Mstów (województwo śląskie)
| Artykuł | 50°49′43″N 19°17′23″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°49'40.1"N, 19°17'13.9"E, 50°49'46.88"N, 19°17'7.69"E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 210 m |
| wieś | |
.jpg) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 1647[1] |
| Strefa numeracyjna | 34 |
| Kod pocztowy | 42-244[2] |
| Tablice rejestracyjne | SCZ |
| SIMC | 0138649 |
Położenie na mapie gminy Mstów _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Mstów") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego  | |
 50°49′43″N 19°17′23″E/50,828611 19,289722 | |
| Strona internetowa | |
Mstów – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, siedziba gminy Mstów. Położona nad Wartą, przy drodze wojewódzkiej nr 786. W latach 1279–1870 miejscowość miała status miasta.
Geografia
Mstów znajduje się około 12 km na wschód od Częstochowy, nad Wartą, w rejonie jej przełomu[3][4]. Pod względem fizycznogeograficznym położony jest na pograniczu dwóch mezoregionów: tereny po południowej stronie Warty (z przełomowym odcinkiem rzeki włącznie) należą do Wyżyny Częstochowskiej, po stronie północnej do Wyżyny Wieluńskiej[5][6]. Miejscowość leży zatem na północnym krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[3][4].
W Mstowie znajduje się zbudowana z wapieni Skała Miłości będąca jego charakterystycznym, widocznym z daleka obiektem. W Mstowie i jego najbliższych okolicach znajduje się kilka wzniesień, m.in. Góra Szwajcera (267 m), Góra Wał (293 m), Chrapoń (308 m), Dobra Góra (279 m), Ściegna (281 m)[7]. Przełomowa dolina Warty jest uznawana za atrakcyjną krajobrazowo. Tereny nad rzeką, położone wokół Skały Miłości i zbiornika wodnego Tasarki są zagospodarowane w celach rekreacyjnych[3][8].
Mstów znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne: Szlak Jury Wieluńskiej, Szlak Warowni Jurajskich (szlak ten ma tutaj swój początek) i rowerowy Jurajski Szlak Zygmunta Krasińskiego[9].
Historia
Pierwsza historyczna pisana wzmianka o Mstowie pochodzi z 1193 roku. Miejscowość została wówczas wymieniona (w formie Mstou) w bulli papieża Celestyna III jako własność kanoników regularnych laterańskich na Piasku we Wrocławiu[10]. Istnieją jednak przesłanki, że miejscowość istniała już wcześniej – Jan Długosz zamieścił wzmiankę o Mstowie opisując życie Piotra Włostowica, zmarłego przed tą datą[3].
Prawdopodobnie na początku XIII wieku założono w Mstowie klasztor. W 1212 w miejscowości odbył się synod z udziałem Henryka Kietlicza, arcybiskupa gnieźnieńskiego, oraz biskupów krakowskiego, wrocławskiego, lubuskiego i poznańskiego[11]. W 1220 roku w łacińskim dokumencie biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża wydanym w Krakowie[12] miejscowość wymieniona jest w formie Mstovia oraz Msthow[13].
W połowie XIII wieku miejscowość miała już wczesnomiejski charakter, funkcjonowały tu już targ, komora celna, karczmy, młyn i folusz. Rozwojowi miejscowości sprzyjało położenie na szlaku handlowym z Krakowa do Wielkopolski. 10 czerwca 1279 roku, lub w roku 1278, Bolesław Wstydliwy zezwolił na utworzenie w Mstowie miasta na prawie średzkim. Lokacja Mstowa nastąpiła na gruntach dawnej osady, którą jedynie uregulowano przestrzennie[14][15][16]. Do XIV wieku Mstów był stolicą opola, potem stolica została przeniesiona do Olsztyna[10]. Miasto zachowało obowiązek udzielania stacji[17].
Do XVI wieku Mstów był największym miastem w regionie, przewyższającym znaczeniem Częstochowę[16][10]. Miejscowość kilkukrotnie odwiedzali władcy Polski: Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Władysław IV Waza, Jan Kazimierz, Zygmunt August[3].
W 1569 w wyniku unii lubelskiej miejscowość znalazła się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W końcu XVI wieku miasto znajdowało się w powiecie lelowskim województwa krakowskiego, było własnością klasztoru kanoników regularnych[18]. Od około XVI wieku znaczenie miasta zaczęło słabnąć. Przyczyniło się do tego m.in. przesunięcie szlaku handlowego tak, aby przebiegał przez Częstochowę. Miasto zostało w dużym stopniu zniszczone w 1655 roku, w trakcie potopu szwedzkiego. Wymordowano wówczas prawie połowę ludności i spalono zabudowania[3][10][15][16].
