Muhammad Mursi

Muhammad Mursi

‏محمد مرسي‎

Muhammad Mursi (2013)
Data i miejsce urodzenia	20 sierpnia 1951 Al-Idwa
Data i miejsce śmierci	17 czerwca 2019 Kair
5. Prezydent Egiptu
Okres	od 30 czerwca 2012 do 3 lipca 2013
Przynależność polityczna	Partia Wolności i Sprawiedliwości
Poprzednik	Muhammad Husajn Tantawi[1]
Następca	Adli Mansur (p.o.)
Odznaczenia

Muhammad Mursi i John Kerry (2013)

Muhammad Mursi i Dilma Rousseff (2013)

Abd al-Fattah as-Sisi, Chuck Hagel i Muhammad Mursi podczas spotkania w Kairze (2013)

Muhammad Muhammad Mursi Isa al-Ajjat (ar.: محمد محمد مرسي عيسى العياط, ur. 20 sierpnia 1951 w Al-Idwa, zm. 17 czerwca 2019 w Kairze^[2]) – egipski polityk, członek islamskiej organizacji religijno-politycznej Bracia Muzułmańscy oraz Partii Wolności i Sprawiedliwości. Prezydent Egiptu od 30 czerwca 2012 do 3 lipca 2013. Został odsunięty od władzy wskutek zamachu stanu, dla którego pretekstem były wcześniejsze protesty.

Życiorys

Muhammad Mursi urodził się w 1951 roku w Prowincji Wschodniej^[3][4]. Wychowywał się w małym gospodarstwie rolnym, przydzielonym jego ojcu po egipskiej rewolucji z 1952 roku^[5]. Ukończył inżynierię na Uniwersytecie Kairskim, uzyskując odpowiednio tytuł licencjacki (1975) i magisterski (1978)^[3][4].

W 1978 roku uzyskał stypendium w Kalifornii. Przed wyjazdem ożenił się i wyjechał do Stanów Zjednoczonych razem z żoną^[5]. W 1982 roku obronił doktorat z inżynierii na University of Southern California. Następnie uzyskał posadę profesora na California State University w Northridge, którą zajmował w latach 1982–1985^[3][4]. Jego żona w tym czasie zajmowała się pracą w ośrodku dla muzułmańskich studentów. W 1985 roku oboje wrócili do Egiptu, gdzie Mursi objął stanowisko profesora, a następnie dziekana Wydziału Inżynierii na Uniwersytecie w Az-Zakazik, na którym pracował do 2010 roku. W tym czasie wykładał również inżynierię na Uniwersytecie Kairskim^[3][4][5].

Po powrocie do kraju został członkiem Bractwa Muzułmańskiego, wchodząc z czasem do ścisłego kierownictwa organizacji^[5]. Od 1 grudnia 2000 do 12 grudnia 2005 pełnił mandat deputowanego do Zgromadzenia Ludowego. W tym czasie kierował pracami klubu parlamentarnego Bractwa Muzułmańskiego. Był inicjatorem parlamentarnej debaty na temat katastrofy kolejowej z 2002 roku, w czasie której odpowiedzialnością za wypadek obciążał władze. W pierwszej turze wyborów parlamentarnych w 2005 roku uzyskał największą liczbę głosów w okręgu. W drugiej turze przegrał jednakże ze swoim rywalem, oskarżając władze o fałszerstwo wyborcze^[3][4].

Po tych wyborach był organizatorem antyrządowych demonstracji, protestujących przeciwko fałszerstwom wyborczym i brakowi niezależności sądownictwa. Za swoją działalność polityczną został 16 maja 2006 aresztowany razem z 500 innymi członkami Bractwa Muzułmańskiego w czasie jednego z protestów w Kairze. Spędził wówczas 7 miesięcy w areszcie^[4].

Rewolucja i wybory prezydenckie

Ponownie zatrzymany został 25 stycznia 2011 w czasie rewolucji egipskiej, razem z pozostałymi przywódcami organizacji, co miało uniemożliwić ich udział w nasilających się protestach. Po kilku dniach i obaleniu prezydenta Husniego Mubaraka odzyskał wolność. 30 kwietnia 2011 został wybrany przewodniczącym utworzonej przez członków Bractwa Muzułmańskiego Partii Wolności i Sprawiedliwości (FJP)^[4][6]. W wyborach parlamentarnych do Zgromadzenia Ludowego, które odbywały się w trzech turach pomiędzy 28 listopada 2011 a 11 stycznia 2012 FJP zajęła pierwsze miejsce, zdobywając 235 mandatów w 508-osobowej izbie^[7].

