Moszczenica (powiat gorlicki)

Moszczenica

wieś
Budynek starej plebanii, obecnie Dom Młodzieży im. abpa Leona Wałęgi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Moszczenica
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-321[1]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0450230
Położenie na mapie gminy Moszczenica Moszczenica
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Moszczenica
Położenie na mapie województwa małopolskiego Moszczenica
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Moszczenica
49°43′17″N 21°06′32″E/49,721389 21,108889

Kaplica Chrystusa w Ciemnicy

Nowy kościół

Remiza OSP

Moszczenica – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Moszczenica.

Pod względem geograficznym znajduje się na Pogórzu Ciężkowickim, w dolinie potoku Moszczanka i na okolicznych wzniesieniach tego pogórza^[2].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Integralne części wsi

Historia

Początki osadnictwa

Ślady kultury ludzkiej na terenie ziemi bieckiej pochodzą z okresu neolitu, ok. 1700 r. p.n.e. Najstarsza ludność z tego okresu pozostawiła po sobie liczne narzędzia krzemienne i kamienne, znalezione nad rzeką Ropą w Bieczu, Gorlicach i okolicach. Osadnictwo na tym terenie skupiało się wokół rzeki Ropy. W XIV wieku rozwinęła się kolonizacja niemiecka lokująca wsie na prawie niemieckim (magdeburskim). Wtedy też założono ok. 1348 Moszczenicę i wiele innych. W sumie na terenie kasztelanii bieckiej w XIV wieku powstało 57 osad.

Lokowanie wsi

Miejscowość została założona w czasach króla Kazimierza Wielkiego przez Jana Herberta w 1348, na prawie niemieckim (magdeburskim). Położona na Pogórzu Ciężkowickim w malowniczej dolinie rzeczki Moszczanki. Niegdyś wchodziła w skład niegrodowego starostwa libuskiego. Jeszcze przed założeniem wsi, na jej dolnym terenie zamieszkiwali osadnicy, którzy przybyli na te ziemie w XII i XIII wieku. Większa część ludności została jednak wymordowana lub wzięta do niewoli (jasyr) przez Tatarów.

Fakt wcześniejszego zamieszkiwania na tych terenach podkreśla również akt lokacyjny „wszystkie dotychczasowe prawa polskie zostają zniesione i zastąpione prawem niemieckim”.

23 czerwca 1348 król Kazimierz Wielki wydał dokument lokacyjny na założenie wsi nad rzeką Moszczenycza. Oryginał tego dokumentu jest nieznany, a kopia pochodzi z wpisu do ksiąg grodzkich bieckich dokonanego dwieście lat później (31 sierpnia 1584), roku według transumptu królowej Jadwigi w Krakowie z 16 marca 1399.

Obszar nowo lokowanej wsi był stosunkowo duży i wynosił 80 łanów (jeden łan frankoński to 43,5 morgi, czyli 24,48 hektary). Jako że wieś zlokalizowano w dolinie rzeki na terenach równinnych, jej obszar podzielono na pasy ciągnące się od rzeki lub drogi do granicy wsi albo lasu. Był to tzw. układ łanowy, którego pozostałości możemy jeszcze dziś zaobserwować.

Rozwój osadnictwa

Osadnictwo rozwijało się powoli, gdyż konieczne było karczowanie lasów. Zwykle proces ten postępował od ujścia w górę rzek i potoków. Stąd możemy przyjąć, że górna część Moszczenicy jest późniejsza od dolnej. Prawdopodobnie to osadnicy pochodzenia niemieckiego karczowali teren pod uprawę i dlatego górna część Moszczenicy (wcześniejsza) nazywana jest często w dokumentach niemiecką, a dolna (późniejsza) – polską.

Ludność nowo założonej wsi składała się z grupy osób pochodzenia polskiego i niemieckiego, Mogą o tym świadczyć na przykład rozpowszechnione w Moszczenicy Górnej nazwiska: Niemiec i Brach. W lutym 1846, podobnie jak w sąsiednich miejscowościach, doszło ze strony chłopów do krwawych napaści na dwory. Wydarzenia te przeszły do historii jako rzeź galicyjska. W 1847 nastąpiła klęska głodu, a później epidemie, w wyniku których w przeciągu dwóch lat zmarło w Moszczenicy prawie tysiąc osób.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[5]

• kościół parafialny pw. MB Szkaplerznej, pocz. XIX,
• drewniana kaplica cmentarna z około 1680, włączona do szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego,
• cmentarz wojenny nr 124.

Odkrycie pozostałości średniowiecznego kościoła

W 2009 podczas prac przy budowie kanalizacji odkryto pozostałości kościoła pod wezwaniem Matki Bożej, Koronacji Chrystusa oraz Świętych Szymona i Judy Tadeusza, pochodzące z połowy XIV wieku^[6].

Zobacz też

• Parafia Matki Bożej Szkaplerznej w Moszczenicy

Przypisy