Mstisław Rostropowicz

Mstisław Leopoldowicz Rostropowicz
Мстислав Леопольдович Ростропович

Mstisław Rostropowicz podczas występu w Białym Domu, Waszyngton 1978
Imię i nazwisko	Mstisław Leopoldowicz Rostropowicz
Data i miejsce urodzenia	27 marca 1927 Baku
Data i miejsce śmierci	27 kwietnia 2007 Moskwa
Instrumenty	wiolonczela
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	muzyk
Odznaczenia

Z żoną Galiną Wiszniewską w 1975 roku

Mstisław Leopoldowicz Rostropowicz (ros. Мстислав Леопольдович Ростропович; ur. 27 marca 1927 w Baku, Azerbejdżan, zm. 27 kwietnia 2007 w Moskwie) – radziecki i rosyjski wiolonczelista, dyrygent, pedagog i obrońca praw człowieka.

Życiorys

Urodził się w rodzinie o korzeniach: polskich^[1], rosyjskich, litewskich i niemieckich^[2]. Był synem wiolonczelisty, Leopolda Rostropowicza, prawnukiem polskiego ziemianina Hannibala Rostropowicza ze Skotnik. Rodzina Rostropowiczów, z której pochodził pieczętowała się herbem Bogoria^[1].

Jako czterolatek rozpoczął naukę gry na fortepianie, grać na wiolonczeli zaczął w wieku 10 lat. W 1943 r. rozpoczął naukę w Konserwatorium Moskiewskim. W 1960 został profesorem tego właśnie konserwatorium.

Od pierwszych lat powojennych angażował się w działania na rzecz wolności sztuki, wolności słowa i demokratycznych wartości, za co spotykały go prześladowania ze strony komunistycznej władzy. Już w 1948 Rostropowicz porzucił konserwatorium w proteście przeciwko szykanowaniu swojego nauczyciela Dmitrija Szostakowicza. W 1970 po raz pierwszy udzielił wsparcia Aleksandrowi Sołżenicynowi, za co najpierw pozbawiono go paszportu i zmuszono do koncertowania wraz z żoną na Syberii. W 1974 opuścił razem z rodziną ZSRR. W latach 1977–1994 był dyrektorem artystycznym National Symphony Orchestra w Waszyngtonie w USA, za co w 1978 roku pozbawiono go wraz z żoną Galiną Wiszniewską radzieckiego obywatelstwa oraz zakazano mu koncertów w kraju. Obywatelstwo radzieckie przywrócono artyście dopiero w 1990^[3]. W późniejszych latach Rostropowicz odwiedzał wielokrotnie Rosję, w Berlinie zagrał improwizowany koncert już w dobę po upadku Muru Berlińskiego i opowiedział się po stronie demokracji podczas puczu moskiewskiego w 1991.

Mstisław Rostropowicz uchodził za jednego z najwybitniejszych współczesnych wirtuozów wiolonczeli. W swym obszernym repertuarze uwzględniał także muzykę XX w. Jako dyrygent prowadził orkiestry operowe i symfoniczne. Współpracował z najwybitniejszymi kompozytorami XX wieku. Wielu z nich napisało utwory specjalnie dla niego; wśród nich: Witold Lutosławski (Koncert wiolonczelowy), Dmitrij Szostakowicz (dwa Koncerty wiolonczelowe), Siergiej Prokofjew (Koncert wiolonczelowy, Sonata na wiolonczelę i Symfonia-Koncert), Benjamin Britten (Symfonia na wiolonczelę i orkiestrę, Sonata wiolonczelowa i trzy Suity). Występował też jako pianista^[4].

W 1981 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning. W 1984 otrzymał Nagrodę Grammy.

W ostatnich latach życia Rostropowicz mieszkał w Paryżu. Stan jego zdrowia uległ znacznemu pogorszeniu na początku 2007 – pod koniec stycznia trafił do jednego z paryskich szpitali z rozpoznaniem raka jelita grubego i zaledwie kilka dni później, 6 lutego przewieziono go do Moskwy. Słynnego artystę odwiedził w szpitalu prezydent Rosji Władimir Putin.

Zmarł 27 kwietnia 2007, dokładnie miesiąc po swoich 80. urodzinach. Pogrzeb nastąpił dwa dni później – 29 kwietnia 2007. Po nabożeństwie żałobnym w Soborze Chrystusa Zbawiciela.

Spoczywa na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie^[5].

Rostropowicz a muzyka współczesna

Na zamówienie Mstisława Rostropowicza lub z jego inspiracji powstało – lub też są jemu dedykowane – wiele dzieł; doliczono się 117 utworów, których był pierwszym wykonawcą. Są wśród nich utwory zaliczane do najważniejszych w repertuarze powstałym w XX wieku:

• Benjamin Britten:
  • Symfonia na wiolonczelę i orkiestrę op. 68 (1963),
  • Sonata wiolonczelowa op. 65 (1960)
  • trzy Suity na wiolonczelę solo: I op. 72 (1964), II op. 80 (1967), III op. 87 (1971)
• Dmitrij Szostakowicz:
  • I Koncert wiolonczelowy Es-dur op. 107
  • II Koncert wiolonczelowy g-moll op. 126
• Siergiej Prokofjew:
  • Sonata C-dur na wiolonczelę i fortepian, op. 119 (1949)
  • Symfonia-Koncert e-moll na wiolonczelę i orkiestrę, op. 125 (1950–1952), druga wersja I Koncertu wiolonczelowego e-moll op. 58
  • Concertino g-moll na wiolonczelę i orkiestrę, op. 132 (1952)
• Boris Czajkowski:
  • Suita na wiolonczelę solo (1960)
  • Partita na wiolonczelę, fortepian, klawesyn, gitarę elektryczną i perkusję (1966)
• Dmitrij Kabalewski – Sonata wiolonczelowa op. 71 (1962)
• Galina Ustwolska – Wielki duet na wiolonczelę i fortepian (1959)
• Alfred Schnittke:
  • II Sonata wiolonczelowa (1994)
  • II Koncert wiolonczelowy (1990)
  • Koncert potrójny (1994)
  • Improwizacja na wiolonczelę solo (1993)
• Witold Lutosławski:
  • Koncert wiolonczelowy (1970)
  • Wariacja sacherowska (1976)
• Krzysztof Penderecki:
  • II Koncert wiolonczelowy (1982)
  • Per Slava (1986)
• Andrzej Panufnik – Koncert wiolonczelowy (1991)
• Astor Piazzolla – Le Grand Tango

Rostropowicz jako pedagog

Mstisław Rostropowicz, który nauczał w Konserwatorium Moskiewskim, cieszył się opinią genialnego pedagoga. Na liście jego uczniów znajduje się wielu wirtuozów o międzynarodowej renomie, m.in.: Karina Georgian, Natalija Gutman, Mischa Maisky, Ivan Monighetti.

Odznaczenia i nagrody

Przypisy

Bibliografia

• (niem.) Alexander Ivashkin, Josef Oehrlein – Rostrospektive. Zum Leben und Werk von Mstislav Rostropovich, Internationale Kammermusik Akademie Kronberg, Frankfurt-Schweinfurth 1997, ISBN 978-3-926300-30-0
• Коммерсант – Очарованный струнник (ros.)
• Классическая музыка – Мстислав Леопольдович Ростропович (1927–2007) (ros.)
• Лентапедия – Ростропович Мстислав (ros.)
• Музыкальный справочник – Мстислав Леопольдович Ростропович (1927) (ros.)