Choć początkowo Partia Wolności i Sprawiedliwości (FJP) deklarowała, że nie wysunie własnego kandydata w wyborach prezydenckich, na początku kwietnia 2012 roku zarejestrowała kandydaturę przedsiębiorcy i wiceprzewodniczącego partii, Chajrata asz-Szatira^[8]. Jednakże po jego dyskwalifikacji przez komisję wyborczą z powodu skazania wyrokiem w procesie karnym^[9], partia nowym kandydatem wyznaczyła Muhammada Mursiego. 26 kwietnia 2012 został on oficjalnie jednym z trzynastu kandydatów do urzędu prezydenckiego^[10].

W pierwszej turze wyborów przeprowadzonej w dniach 23–24 maja 2012 uzyskał 24,8% głosów, wygrywając z drugim Ahmadem Szafikiem (23,7% głosów), byłym premierem z czasów Mubaraka uważanym przez wielu komentatorów za człowieka dawnego reżimu^[11][12]. W drugiej turze głosowania w dniach 16–17 czerwca 2012 pokonał Szafika, uzyskawszy 51,73% głosów^[3]. Po ogłoszeniu wyników podziękował Bogu i uczcił pamięć „męczenników rewolucji”. Zobowiązał się do powołania szerokiego rządu, złożonego z przedstawicieli różnych środowisk społecznych. Tego samego dnia zrezygnował ze stanowiska przewodniczącego Partii Wolności i Sprawiedliwości^[13].

14 czerwca 2012, dwa dni przed drugą turą wyborów, Sąd Najwyższy podjął decyzję o unieważnieniu wyborów parlamentarnych i przeprowadzeniu nowego głosowania. Nakazał rozwiązanie zdominowanej przez FJP izby, orzekając, iż prawo wyborcze pozostawało w sprzeczności z konstytucją i pozwalało partiom politycznym ubiegać się o mandaty zarezerwowane dotychczas dla deputowanych niezależnych^[14]. Mursi wyraził rozczarowanie wyrokiem sądu, lecz zobowiązał się do jego akceptacji. Jednocześnie jednak wezwał obywateli do udziału w wyborach i ostrzegł przed dyktatem „mniejszości”^[15]. 16 czerwca 2012 Najwyższa Rada Sił Zbrojnych w wydanym dekrecie oficjalnie rozwiązała Zgromadzenie Ludowe, co oznaczało że nowo wybrany prezydent urzędować miał bez zaplecza parlamentarnego oraz bez jasno określonych uprawnień konstytucyjnych, która również nie została wcześniej uchwalona^[16].

17 czerwca 2012, tuż po zamknięciu lokali wyborczych, Najwyższa Rada Sił Zbrojnych ogłosiła Tymczasową Deklarację Konstytucyjną, regulującą kwestie polityki państwa w okresie przejściowym, która ograniczała władzę prezydenta, a zwiększała kompetencje jej samej. Zgodnie z deklaracją, nowe wybory parlamentarne przeprowadzone miały zostać dopiero po uchwaleniu konstytucji, której projekt miało opracować specjalne zgromadzenie powołane przez samą radę. W ręce rady miały przejść również uprawnienia rozwiązanego parlamentu oraz kontrola nad wojskiem i resortem obrony^[17]. Rozwiązanie parlamentu i zmiany przepisów konstytucyjnych potępiło Bractwo Muzułmańskie^[18].

Prezydent Egiptu

30 czerwca 2012 Muhammad Mursi został oficjalnie zaprzysiężony na stanowisku prezydenta Egiptu, jako pierwszy demokratycznie wybrany i cywilny szef tego państwa. Wobec rozwiązania parlamentu uroczystość odbyła się w Sądzie Najwyższym. Prezydent zobowiązał się do przywrócenia parlamentu, który uznał za wybrany w sposób wolny i sprawiedliwy oraz za emanację woli narodu. Zobowiązał się również do poszanowania wszystkich dotychczasowych traktatów międzynarodowych i podkreślił służebną rolę armii w stosunku do obywateli państwa^[19].

