Moszna (województwo opolskie)
| Artykuł | 50°26′15″N 17°46′01″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°25'59.9"N, 17°46'0.1"E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 490 m |
| wieś | |
 Pałac w Mosznej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | 344[1] |
| Strefa numeracyjna | 77 |
| Kod pocztowy | 47-370[2] |
| Tablice rejestracyjne | OKR |
| SIMC | 0503534 |
Położenie na mapie gminy Strzeleczki _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Strzeleczki") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego  | |
 50°26′15″N 17°46′01″E/50,437500 17,766944 | |
| Strona internetowa | |
Moszna (dodatkowa nazwa w j. niem. Moschen) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki[3]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 344 osoby[1].
Do wsi należy przysiółek Urszulanowice.
Geografia
Położenie
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 11 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej, na dawnym szlaku komunikacyjnym z Prudnika do Krapkowic około 30 km od Opola, tuż przy granicy gminy Strzeleczki z gminą Biała (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad[4]. Położona jest w rozwidleniu lewych dopływów Odry.
Środowisko naturalne
W Mosznej panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Mosznej wynoszą 612 mm. Dominują wiatry zachodnie[5].
Nazwa
Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Moszna, a także niemiecką Moschen we fragmencie: „Moschen (polnisch Moszna)”[6]. Nazwa wsi pochodzi od wyrazu moszna, tj. worek, torba – w znaczeniu topograficznym: wgłębienie, dolina[7]. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Mośna[8]. 9 września 1947 nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, nazwę Moszna[9].
Historia
Pierwsze ślady pobytu człowieka na terenie dzisiejszej Mosznej pochodzą z czasów prehistorycznych[10]. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1650[11]. Podczas badań archeologicznych w miejscu pałacu w Mosznej odkryto ślady średniowiecznej, drewnianej budowli[12]. Teoria, jakoby w średniowieczu Moszna należała do zakonu templariuszy, nie znajduje potwierdzenia w dokumentach archiwalnych. Według ustaleń H. Barthla, w 1309 lub 1310 w okolicy późniejszej wsi zamieszkała rodzina Mosce lub Moschin[11].
Marcin Teofil Stephetius, archidiakon opolski, w 1679 podawał, że właścicielem Mosznej był „dominus Skal in Mossna”[11]. Na mapie księstwa opolskiego z 1736 przy nazwie Moschna postawiony został znak, który zgodnie z legendą oznacza „Villoe” (willa) albo „Pagi sine templo” (wieś bez kościoła)[12]. W 1723 wieś przeszła w posiadanie Georga Wilhelma von Reisewitz, nadmarszałka dworu Fryderyka Wielkiego. W 1771 majątek zakupił Heinrich Leopold von Seherr-Thoss. W 1853 Karl Gothard von Seherr-Thoss sprzedał Moszną Heinrichowi von Erdmansdorf, od którego w 1866 dobra zakupił przemysłowiec Hubert von Tiele-Winckler[11]. Moszna stała się główną rezydencją rodziny Tiele-Wincklerów. Po śmierci Huberta, majątek w Mosznej odziedziczył jego najstarszy syn – Franz Hubert, starosta powiatu prudnickiego[12].
W 1895 zawiązana została spółka Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina, m.in. przez Mosznę. Linia została oddana do użytku w 1896[13]. W Mosznej wzniesiono parterowy ceglany budynek kasy biletowej z poczekalnią[14]. W nocy z 2 na 3 czerwca 1896 z nieokreślonych przyczyn w Mosznej wybuchł pożar. Spłonął wówczas barokowy pałac, w późniejszych latach na jego miejscu zbudowany został obecny obiekt. Lasy sąsiadujące z Moszną stanowiły popularne miejsce do polowania[12].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 461 mieszkańców Mosznej 134 posługiwało się językiem niemieckim, 316 językiem polskim, a 7 było dwujęzycznych[15].
Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Mosznej 179 osób, z czego 174, ok. 97,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 103, ok. 57,5% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 178 głosów (ok. 99,4% uprawnionych), w tym 178 (100%) ważnych; za Niemcami głosowały 163 osoby (ok. 91,5%), a za Polską 15 osób (ok. 8,4%)[16].
Podczas II wojny światowej w Mosznej funkcjonowała filia lazaretu w Prudniku[17].
W latach 1945–1950 Moszna należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. Do 1956 roku Moszna należała do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Moszna została odłączona od powiatu prudnickiego i przyłączona do nowo utworzonego krapkowickiego[18]. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Łącznik, a w latach 1954–1972 do gromady Zielina.
W 1948 na bazie stada ze zlikwidowanej stadniny w Dłoniach koło Rawicza, w Mosznej powstała stadnina koni, która prowadzi od początku hodowlę koni pełnej krwi angielskiej, a od 1961 również koni szlachetnej półkrwi. W latach 1983–1999 w Mosznej zbudowano kościół filialny pod wezwaniem Niepokalanego Serca Maryi należący do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Łączniku.
