budowy nowego obiektu[17].

Most figurował w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Wiadomości o możliwych planach jego wysadzenia i związana z tym aktywność i akcja protestacyjna przeciwko zniszczeniu mostu przyczyniły się do wszczęcia procedury mającej na celu wpisanie go do rejestru zabytków[18], z wnioskiem w tej sprawie wystąpiła Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska[10]. Przeciwko planom zniszczenia mostu zaprotestował w lipcu 2020 roku w liście do premiera Mateusza Morawieckiego przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego dr Miles Oglethorpe[17]. Również z ekspertyzy zamówionej przez producentów filmu u dr. inż. Józefa Rabiegi z Katedry Mostów i Kolei Politechniki Wrocławskiej wynika, że most wymaga stosunkowo niewielkich napraw, a jego konstrukcja jest bardzo cenna[19].

W czerwcu 2020 roku marszałek województwa dolnośląskiego, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska oraz przedstawiciele obiektów figurujących na Mapie Zabytków Techniki podpisali porozumienie o utworzeniu Dolnośląskiego Szlaku Zabytków Techniki, który miał obejmować także most w Pilchowicach. W chwili podpisania porozumienia most był zamknięty dla zwiedzających[10], ale jego stan techniczny był dobry – do wymiany kwalifikowała się tylko drewniana nawierzchnia, która służyła do nadzoru technicznego. Most jest także wpisany na listę dziedzictwa technicznego Dolnego Śląska[9].

W lipcu 2020 r. wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Paweł Lewandowski potwierdził informacje na temat planów zniszczenia mostu na potrzeby filmu Mission: Impossible 7[20], powiedział, że „Nie każda stara rzecz jest zabytkiem”[21]. Jednocześnie prezes PKP Polskie Linie Kolejowe, do której należał ówcześnie most, poinformował że spółka skupiała się wyłącznie na przekazaniu linii samorządowi woj. dolnośląskiego, który wyraził chęć reaktywacji ruchu. Jednocześnie wskazał, że jeżeli inny podmiot zechciałby sfinansować odbudowę tego mostu (po jego zniszczeniu), spółka przychyli się do takiej oferty[22]. Na początku sierpnia reżyser filmu Christopher McQuarrie stwierdził, że „most jest w złym stanie, nie zasłużył na bycie zabytkiem i nawet nie jest oryginalnym mostem z początku XX w.” i że „jego zniszczenie odbędzie się z korzyścią dla sztuki oraz polskiej gospodarki i środowiska”[19].

Krytycznie wobec wysadzenia mostu odnieśli się m.in. radny wojewódzki Patryk Wild[9], posłowie Małgorzata Tracz czy Robert Kwiatkowski[23]. W lipcu 2020 r. Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska powiadomiła wojewódzkiego konserwatora zabytków o uszkodzeniach mostu z podejrzeniem celowej dewastacji[24]. Plany wysadzenia mostu potępiło także Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich[25] i Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce[26]. Dwudziestu dziewięciu naukowców z całego kraju wystosowało apel do premiera Mateusza Morawieckiego, by powstrzymał Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przed wydaniem zgody na zniszczenie mostu[27]. W sierpniu 2020 wiceminister kultury i generalna konserwator zabytków Magdalena Gawin zapewniła, że most nie może zostać wyburzony, gdyż od marca 2020 jest objęty tzw. ochroną tymczasową w związku z rozpoczętą procedurą wpisu do rejestru zabytków[28].

Fundacja Thesaurus złożyła pozew przeciwko PKP PLK dotyczący ochrony konstytucyjnego prawa do korzystania z narodowego dziedzictwa, zakazu podejmowania przez PKP PLK jakichkolwiek działań grożących jego zniszczeniem oraz wydawania zgód na takie działania przez podmioty trzecie. Ponadto fundacja złożyła zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa obietnicy udzielenia korzyści majątkowej w wysokości 7 mln zł przez prezesa polskiej firmy biorącej udział w produkcji filmu oraz niedopełnienia obowiązków przez wiceministra kultury Pawła Lewandowskiego i funkcjonariuszy Centralnego Biura Antykorupcyjnego[29].