8 lipca 2012 prezydent wydał dekret ogłaszający przywrócenie rozwiązanego przez radę wojskową parlamentu^[20], który następnego dnia zebrał się na posiedzenie zawieszone przez przewodniczącego do czasu prawnego wyjaśnienia sprawy. 10 lipca 2012 Sąd Najwyższy ponownie orzekł jednak o jego rozwiązaniu^[21].

Już 25 czerwca 2012 do dymisji podał się rząd premiera Kamala al-Dżanzuriego w celu umożliwienia powołania nowego gabinetu^[22]. 24 lipca 2012 Mursi desygnował na urząd premiera Hiszama Kandila, dotychczasowego ministra zasobów wodnych, który objął urząd 2 sierpnia 2012^[23]. Zgodnie z zapowiedziami, większość jego ministrów stanowili nowi, mało znani i bezpartyjni technokraci. Stanowiska zachowało siedmiu ministrów z poprzedniego rządu, w tym minister spraw zagranicznych, minister finansów oraz stojący na czele resortu obrony marszałek Muhammad Husajn Tantawi, czworo z ministrów pochodziło z Partii Wolności i Sprawiedliwości^[23].

Jednakże już 12 sierpnia 2012 prezydent w wydanym dekrecie ogłosił przejście na wojskową emeryturę przez szefa sztabu generalnego oraz marszałka Tantawiego, który utracił również stanowisko ministra obrony. Jednocześnie anulował wydaną w czerwcu 2012 roku przez radę wojskową deklarację konstytucyjną ograniczającą uprawnienia szefa państwa^[24]. Tego samego dnia na stanowisko wiceprezydenta Egiptu mianował Mahmuda Makkiego^[25].

W listopadzie 2012 roku podczas konfliktu izraelsko-palestyńskiego poparł Hamas, ostro potępiając izraelskie naloty na Strefę Gazy. Prowadził tym samym odmienną politykę wobec konfliktu na Bliskim Wschodzie, gdyż jego poprzednik Husni Mubarak wspierał stronę izraelską^[26]. Mursi obok Stanów Zjednoczonych był głównym mediatorem, który doprowadził do zakończenia konfliktu. Został również gwarantem postanowień kairskich z 21 listopada 2012^[27].

22 listopada 2012 Mursi wydał dekrety, które rozszerzyły jego prerogatywy, co w ocenie egipskiej opozycji groziło przeprowadzeniu demokratycznych przemian w państwie. Z dekretów wynikało, że do czasu opracowania nowej egipskiej konstytucji, żaden organ w tym Sąd Najwyższy, nie może ograniczyć jego decyzji. Kolejne dekrety dawały zielone światło na powtórne procesy wysokich urzędników z czasów rządów Mubaraka, zakazywały rozwiązywania Zgromadzenia Narodowego do czasu opracowania ustawy zasadniczej. Mursi nadał sobie prawo do „podejmowania decyzji, które chroniłyby rewolucję”, zdymisjonował też prokuratora generalnego Abd al-Madżida Mahmuda, a na stanowisko mianował Talata Abd Allaha^[28].

Egipcjanie popierający wojskowy przewrót podczas manifestacji na placu Majdan at-Tahrir, 7 lipca 2013

Decyzje prezydenta spotkały się z krytyką opozycji. Dzień po ogłoszeniu dekretów na kairskim Placu Tahrir i pod pałacem prezydenckim zebrały się tysiące przeciwników prezydenta. Wezwano nawet do „Marszu milionów” znanych z rewolucji egipskiej. Laureat pokojowej nagrody Nobla Muhammad el-Baradei napisał na portalu społecznościowym Twitter, iż Mursi „ogłosił się nowym faraonem”^[28]. Zaniepokojenie decyzjami prezydenta wyraziło ONZ, które według organizacji mogą mieć poważne konsekwencje, w kwestii przestrzegania praw człowieka i rządów prawa w Egipcie^[29], a także Stany Zjednoczone^[30].

