Mumio

Mumio (ang. shilajit, (sanskryt) शिलाजतु, śilājatu)^[1] – gęsta, kleista substancja podobna smole, o barwie wahającej się między białą, a ciemnobrązową (ta druga jest pospolitsza), wydobywana głównie w Himalajach, Karakorum, na Wyżynie Tybetańskiej, na Kaukazie, w Ałtaju oraz górach regionu Gilgit-Baltistan^[2][3]. Używana jest w ajurwedzie, tradycyjnej medycynie indyjskiej^[4][5].

Skład

Mumio to czarnobrązowa substancja o zmiennej gęstości

Mumio ma zawierać przynajmniej 85 minerałów, triterpeny i kwasy humusowe^[4][5]. 80–85% mumio stanowi paleohumus, szczątki organiczne roślin powstałe ze skamielin po wielu procesach związanych z ciśnieniem i temperaturą, jakiej doświadczały. Wczesne prace dotyczące mumio donosiły, jakoby ze związków organicznych ten miał zawierać głównie kwas benzoesowy, kwas hipurowy, kwasy tłuszczowe, materiały o konsystencji żywicy i wosku, a także białka fibrylarne. Późniejsze intensywne badania z lat 80. XX wieku wykazały, że mumio zawiera głównie próchnicę (60–80%) oraz inne składniki – wspomniane już triterpeny, oraz kwasy: benzoesowy, hipurowy oraz kwasy tłuszczowe, do tego ichtiol, kwas elagowy, żywicę, sterole, aromatyczne kwasy karboksylowe, 3,4-benzokumarynę, aminokwasy oraz tłuszcze z pierścieniem fenolowym. Skład mumio jest zmienny w zależności od roślin, które brały udział w jego tworzeniu (i tym samym od regionu)^[6]. Jedno ze źródeł mówi o ponad 84 minerałach zawartych w mumio^[7].

Etymologia

Angielskie słowo shilajit jest fonetyczną adaptacją shilaajeet (hindi: शिलाजीत), które pochodzi z sanskrytu ((sanskryt) शिलाजतु, śilājatu)^[1]. Dosłowne znaczenie tego wyrazu w sanskrycie oznacza „górską smołę”, pierwszy człon – शिला (śilā) – oznacza należący do, lub mający właściwości, skały, drugi natomiast – जातु (jatu) – znaczy „guma, lak, każda smolista substancja”^[8].

Jeden gram oczyszczonego Mumio gotowego do spożycia. Wilgotność tej próbki wynosi 7–9%

Pochodzenie

Euphorbia royleana, prawdopodobne źródło mumio

Kilku badaczy stwierdziło, że mumio nie przypomina innych minerałów wyciekających spomiędzy skał i najprawdopodobniej jest pochodzenia roślinnego. Niektóre podobne kaktusom rośliny, jak Euphorbia royleana, widywane były w okolicach miejsc wydobycia mumio, do tego ich gumy mają podobny skład^[9]. Nie jest to pomysł nowy. Już starożytne teksty, jak Ćarakasanhita, wspominały o tym wątku. Według wspomnianej sanhity w maju i czerwcu żywica lub guma roślinna miała wyciekać spomiędzy skał ze względu na panujący gorąc, podobne informacje można odnaleźć w Rasarangini i Dwarishtarang. Dokładnego wyjaśnienia naukowego nie opracowano. O produkowanie mumio podejrzewa się wspomniane już wilczomlecze, ale i koniczynę białą (Trifolium repens). W pobliżu miejsc wydobycia rosną również mchy z rodzajów Barbula, skrzydlik (Fissidens), Minium, Thuidium oraz wątrobowce: Asterella, Dumortiera, Marchantia, Pellia, Plagiochasma, Stephenrencella i Anthoceros. Tkanki tych mszaków zawierają podobne pierwiastki (m.in. miedź, srebro, cynk, żelazo, ołów), co mumio^[6].

