Mosze Gutman
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Towarzysz przewodniczącego Ludowego Sekretariatu Białorusi | |
| Okres | od 21 lutego 1918 |
| Poprzednik | stanowisko utworzone |
| Członek Komitetu Wykonawczego Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego / Rady Białoruskiej Republiki Ludowej | |
| Okres | od końca 1917 lub początku 1918 |
| Członek Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego / Rady Białoruskiej Republiki Ludowej | |
| Okres | od końca 1917 lub początku 1918 |
| Członek Ukraińskiej Centralnej Rady | |
| Okres | od 1917 |
Mosze[1] lub Michaił[2] Gutman[1][2] lub Guttman[3] (biał. Мойша/Міхаіл Гутман, Mojsza/Michaił Gutman, ros. Моше/Михаил Гутман, Mosze/Michaił Gutman) – żydowski polityk socjalistyczny działający na początku XX wieku na terenie Rosji, a następnie obecnej Ukrainy i Białorusi; w 1917 roku członek Ukraińskiej Centralnej Rady i delegat na I Zjazd Wszechbiałoruski; w 1918 roku współtwórca Białoruskiej Republiki Ludowej (BRL), członek jej rządu i przedstawiciel mniejszości żydowskiej w jej strukturach.
Życiorys
Na początku XX wieku działał w ruchu socjalistycznym w Rosji, pełnił funkcję jednego z przywódców żydowskiego JeOSP. W 1917 roku wchodził w skład Ukraińskiej Centralnej Rady[4]. W okresie istnienia Republiki Rosyjskiej w 1917 roku reprezentował Żydów w działającej w Piotrogrodzie Radzie Narodowych Socjalistycznych Partii Rosji[5]. Organizacja ta zrzeszała przedstawicieli mniejszości narodowych w Rosji i przyczyniła się do opracowania nowego wówczas pojęcia „autonomii narodowej”[1][a].
Działalność w białoruskim ruchu narodowym
W dniach 5–17 grudnia 1917 roku Mosze Gutman był jednym z delegatów na I Zjazd Wszechbiałoruski. Wszedł w skład Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego[5]. Pod koniec 1917 lub na początku 1918 roku został wybrany do Komitetu Wykonawczego (KW) Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego jako przedstawiciel mniejszości żydowskiej[3]. 21 lutego 1918 roku w jego domu i przy jego współudziale została napisana Pierwsza Hramota Konstytucyjna, która m.in. ogłaszała utworzenie „rządu” – Ludowego Sekretariatu Białorusi[4]. Po ogłoszeniu Hramoty tego samego dnia[5] objął stanowisko towarzysza przewodniczącego Ludowego Sekretariatu Białorusi[4]. Uczestniczył również w opracowaniu Drugiej Hramoty Konstytucyjnej, która została obwieszczona 9 marca 1918 roku przez KW Rady Zjazdu Wszechbiałoruskiego i która m.in. ogłaszała utworzenie Białoruskiej Republiki Ludowej (na razie jeszcze bez deklaracji niepodległości)[6]. Pozostawał w składzie Ludowego Sekretariatu także po ogłoszeniu niepodległości BRL. Wkrótce po 27 kwietnia 1918 roku wraz z pozostałymi Żydami opuścił wszystkie stanowiska w strukturach BRL. Przyczyną był sprzeciw wobec telegramu rządu BRL do niemieckiego cesarza Wilhelma II, który oznaczał reorientację polityki BRL z Rosji na Niemcy[4].
Oceny
Według Inny Gierasimowej, wkład Mosze Gutmana w utworzenie i działalność BRL nie jest jeszcze w pełni zbadany. Jej zdaniem podobieństwa między dokumentami wydawanymi przez BRL i Ukraińską Centralną Radę wskazują, że Gutman, biorąc udział w tworzeniu białoruskiego państwa, korzystał z politycznego doświadczenia zdobytego na Ukrainie. Świadczą o tym zwłaszcza zapisy na temat praw mniejszości żydowskiej, zawarte w ukraińskich i białoruskich deklaracjach[4].
Uwagi
- ↑ Oprócz Gutmana Żydów w Radzie reprezentowali też Dawidowicz, Margolin i Rafalkies. Oprócz Żydów w Radzie reprezentowani byli też Białorusini, Estończycy, Gruzini, Litwini, Łotysze, Ormianie, Polacy, Tatarzy i Ukraińcy. Patrz: Герасимова 2003 ↓, s. 170–171
Przypisy
- ↑ a b c Герасимова 2003 ↓, s. 170
- ↑ a b БНР: поверх барьеров. SB Biełaruś Siegodnia, 2008-03-02. [dostęp 2016-03-03]. (ros.).
- ↑ a b Mironowicz 1999 ↓, s. 36
- ↑ a b c d e Герасимова 2003 ↓, s. 172
- ↑ a b c Герасимова 2003 ↓, s. 171
- ↑ Michaluk 2010 ↓, s. 232
Bibliografia
- Eugeniusz Mironowicz: Białoruś. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 1999, s. 300, seria: Historia państw świata w XX wieku. ISBN 83-85660-82-8.
- Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 597. ISBN 978-83-231-2484-9.
- Инна Герасимова. Идея еврейскойнациональной автономии в правительстве БНР (1918-1921гг.). „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 19, s. 301, 2003. Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne. ISSN 1232-7468. (ros.).