W związku z rozwojem sytuacji wokół mostu w Pilchowicach w sierpniu PKP PLK zwróciło się do producentów filmu z propozycją wykorzystania w zamian zabytkowego mostu w Stobnicy na rozebranej linii kolejowej Wronki–Oborniki[30], jednak producenci ogłosili rezygnację z zamiaru poszukiwań mostu na potrzeby filmu[31]. Dolnośląska Wojewódzka Konserwator Zabytków decyzją z 18 sierpnia wpisała most do rejestru zabytków, wcześniej odmawiając producentom filmu uznania za stronę postępowania, a tym samym prawa do odwołania się od decyzji[32].

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 130 [dostęp 2021-01-19].
  2. a b c d Jezioro Pilchowickie, Zapora Pilchowicka, elektrownia wodna Pilchowice (pol.). Dolina Bobru. [dostęp 2020-07-13].
  3. a b c Bartosz Klimas-11 lipca 2020, Niebawem decyzja w sprawie stuletniego mostu. Zostanie zabytkiem czy wyleci w powietrze?, regiony.rp.pl, 11 lipca 2020 [dostęp 2020-07-21] (pol.).
  4. a b c d e f Beata Maciejewska, Jak przed 111 laty budowano wyjątkowy most, który ma zniszczyć Tom Cruise, wroclaw.wyborcza.pl, 26 lipca 2020 [dostęp 2020-07-28].
  5. Stanisław Stadnicki: Wiszący Most odkrywa swoje tajemnice. (pol.). Racławice Śląskie w Internecie. [dostęp 2020-07-13].
  6. Stanisław Stadnicki: Największy most i największa katastrofa inżynieryjna ziemi prudnickiej (część II) (pol.). kolejpodsudecka.pl, 19 lipca 2009. [dostęp 2020-07-13].
  7. Antoni Witczak: Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim i Stacja Pilchowice Zapora (pol.). www.atrakcjetechniki.karr.pl. [dostęp 2020-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-26)].
  8. a b Michał Szymajda: Linia Jelenia Góra – Lwówek Śląski do przejęcia przez dolnośląski samorząd (pol.). Rynek Kolejowy, 20 stycznia 2020. [dostęp 2020-07-13].
  9. a b c d Mateusz Kokoszkiewicz, Wiceminister kultury kłamie nt. mostu, który ma wysadzić Tom Cruise. „Nie jest w żadnej ruinie, niszczenie go to terroryzm”, wroclaw.wyborcza.pl, 31 lipca 2020 [dostęp 2020-07-31].
  10. a b c d Beata Maciejewska, Tom Cruise jednak wysadzi zabytkowy most na Dolnym Śląsku? Filmowcy i wojsko wspólnie go przeglądali, Wrocław Wyborcza.pl, 20 lipca 2020 [dostęp 2020-07-20].
  11. „Wiszący” most kratownicowy nad Jeziorem Pilchowickim (pol.). Polska Niezwykła.pl. [dostęp 2020-07-13].
  12. Zapora – Hubert Hender, Oficynka [dostęp 2020-08-04].
  13. Paweł Jamroz, Zapora Pilchowicka, miejscapolski.pl [dostęp 2020-08-03] (pol.).
  14. Piotr Słowiński: Urząd marszałkowski uspokaja, że most w Pilchowicach nie zostanie wysadzony (pol.). www.radiowroclaw.pl, 22 marca 2020. [dostęp 2020-07-13].
  15. Misja niemożliwa. Jak planowali zniszczyć most w Pilchowicach
  16. Mateusz Kokoszkiewicz, "Wall Street Journal" o moście pilchowickim: PKP same go wskazały do wyburzenia, lobbowała ambasador USA, wroclaw.wyborcza.pl, 30 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-31].
  17. a b Beata Maciejewska, Światowa organizacja pisze do premiera Morawieckiego w obronie mostu, który ma wysadzić Tom Cruise, wroclaw.wyborcza.pl, 24 lipca 2020 [dostęp 2020-07-24].
  18. Bartosz Klimas: Niebawem decyzja w sprawie stuletniego mostu. Zostanie zabytkiem czy wyleci w powietrze? (pol.). Rzeczpospolita, 11 lipca 2020. [dostęp 2020-07-13].