Historia i zastosowania

Pierwsze znane odniesienie do mumio (określonego jako shijalitu) pochodzi z VI w. p.n.e. (Sushruta Samhita, autorstwa Sushruty. W Ćarakasanhita, starożytnej sanskryckiej rozprawie o medycynie, zawarta jest informacja, jakoby była to Galaretowata substancja wydzielająca się ze zboczy górskich w maju i czerwcu. Znana jest jako Šilájatu i leczy wszelakie dolegliwości. Barwa zmienna, od jasnobrązowej po czarną^[7].

Po oczyszczeniu i ekstrakcji mumio ma jednolitą formę przywodzącą na myśl czarnobrązową pastę, z widocznym połyskiem, osobliwym zapachem i gorzkim smakiem. Wysuszony ma gęstość 1,1–1,8 g/cm³. W temperaturze poniżej 20 °C przyjmuje formę stałą, ogrzane topi się. Łatwo rozpuszcza się w wodzie^[10]. Zapach został opisany jako przypominający mocz krowi^[7].

Postulowane efekty lecznicze

Mumio tradycyjnie spożywane jest na północy Indii i w Nepalu^[11]. W tradycyjnej indyjskiej medycynie przypisywano mu liczne zastosowania – leczenie cukrzycy przy podawaniu wraz z mlekiem, jako afrodyzjak, w leczeniu kamieni nerkowych, odmy, hemoroidów, otyłości, anoreksji, złamań (razem z żywicą guggul) i zakażeń wewnętrznych^[6], do tego przypisywano mu pozytywny wpływ na układ moczowy, odpornościowy, nerwowy oraz układ krążenia^[7]. Miało również nasilać działanie innych leków pochodzenia roślinnego, co zaczęto badać w 2005 roku^[6] oraz opóźniać starzenie się^[11].

Badania

Istnieje kilka patentów na używanie mumio w Indiach i Nepalu. Potencjalne możliwości lecznicze mumio zależą od jego składu, a tym samym i pochodzenia^[11]. Na początku lat 50. XX wieku w Rosji i Indiach rozpoczęto badania naukowe nad mumio. W krajach byłego ZSRR preparaty oparte na mumio są nadal sprzedawane i rozwijane^[12]. Przynajmniej do 2011 żaden z postulowanych wpływów mumio na organizm nie został udowodniony^[13]. W 2014 oceniono, że wówczas niewiele było opublikowanych dobrze przeprowadzonych badań nad działaniem mumio, ukazało się więcej tych prowadzonych na zwierzętach lub in vitro^[14].

Ze względu na zawarte kwasy fulwowe może mieć zastosowanie w zapobieganiu chorobie Alzheimera ze względu na hamowanie agregacji białek tau. Hipoteza ta wymaga dalszych badań^[11]. Niektóre badania sugerują, że mumio wykazuje właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, adaptogenne, stymulujące układ odpornościowy i znoszące zmęczenie. Prawdopodobnie wynika to z zawartości kwasów fulwowych oraz dibenzo-α-pironów i ich pochodnych. Według Stohsa (2014) potrzeba więcej badań o poprawnej metodologii oraz wystandaryzowanym mumio^[14].

Podczas jednego z badań (2016, badanie było randomizowane, z podwójną ślepą próbą i grupą kontrolną otrzymującą placebo) wykazano, że przyjmowanie 250 mg mumio dwa razy dziennie przez 90 dni u ochotników podniosło znacząco (P < 0.05) poziom testosteronu, porównując do wyników u grupy otrzymującej placebo. Nie zmieniły się poziomy LH i FSH^[15]. W jednym z badań z 2016 roku autorzy wysnuli hipotezę, jakoby suplementowanie mumio u osób z otyłością typu I miało wspomagać adaptację układu mięśniowego^[16].

Stosowanie mumio może stanowić zagrożenie, gdy nie zostało dobrze oczyszczone, ze względu na zawarte mykotoksyny (Aspergillus niger, Aspergillus ochraceous^[7]) czy jony metali ciężkich. Dotyczy to szczególnie wątpliwej jakości mumio sprzedawanego na niektórych stronach internetowych^[11]. Mumio sprzedawane jest w formie kapsułek^[7].

Przypisy