Mieszkańcy
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Podlesioki[19].
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[20]:
- zespół pałacowy, z XVIII-XX w.:
- pałac
- oficyna
- stajnie
- wozownie
- park, w parku zamkowym odkryto na początku XX wieku fragmenty piwnic, które H. Barthel w 1929 identyfikował, raczej bezzasadnie, z zamkiem templariuszy, miał on łączyć się podziemiami z zamkiem w Chrzelicach. Po II wojnie światowej podczas prac budowlanych natknięto się na ślady średniowiecznej palisady
- stacja pomp, ul. Zamkowa, z pocz. XX w.
- dom, ul. Wiejska 22, z pocz. XX w.
Transport
Transport drogowy
Przez Mosznę przebiega droga wojewódzka:
Transport kolejowy
W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina, na stacjach końcowych stycznej z istniejącymi już w tym czasie liniami państwowymi. Pierwszy odcinek – z Prudnika do Białej Prudnickiej – oddano dla ruchu towarowego 22 października 1896, a już 4 grudnia 1896 oddano do użytku całą linię z Prudnika do Gogolina, zarówno dla ruchu towarowego, jak i osobowego. 28 listopada 2005 w związku z pogarszającym się stanem torów oraz kradzieżami szyn linia została całkowicie zamknięta i wykreślona z wykazu D29[13].
3 sierpnia 2016 roku zmodernizowana przed czasem linia kolejowa relacji Prudnik–Krapkowice (docelowo do Gogolina) została oddana do użytku. Tory miały być wykorzystywane do celów wojskowych (dojazd do Centralnej Składnicy Materiałów Wybuchowych pod Krapkowicami); planowano corocznie dwa przejazdy kontrolne. Poza tym z torowiska będą mogły korzystać prywatne firmy, takie jak Metsä Tissue, która prowadzi w Krapkowicach zakład papierniczy. Szybkość pociągów na tym odcinku będzie mogła wynosić 40 km/h[21]. Nie jest przewidywana reaktywacja ruchu pasażerskiego[22].
| Moszna | ||
| Linia nr 306 Gogolin – Prudnik | ||
  odległość: 2,439 km |  | odległość: 1,817 km |
Kultura
Pałac w Mosznej jest jednym z najbardziej znanych obiektów zabytkowych w województwie opolskim. W obiekcie odbywa się doroczne Święto kwitnącej azalii[23] – w maju i czerwcu jest tu popularyzowana muzyka kompozytorów polskich i niemieckich, w czasie święta galeria prezentuje wystawy plastyczne, odbywają się tu również plenery malarskie[24].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 796 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Mapa interaktywna, emapy.com [dostęp 2020-08-20].
- ↑ Klimat: Moszna: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-08-20].
- ↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 1100.
- ↑ Moszna – Urząd Gminy Strzeleczki, strzeleczki.pl [dostęp 2020-08-20].
- ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 24.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 27.
- ↑ a b c d Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 147.
- ↑ a b c d Cichoń-Bitka 1987 ↓, s. 148.
- ↑ a b Historia linii Gogolin-Prudnik. bluefish.foxnet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-24)].
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 105.
- ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2022-09-28]. (niem.).
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 221.
- ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego, powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
- ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 49. [dostęp 2012-12-11].
- ↑ Maciej Dobrzański, Pociągi wracają na linię Prudnik – Krapkowice, Prudnik24, 3 sierpnia 2016 [dostęp 2020-03-16] (pol.).
- ↑ Radosław Dimitrow, Linia kolejowa Krapkowice – Prudnik wyremontowana. Ale pociągi pasażerskie tędy nie pojadą, Nowa Trybuna Opolska, 30 sierpnia 2016 [dostęp 2020-03-16] (pol.).
- ↑ Muzyczne Święto Kwitnących Azalii 1–30 maja 2015 – Zamek Moszna, www.moszna-zamek.pl [dostęp 2020-08-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-16] (pol.).
- ↑ Wojciech Giermaziak, Zamek w Mosznej jako dawne Centrum Terapii Nerwic, „Forum Bibliotek Medycznych”, R.10, nr 1, 2017, s.546.
Bibliografia
- Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
- Maria Cichoń-Bitka. Historia zamku w Mosznej. „Opolski Informator Konserwatorski”. 4, 1987. Opole: WOINTE.
- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.2778 N
- S: 49.942 N
- W: 16.8461 E
- E: 18.8073 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Krapkowice County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 50.57 N
- S: 50.33 N
- W: 17.74 E
- E: 18.18 E
head station, track to the left
head station, track to the left
Straight line aqross (according to naming convention, name + modifier)
station at track aqross
head station, track to the right
head station, track to the right
Autor: Henry25, Licencja: CC BY 2.5
Moszna - rzymskokatolicki kościół filialny pw. Niepokalanego Serca Maryi, 1983-1999
Herb Gminy Strzeleczki
Autor: Poconaco, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wschodnie skrzydło zamku