Muchomor jadowity

Muchomor jadowity
Ilustracja
Owocniki w różnym wieku
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

muchomorowate

Rodzaj

muchomor

Gatunek

muchomor jadowity

Nazwa systematyczna
Amanita virosa Bertill
Dict. Encyclop. Sci. Médic. (Paris) 1(3): 497 (1866)
Bulwa muchomora jadowitego

Muchomor jadowity (Amanita virosa Bertill.) – gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Amanita, Amanitaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1838 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus virosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1866 r. Bertillon, przenosząc go do rodzaju Amanita[1].

Synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus virosus Fr. 1838 var. virosus
  • Amanita virosa (Fr.) Bertill. 1866 f. virosa
  • Amanita virosa var. aculeata Voglino 1894
  • Amanita virosa var. levipes Neville & Poumarat 2004
  • Amanita virosa (Fr.) Bertill. 1866 var. virosa
  • Amanitina virosa (Fr.) E.-J. Gilbert 1941

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 6–10 cm, początkowo owalny, później stożkowato dzwonkowaty, na koniec lekko wypukły. Powierzchnia kapelusza gładka, sucha i jedwabista, podczas wilgotnej pogody lepka. Kolor biały i tylko na wierzchołku bladożółty. Z wiekiem może żółknąć[4]. Na powierzchni czasami posiada nieregularne duże łatki, czasami jest bez łatek[5].

Blaszki

Białe, gęsto ustawione, czasami mają postrzępione brzegi. Przy trzonie wolne[4].

Trzon

Wysokość: 8–12 cm, grubość 1–2 cm, kształt cylindryczny w górze zwężony, z bulwiastą podstawą. Z wiekiem staje się wysmukły. Powierzchnia z dużymi włóknistymi łuskami. Na trzonie pierścień, który jednak u starych okazów może zanikać. Bulwiasta nasada trzonu ma wyraźną, strzępiastą pochwę[6].

Miąższ

Biały, kruchy, nie zmienia koloru po przełamaniu. Smak łagodny, zapach nieprzyjemny, duszący[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki gładkie, kuliste, o rozmiarach 7–10 μm[5].

Występowanie i siedlisko

Amanita virosa opisana przez Eliasa Friesa pochodziła ze Szwecji. Jest znana z Europy oraz Azji Wschodniej, gdzie jej występowanie potwierdziły testy genetyczne (np. w prowincji Jilin, Chiny). Mimo to nazwa Amanita virosa jest niejednokrotnie niewłaściwie stosowana do różnych gatunków występujących na tamtym obszarze, takich jak np. Amanita subjunquillea var. alba i Amanita exitialis. Podobnie sprawa wygląda w Ameryce Północnej i Środkowej, gdzie muchomor jadowity nie występuje, a większość białych gatunków muchomorów, takich jak np. Amanita bisporigera, Amanita ocreata, Amanita magnivelaris, Amanita suballiacea, błędnie oznaczanych jest jako Amanita virosa i określana mianem "destroying angels" (niszczący anioł)[7].

W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – zagrożony wymarciem[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Holandii[3].

Rośnie głównie w górskich lasach iglastych pod świerkami i sosnami, rzadziej w lasach mieszanych i liściastych pod bukami[4]. Rośnie także pod brzozami i na bagnach[9]. Pierre Neville i Serge Poumarat w opracowaniu "Amaniteae. Amanita, Limacella & Torrendia. Fungi Europaei vol. 9", zgłaszają ten gatunek pod bukiem zwyczajnym (Fagus sylvatica), kasztanem jadalnym (Castanea sativa), sosną (Pinus), świerkiem pospolitym (Picea abies) i jodłą pospolitą (Abies alba)[10].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[3]. Dla ludzi jest śmiertelnie trujący. Trujące oligopeptydy występujące w muchomorze jadowitym (fallotoksyny i amatoksyny, głównie alfa-amanityna), są identyczne jak w muchomorze zielonawym. Trucizny te powodują nieodwracalne uszkodzenie wątroby[9].

Gatunki podobne

  • Może być mylony z pieczarkami (Agaricus). U bardzo młodych pieczarek blaszki są białe, później jednak stają się różowe, a u starszych mają czekoladowy kolor, co odróżnia od siebie te grzyby. Tak więc niebezpieczeństwo pomylenia dotyczy tylko bardzo młodych pieczarek[5]. Ponadto muchomor jadowity ma na bulwie trzonu ruchomą pochwę, której nie posiadają pieczarki[6].
  • Bardzo podobny jest muchomor wiosenny (Amanita verna), jednakże ma on kapelusz czysto biały oraz gładki trzon[4]. Istnieje także bardzo podobna, biała (albinotyczna) forma muchomora zielonawego (Amanita phalloides). Wszystkie te trzy białe muchomory są śmiertelnie trujące[6].
  • Białe pochwiaki np. pochwiak okazały (Volvopluteus gloiocephalus) są podobne, jednak mają różowe blaszki, brakuje im pierścienia oraz bulwy na końcu trzonu. Różni się także miejscem występowania - pochwiaki bardzo rzadko występują w lasach[11].

Przypisy

  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
  2. Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
  3. a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  6. a b c d Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
  7. Amanita virosa - Amanitaceae.org - Taxonomy and Morphology of Amanita and Limacella, www.amanitaceae.org [dostęp 2019-10-14].
  8. Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  9. a b Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  10. P. Neville, S. Poumarat, Amaniteae : Amanita, Limacella & Torrendia, Alassio: Candusso, 2004, ISBN 88-901057-3-9, OCLC 56973883 [dostęp 2019-10-14].
  11. Ewald Gerhardt: Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: KDC, 2006, s. 50. ISBN 83-7404-513-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Amanita virosa a1 (7).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Amanita virosa
Destroying Angel stem base.jpg
Autor: Jason Hollinger, Licencja: CC BY 2.0

Scientific Name: Amanita virosa Secr. Common Name: Destroying Angel Certainty: not sure (notes)

Location: Southern Appalachians; Smokies; CabinCove