  19. a b Beata Maciejewska, Reżyser „Mission: Impossible” kłamie w sprawie mostu Pilchowickiego. I nadal chce most wysadzać, wroclaw.wyborcza.pl, 7 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-08].
  20. Jakub Madrjas, Wiceminister kultury potwierdza zamiar wysadzenia… części mostu w Pilchowicach, www.rynek-kolejowy.pl, 29 lipca 2020 [dostęp 2020-07-30].
  21. Sebastian Łupak, „Mission: Impossible” w Polsce. Wiceminister kultury o moście Pilchowickim: nie każda stara rzecz to zabytek, film.wp.pl, 28 lipca 2020 [dostęp 2020-08-04].
  22. Prezes PLK: Nie podejmujemy żadnych działań związanych z mostem w Pilchowicach, www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-08-06] (pol.).
  23. Jakub Madrjas, Posłowie i samorządowcy bronią mostu w Pilchowicach, www.rynek-kolejowy.pl, 29 lipca 2020 [dostęp 2020-07-30].
  24. Beata Maciejewska, Rozkradają most Pilchowicki. „Żeby mieć uzasadnienie, że to ruina, którą może wysadzić Tom Cruise”, wroclaw.wyborcza.pl, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-03].
  25. Most w Pilchowicach – barbarzyńskie plany. snap.org.pl. [dostęp 2020-08-04].
  26. Apel do premiera rządu RP Mateusza Morawieckiego w sprawie obrony oraz zachowania zabytkowego mostu Pilchowicach na Dolnym Śląsku. vdg.pl, 2020-08-04. [dostęp 2020-08-09].
  27. Ludzie nauki protestują przeciwko wysadzeniu mostu w Pilchowicach. Piszą do premiera Morawieckiego. polskatimes.pl, 2020-08-04. [dostęp 2020-08-09].
  28. Sebastian Łupak, Generalny Konserwator Zabytków dla WP: most pilchowicki nie może być wyburzony, film.wp.pl, 4 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-04].
  29. Joanna Urbańska-Jaworska, Doniesienie do prokuratury o łapówce za zgodę na wysadzenie mostu w Pilchowicach. Mieli o niej wiedzieć wiceminister kultury i CBA i nic nie zrobili, wroclaw.wyborcza.pl, 13 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-13].
  30. Beata Maciejewska, PKP zaproponowało amerykańskim filmowcom kolejny most do wysadzenia przez Toma Cruise’a. Znów stary i zabytkowy [TYLKO U NAS], wroclaw.wyborcza.pl, 14 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-15].
  31. Piotr Żytnicki, Amerykańscy filmowcy nie wysadzą w Polsce żadnego mostu. Padła ważna deklaracja, poznan.wyborcza.pl, 18 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-18].
  32. Beata Maciejewska, Most Pilchowicki już w rejestrze zabytków. Filmowcy „Mission: Impossible” próbują to zablokować, wroclaw.wyborcza.pl, 18 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-19].

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
Most kolejowy nad Bobrem w okolicach Pilchowic.JPG
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
To zdjęcie województwa dolnośląskiego zostało wykonane podczas polskiej Wikiekspedycji 2013 zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja 2013.
Most kolejowy koło Pilchowic.JPG
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
To zdjęcie województwa dolnośląskiego zostało wykonane podczas polskiej Wikiekspedycji 2013 zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja 2013.
Pilchowice railway bridge big.jpg
Autor: Paweł Kuźniar (Jojo_1, Jojo), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Most kolejowy nad Zalewem Pilchowickim, Pilchowice, Dolny Śląsk, Polska.
IconBridge-bk.svg
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
Ikona mostu do legendy mapy.
Wleń (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map