Usunięcie z urzędu

28 czerwca 2013 w Egipcie rozpoczęły się demonstracje nawołujące Mursiego do ustąpienia z urzędu. Dwa dni później, w pierwszą rocznicę zaprzysiężenia Mursiego na prezydenta kraju w Kairze odbyła się największa demonstracja od czasu rewolucji, która obaliła Husniego Mubaraka. Opozycja oraz wojsko dało Mursiemu 48 godzin na złożenie urzędu. Termin ten upływał 3 lipca 2013. Mursi odrzucił oba żądania do ustąpienia, nawołując do spokoju. Jednak zamieszki nabierały na sile, a armia 3 lipca 2013 pozbawiła Mursiego władzy, zawieszając konstytucję oraz przedstawiając mapę drogową, opracowaną m.in. przez Muhammada el-Baradeia. Informacje te podał w zajętej telewizji państwowej dowódca wojska gen. Abd al-Fattah as-Sisi. Tymczasową głową państwa został prezes Sądu Konstytucyjnego Adli Mansur^[31].

Dalsze losy

4 listopada 2013 został dowieziony do sądu w Kairze na proces, w którym postawiono mu zarzuty podżegania do przemocy i do zabójstwa 10 osób, które zginęły w czasie protestów przeciwko dekretom z listopada 2012 roku. Razem z nim przed sądem stanęło 14 działaczy ugrupowań islamskich^[32]. Ostatecznie pierwsze posiedzenie sądu w sprawie Mursiego miało odbyć się dopiero 8 stycznia 2014. 18 grudnia egipska prokuratura poinformowała, że były prezydent będzie odpowiadał za spiskowanie z zagranicznymi organizacjami (Hezbollahem i Hamasem) w celu przeprowadzenia aktów terroru, przekazanie tymże organizacjom tajemnic państwowych swojego kraju oraz przeprowadzania szkolenia wojskowego ich członków, co zagrażało bezpieczeństwu Egiptu. Mursiemu groziła w wymienionym postępowaniu kara śmierci. Organizacje broniące praw człowieka wyraziły wątpliwości, czy proces byłego prezydenta będzie uczciwy^[33]. Równocześnie przedstawiciele Hamasu zaprzeczyli, jakoby prowadzili działania przeciwko Egiptowi^[34].

21 grudnia 2013 przeciwko Mursiemu rozpoczęto trzecie postępowanie, w którym był oskarżony o zabójstwo policjantów w czasie swojej ucieczki z więzienia w 2011 roku, w pierwszych dniach demonstracji przeciwko Husniemu Mubarakowi. Razem z nim przed sądem miało stanąć 130 osób, które również odzyskały wolność w czasie masowej ucieczki^[34]. 19 stycznia 2014 poinformowano o wszczęciu czwartego postępowania przeciwko Mursiemu – o obrazę sądu^[35].

21 kwietnia 2015 sąd oczyścił Mursiego z zarzutu zabójstwa, uznał go jednak za winnego stosowania przemocy i tortur i skazał go na dwadzieścia lat więzienia^[36]. 16 maja sąd w Kairze skazał Mursiego na karę śmierci w związku ze zorganizowaniem w 2011 roku ucieczki z więzienia Wakdi an-Natrun, podczas której zginął jeden oficer policji. Decyzję sądu przekazano do zatwierdzenia wielkiemu muftiemu Egiptu^[37]. 18 czerwca 2016 Mursi został uznany za winnego szpiegostwa na rzecz Kataru i skazany na dożywotnie więzienie^[38]. W listopadzie tego samego roku wyrok śmierci wydany w sprawie Mursiego został anulowany, a jego proces miał być powtórzony^[39][40]. Również w listopadzie egipski sąd kasacyjny uchylił dla niego jeden z dwóch wyroków dożywotniego więzienia w związku z oskarżeniami o szpiegostwo m.in. na rzecz radykalnego palestyńskiego Hamasu. Nakazano wszczęcie nowego procesu^[41]. 16 września 2017 sąd skazał go na 25 lat więzienia za szpiegostwo na rzecz Kataru, przekazywanie tajemnic państwowych oraz poufnych dokumentów. Tym samym sąd kasacyjny obniżył wymiar kary dla Mursiego z zasądzonych wcześniej 40 lat^[42].

Muhammad Mursi zmarł 17 czerwca 2019 podczas rozprawy w sądzie^[2].

Przypisy