Mszał Erazma Ciołka

Mszał Erazma Ciołka

Strona z Mszału Erazma Ciołka
Oznaczenie	Rps 3306 III
Fundator	Erazm Ciołek
Data powstania	1515–1518
Miejsce powstania	Kraków
Zawartość	mszał
Język	łacina
Rozmiary	35x26,5 cm
Liczba kart	231
Miejsce przechowywania	Biblioteka Narodowa w Warszawie

Mszał Erazma Ciołka – księga liturgiczna kościoła katolickiego w języku łacińskim, wykonana na zlecenie biskupa Erazma Ciołka w początkach XVI wieku.

Historia

Mszał powstał w Krakowie w latach 1515–1518 prawdopodobnie w pracowni Stanisława Samostrzelnika^[1]. Zleceniodawcą mszału był biskup płocki Erazm Ciołek^[1]. Na mocy jego testamentu mszał został przekazany katedrze płockiej^[2].

Od połowy XVIII w. mszał przechowywany był w Bibliotece Załuskich^[1]. Po III rozbiorze Polski w 1795 został wywieziony przez Rosjan do Petersburga wraz z wieloma innymi zabytkami^[1]. Do Polski powrócił w 1934 na mocy traktat ryskiego i trafił do zbiorów Biblioteki Narodowej^[3]. W 1939 został ewakuowany do Rumunii, następnie Francji i ostatecznie do Kanady^[4]. Do Biblioteki Narodowej wrócił w lutym 1959^[4].

Opis

Wymiary mszału to 35 × 26,5 cm^[5]. Zabytek składa się z 231 (232) pergaminowych kart^[1][5]. Karty I–VIII są niezapisane^[5]. Teksty zostały zapisane minuskułą gotycką w dwóch kolumnach^[2].

Mszał jest jednym z najwybitniejszych przykładów polskiego Iluminatorstwa z okresu wczesnego renesansu^[1]. Na bogatą szatę graficzną składają się samodzielne miniatury (w tym całostronicowa miniatura przedstawiająca ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa na karcie 121v), miniatury w przestrzeni inicjałów (19 miniatur wpisanych w tekst), ozdobne inicjały wielobarwne i jednobarwne, a także ornamenty otaczające kolumny tekstu (5 kart obwiedzionych pełną bordiurą)^[6][5]. Dwa inicjały są wycięte (karty 194, 198)^[5]. W bordiury dekorujące niektóre strony wpleciono herb Ciołka (Sulima) oraz krzyż i mitrę biskupią^[2]. Stan zachowania iluminacji jest różnorodny – niektóre zachowały się w dobrym stanie, inne jednak wykruszyły się w różnym stopniu^[6].

• 

  Strona z miniaturą, bordiurą i herbem Sulima (1r)

• 

  Inicjał (60v)

• 

  Karta z zapisem nutowym (105r)

• 

  Ukrzyżowanie – miniatura całostronnicowa (121v)

• 

  Miniatura wpisana w tekst (206r)

Zobacz też

• Pontyfikał Erazma Ciołka

Przypisy

Bibliografia

• Władysław Sobucki, Danuta Jarmińska, Donata Rams. Rękopiśmienne skarby Biblioteki Narodowej – badania technologiczne. „Ochrona Zabytków”. 51/2 (201), s. 133–146, 1998. 
• Missale. Polona. [dostęp 2018-04-23].

Linki zewnętrzne

• Mszał Erazma Ciołka w bibliotece cyfrowej Polona
• Mszał Erazma Ciołka. wsp.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-07-08)].