Motroniński Monaster Trójcy Świętej

Motroniński Monaster Trójcy Świętej

Свято-Троїцький Мотронинський монастир

nr rej. 71-254-9002
Państwo	Ukraina
Obwód	czerkaski
Miejscowość	Melnyky
Kościół	Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego
Rodzaj klasztoru	monaster
Eparchia	czerkaska
Klauzura	nie
Typ monasteru	żeński
Obiekty sakralne
Cerkiew	Trójcy Świętej
Założyciel klasztoru	nieznany
Fundator	nieznany
Data budowy	XVIII w. (w obecnym kształcie)
Data zamknięcia	1923
Data reaktywacji	1991
Położenie na mapie obwodu czerkaskiego Motroniński Monaster Trójcy Świętej
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Motroniński Monaster Trójcy Świętej
49°09′15″N 32°15′20″E/49,154167 32,255556

Motroniński Monaster Trójcy Świętej, Monaster Motroniński, Motreniński^[1] – prawosławny żeński klasztor w eparchii czerkaskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego, na terenie wsi Melnyky^[2].

Moment powstania klasztoru nie jest znany. Istnieje przekaz, że na jego miejscu po chrzcie Rusi powstała pierwsza cerkiew. Według innej wersji fundatorką klasztoru była żona jednego z wojewodów Jarosława Mądrego o imieniu Motrona. Pierwsza pisemna informacja o istnieniu monasteru pochodzi z 1198 i dotyczy budowy w nim cerkwi św. Jana Chrzciciela^[3]. Klasztor został zniszczony w czasie najazdu mongolskiego i na dłuższy czas opustoszał. Zakonnicy, którzy ponownie rozpoczęli w nim życie monastyczne, nie posiadali wolno stojącej cerkwi, lecz mieszkali w pieczarach^[3].

W 1568 kolejna grupa mnichów zaczęła odnawiać zniszczone obiekty klasztorne. Monaster znalazł się pod opieką Kozaków. Ze względu na swój wiek i znaczną liczbę mnichów był to jeden z najważniejszych ośrodków kultu prawosławnego na ziemi czerkaskiej. Obiekt był otoczony wałem ziemnym z częstokołem i bramą wjazdową. Główna świątynia monasterska była zbudowana z drewna, kryta pięcioma kopułami. Z drewna wzniesione były również obiekty mieszkalne dla zakonników^[3].

W II połowie XVII w. monaster został kilkakrotnie zniszczony wskutek najazdów tureckich. W 1678 po jednym z nich uległ całkowitemu spaleniu. Jednak już w 1685, z pomocą metropolity kijowskiego Gedeona, został reaktywowany^[3]. W 1727 została wzniesiona nowa murowana cerkiew Trójcy Świętej^[3].

Od 1753 ihumenem klasztoru był Melchizedek (Znaczko-Jaworski), organizator działalności misyjnej wśród zamieszkujących Ukrainę Prawobrzeżną unitów^[4], aktywny uczestnik konfliktu między hierarchią prawosławną a unicką w Rzeczypospolitej, kilkakrotnie wyjeżdżający do Rosji w celu pozyskiwania poparcia Katarzyny II dla prawosławnych w państwie polsko-litewskim^[5], bliski współpracownik biskupa białoruskiego Jerzego^[6]. W roku tym w monasterze przebywało ok. dwudziestu mnichów, którzy cieszyli się w miejscowej społeczności znacznym autorytetem moralnym^[6]. Równocześnie działalność ihumena Melchizedeka sprawiła, że od 1767 (w okresie, gdy nie przebywał on w granicach Rzeczypospolitej, po ucieczce z aresztu) Monaster Motroniński stał się jednym z miejsc, do których w okresie poprzedzającym koliszczyznę ściągała miejscowa ludność pragnąca zbrojnie wystąpić przeciwko unitom^[7]. Zastępujący Melchizedeka mnich Gabriel (Gawryło), pod naciskiem lokalnej administracji, po pewnym czasie zabronił przyjmowania chłopów^[7].

W kwietniu 1768 monaster został obrabowany przez nieznanych sprawców^[8]. 22 maja klasztor został zaatakowany ponownie, przez kilkuset napastników „w polskiej odzieży”^[9]. Cztery dni później w pobliskim Żabotyniu rozlokował się oddział konfederatów barskich. Pod wpływem pogłoski, iż mają oni zamiar napaść na monaster i wobec wcześniejszej nieudanej próby uzyskania pomocy gubernatora Żabotynia, mnisi porzucili zabudowania klasztorne^[10].

Na terenach należących do monasteru, w Chłodnym Jarze, został sformowany pierwszy oddział Maksyma Żeleźniaka, który rozpoczął następnie koliszczyznę^[3]. Koniec XVII i XVIII w. były okresem spadku znaczenia klasztoru^[3]. W 1800 na jego terenie została wzniesiona nowa cerkiew, która po dwóch latach, z powodu błędów w projekcie, zawaliła się. W 1805 została zastąpiona kolejną świątynią^[3].

W 1845 w klasztorze przebywał Taras Szewczenko, który uczynił go tematem jednej ze swoich akwarel^[3]. Według danych z 1847 wspólnota Monasteru Motronińskiego liczyła 45 mnichów i posłuszników^[3].

W 1911 władze Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego zdecydowały o przekształceniu Monasteru Motronińskiego z męskiego w żeński. W czasie wojny domowej w Rosji na terenie klasztoru i położonego w jego sąsiedztwie Chłodnego Jaru przez trzy lata działała ukraińska Republika Chłodnojarska^[3]. W 1923 klasztor został zamknięty, a jego majątek znacjonalizowany^[3]. W 1929 nieczynna cerkiew Trójcy Świętej została uznana za zabytek o znaczeniu republikańskim^[3].

W 1968, w związku z dwusetną rocznicą koliszczyzny, powstał projekt remontu zniszczonego klasztoru i urządzenia w nim muzeum poświęconego temu wydarzeniu. Prace renowacyjne nie zostały jednak ukończone^[3]. Kościół prawosławny odzyskał monaster w 1991^[3].

Przypisy