Mumia

Ten artykuł należy dopracować: od 2021-07 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny, od 2021-07 → zweryfikować treść i dodać przypisy. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mumia faraona Merneptaha

Mumia mężczyzny z krypty w Bremie

Egipska mumia kota

Inkaska tzw. mumia Wari z Peru

Człowiek z Grauballe

Mumia – zmumifikowane (zabalsamowane) ciało człowieka lub zwierzęcia, zabezpieczone przed rozkładem odpowiednimi zabiegami i substancjami, a także ciało, które w dużym stopniu oparło się rozkładowi dzięki specyfice miejsca spoczynku.

Nazwę wywodzi się z arabskiego słowa pochodzenia perskiego mumija oznaczającego „smołę”, a właściwie bitumin^[1], czyli substancję, którą starożytni Egipcjanie nasączali bandaże mumii.

Określenie to odnosi się zazwyczaj do mumii egipskich – ciał faraonów i dostojników starożytnego Egiptu. Mumifikację zwłok dostojników stosowali również Inkowie w Ameryce Południowej.

Ciało może jednak zachować się w dobrym stanie bez zabiegów konserwujących, jeśli warunki, w jakich przebywa nie sprzyjają rozkładowi (np. bardzo suche powietrze).

Mumifikacja w starożytnym Egipcie

Mumifikacja miała na celu zachowanie życia wiecznego. Wierzono, że jeśli mumia zostanie zbezczeszczona, dusza zmumifikowanej osoby nie zostanie rozpoznana przez bogów i wiecznie będzie się błąkać pomiędzy światem żywych i umarłych; uważano to za najgorsze, co mogło przydarzyć się człowiekowi.

Egipcjanie mumifikowali zwłoki (głównie swych władców i dostojników) usuwając wnętrzności człowieka. Po zakonserwowaniu natronem umieszczano je w rytualnych naczyniach, zwanych urnami kanopskimi lub kanopami, a opróżnione wnętrze ciała wypełniano inną zawartością, aby zachowało naturalny kształt, oraz natronem. Później ciało smarowano olejkami, ażeby mimo wysuszenia nadać mu godny wygląd. Następnie spowijano je w bandaże stanowiące przeszkodę dla pasożytniczych owadów, przed którymi poza tym chronił bitumin. Pomiędzy bandażami umieszczano zwykle amulety.

Charakterystyczny dla Okresu Późnego nawrót i niezwykły wzrost kultu zwierząt skutkował masową mumifikacją stworzeń uważanych za święte, takich jak koty, ibisy, sokoły, pawiany, barany, krokodyle, psy, kojarzonych z konkretnymi bóstwami i powiązanych z głównymi ośrodkami ich kultu. Najwcześniejsze zwierzęce mumie łączą się z pochówkami świętych byków Apisów. Z innych zwierząt mumifikowano świnie, antylopy, gazele, nawet hipopotamy, lecz także znacznie mniejsze jak węże, szczury, ryjówki. Ogromne cmentarzyska mumii zwierzęcych sięgają czasowo od schyłku Nowego Państwa do Okresu Ptolemejskiego i Rzymskiego, gdy obyczaj i sztuka mumifikacji zaczęły upadać^[2].

Sporządzano też kultowe pseudomumie, pozbawione we wnętrzu szczątków ludzkich lub zwierzęcych, tzw. mumie albo Ozyrysy zbożowe^[3].

Do dzisiejszych czasów zachowała się tylko część egipskich mumii. Wiele z nich uległo naturalnemu rozkładowi z powodu niedoskonałości technik balsamowania i oddziaływania naturalnych czynników, np. wilgoci, temperatury, drobnoustrojów. Część została zniszczona na skutek wielokrotnych grabieży grobowców, dokonywanych przede wszystkim przez samych Egipcjan. Wiele mumii zostało również wykorzystanych w celach „leczniczych”. Wynikało to z tego, że w starożytności bitumin (w perskim mummija) był używany do leczenia złamań, ran oraz niektórych dolegliwości wewnętrznych. Wraz z medycyną arabską zastosowanie bituminu trafiło też do Europy. Ze względu na to, że był on trudno dostępny, w XVI wieku uznano, że może być zastąpiony proszkiem z mumii^[1]. Środek ten stosowano w Europie do połowy XIX wieku.

Niektóre znane mumie

• Ötzi – „człowiek lodu”
• Człowiek z Cherchen
• Człowiek z Tollund
• Dziewczyna z Yde
• Człowiek z Grauballe
• Pani z Cao
• Jeremi Wiśniowiecki
• Jeremy Bentham
• Włodzimierz Lenin
• Mao Zedong

Zobacz też

• mumifikacja
• plastynacja

Przypisy