Podczas powstania styczniowego mieszkańcy Mstowa brali udział w walkach przeciwko Rosjanom, służąc między innymi w oddziale kapitana Zygmunta Chmieleńskiego. W 1870 roku, w ramach represji po powstaniu, władze carskie skasowały prawa miejskie i włączyły miejscowość do gminy Wancerzów[10][15].
Od 1952 roku Mstów jest siedzibą gminy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Zabytki
- Klasztor kanoników regularnych (formalnie położony w sąsiednim Wancerzowie)[19][3],
- Układ urbanistyczny z XIII wieku, wraz z rynkiem[19][3],
- Cmentarz z kaplicą św. Wojciecha z XVII wieku[19],
- Tzw. dzielnica stodół z końca XIX wieku[3][15],
- Kapliczki, m.in. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Nepomucena[15],
- Budynki mieszkalne wykonane z kamienia wapiennego[3].
- Cmentarz żydowski w Mstowie.
Transport
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 786. Połączenie z Częstochową zapewnia linia autobusowa nr 30, która obsługiwana jest przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie[20].
Funkcjonują także 3 linie Komunikacji Gminnej, obsługiwanej przez PKS Częstochowa:
- M1: Kobyłczyce - Brzyszów - Srocko - Mstów,
- M2: (Pniaki Mokrzeskie - Kuśmierki) - Krasice - Mokrzesz - Mstów,
- M3: Kuchary - Mstów.
Sport
We Mstowie od 1947 roku działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy Warta.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 808 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i j Agnieszka Nowicka, Wskazanie potrzeb rewitalizacyjnych oraz analiza przeprowadzonych dotychczas działań mających na celu rewitalizację wsi Mstów, „Studia Obszarów Wiejskich”, 49, 2018, s. 7–24, DOI: 10.7163/SOW.49.1.
- ↑ a b Mstów. polskieszlaki.pl. [dostęp 2019-05-11].
- ↑ Jerzy Nita, Urszula Myga-Piątek, Mikroregiony i submikroregiony Wyżyny Częstochowskiej na tle podziału fizycznogeograficznego Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, [w:] Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2018, s. 224, ISBN 978-83-61590-89-7.
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza. [dostęp 2021-12-13].
- ↑ Oskar Wolski, Paweł Różycki, Management of tourist values on the example of the Mstów commune, „Geotourism / Geoturystyka”, 3–4, 2012, s. 55–70.
- ↑ Jura Krakowsko-Częstochowska, część północna, mapa turystyczna, Warszawa: ExpressMap, 2017, ISBN 978-83-88112-71-3.
- ↑ a b c d e Historia. mstow.pl. [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Wojciech Baran-Kozłowski, Arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz, Poznań 2005, s. 175.
- ↑ Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28–31.
- ↑ Franciszek Kulczycki, „Monumenta mediiaevi historica res gestas Poloniae illustrantia”, Tomus IX, Cracoviae, 1886, s. 27.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52–53.
- ↑ a b c d e Jerzy Pleszyniak, Gmina Mstów: otwarta gmina: przewodnik turystyczny, Wydawnictwo Alatus, 2018, s. 12–13, 29, ISBN 978-83-948725-4-0.
- ↑ a b c Andrzej Sochacki: 730-lecie nadania praw miejskich dla Mstowa. Gazeta Częttochowska Online. [dostęp 2019-05-08].
- ↑ Tadeusz Brzeczkowski, Podatki zwyczajne w Polsce w XV wieku, w: Acta Universitatis Nicolai. Copernici, Historia XVIII — Nauki Humanistyczne”, z. 128, Toruń 1982, s. 58.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 104.
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2019-05-18].
- ↑ https://web.archive.org/web/20200925001609/http://mzd.czest.pl/publiczny-transport-zbiorowy/aktualnosci-ptz/4482-od-1-wrzesnia-2020-r-przedluzenie-linii-nr-30-w-gminie-mstow-linie-26-i-30 (dostęp: 17.09.2020r.).
Linki zewnętrzne
- Tadeusz Piersiak, Rewelacje odkryte pod kościołem, Gazeta Częstochowa, 20.07.2010
- Mstów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 779.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
- N: 51.1617 N
- S: 49.2956 N
- W: 17.8872 E
- E: 20.0559 E
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
Klasztor kanoników regularnych i plebania w miejscowości Wancerzów, gmina Mstów
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Częstochowa County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 51.06 N
- S: 50.61 N
- W: 18.82 E
- E: 19.85E
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stodoła w "dzielnicy stodół" w Mstowie , woj. śląskie
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
przychodnia lekarska w Mstowie , woj. śląskie
Autor: Wenceslaus Godreccius (cartographer), Abraham Ortelius (print editor), Licencja: CC0
Map of Poland, researched and probably drawn by Wenceslaus Godreccius, printed by Abraham Ortelius in his Theatrum Orbis Terrarum in 1592 (first edited perhaps in 1578). An interesting feature are Polish names even outside the Polish Commonwealth, especially in Silesia.