Mundur wojskowy

Ten artykuł od 2021-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Współczesne mundury wojskowe na przykładzie armii rosyjskiej, od lewej: galowy, wyjściowy, polowy

Mundur wojskowy – charakterystyczny jednolity dla danej formacji wojskowej ubiór żołnierza. W języku polskim określenie to pojawiło się w XVIII w. i pochodzi z języka francuskiego – la monture lub niemieckiego – die Montur.

Mundur wojskowy we współczesnym znaczeniu tego słowa pojawił się na przełomie XVII i XVIII w., choć jego geneza jest znacznie dłuższa.

Historia

Ewolucja ubioru wojskowego na przestrzeni wieków (Francja)

Pierwsze elementy umundurowania żołnierzy można już zauważyć w wojskach starożytnych Starego Państwa Egiptu, Babilonu, Asyrii, Persji. Podstawową cechę munduru, czyli jego jednolitość, można łatwo zauważyć na wizerunkach tych wojsk. Za pierwszy mundur można uznać strój noszony przez oddziały Gwardii Nieśmiertelnych perskiej dynastii Achemenidów.

Nowożytny mundur wojskowy wywodzi się natomiast z XV-wiecznych ubiorów noszonych w gwardiach królewskich i książęcych zachodniej Europy. W ubiorach tych dominowały barwy heraldyczne: czerwień, biel, zieleń, błękit i rzadziej czerń. Podobnie w XV w. ujednolicono ubiory milicji miejskich, które były formacjami paramilitarnymi, lecz w razie wojny stawały się formacjami wojskowymi służącymi do obrony miast.

Typowym przykładem mundurów z tego okresu jest zachowany do chwili obecnej strój papieskiej Gwardii Szwajcarskiej, który powstał na początku XVI w. i zachował się z niewielkimi zmianami do chwili obecnej.

Powstanie munduru związane było bowiem z powstaniem w miejsce tworzonych doraźnie na daną kampanię wojsk najemnych, powoływanych przez poszczególnych władców. Początkowo mundury przypominały stroje cywilne, choć wyróżniały się określonymi kolorami i jednolitym krojem.

I tak w trakcie rewolucji angielskiej Oliver Cromwell umundurował swoje wojska w cywilne kurtki koloru czerwonego z barwnymi wyłogami. We Francji Ludwik XIV wprowadził w swoich wojskach odmienne stroje dla piechoty francuskiej, obcej i kawalerii. Strój ten składał się z długiego surduta z dużymi mankietami, spodni zapinanych pod kolanami, pończoch, trzewików, a za nakrycie głowy służył kapelusz filcowy z podwiniętym rondem. Na początku XVII w. także w wojskach polskich pojawiło się jednolite umundurowanie, początkowo w autoramencie cudzoziemskim, a następnie również narodowym.

W XVIII w. mundury coraz bardziej różniły się od strojów cywilnych zarówno krojem, jak i barwą. Zaczęto również dostosowywać je do warunków pola walki, co szczególnie nasiliło się w XIX w. po okresie wojen napoleońskich. Nadal jednak mundury były kolorowe, dopiero pod koniec XIX wieku jako pierwsi Amerykanie w czasie wojny amerykańsko-hiszpańskiej wprowadzili mundury w kolorze ochronnym – khaki. Później wprowadziły mundury w tym kolorze inne państwa z wyjątkiem Francji, która do czasu I wojny światowej i w początkowym jej okresie używała barwnych mundurów (granatowych kurtek i czerwonych spodni), co spowodowało, że armia francuska ponosiła duże straty.

W momencie wprowadzenia mundurów w barwach ochronnych powstały dwa rodzaje mundurów: mundur polowy w barwach ochronnych i mundur wyjściowy, który często zachował tradycyjne elementy z dawnych mundurów.

Obecnie współczesne mundury dzielą się na: mundury polowe, wyjściowe, galowe oraz wieczorowe.

Mundury polowe są wytrzymałe, a ich kolorystyka odpowiada zasadom maskowania na polu walki. Większość armii świata posiada również mundury pustynne. W formacjach wojskowych mundury wyjściowe mają różne kolory pozwalające odróżnić rodzaje sił zbrojnych.

W Polsce

Mundur wyjściowy majora Wojska Polskiego

Obecnie w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej występuje kilka rodzajów umundurowania, które w zależności od przeznaczenia dzieli się na ubiory:

• mundur wieczorowy – noszony tylko przez oficerów zgodnie ze zwyczajem przyjętym w środowisku cywilnym
• mundury zasadnicze:
  • mundur galowy – noszony przez żołnierzy zawodowych w czasie uroczystości związanych z uczczeniem świąt państwowych i wojskowych z udziałem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Sejmu RP, Marszałka Senatu RP, Prezesa Rady Ministrów i Ministra Obrony Narodowej. Żołnierze występują w nim również podczas uroczystych spotkań służbowych, świąt rodzajów sił zbrojnych i jednostek wojskowych, mianowań na kolejne stopnie wojskowe oraz wyróżnień żołnierzy orderami i odznaczeniami
  • mundur wyjściowy – noszony powszechnie jako podstawowa forma umundurowania żołnierzy zawodowych i słuchaczy szkół wojskowych w toku wykonywania codziennych obowiązków służbowych
  • mundur służbowy – noszony przez generałów oraz żołnierzy pododdziałów reprezentacyjnych w trakcie pełnienia służby i wystąpień w szyku zwartym podczas uroczystości państwowych
  • mundur polowy (ćwiczebny) – noszony przez żołnierzy w trakcie wykonywania zadań służbowych w ramach szkolenia bojowego oraz pełnienia służby wartowniczej (wewnętrznej i garnizonowej)
  • mundur roboczy – noszony w czasie obsługi uzbrojenia, sprzętu technicznego oraz wykonywania prac gospodarczych
  • mundur specjalne – noszony w trakcie pracy przy sprzęcie wymagającym wyposażenia ochronnego

Ubiory zasadnicze występują w następujących barwach:

• w wojskach lądowych – w kolorze khaki
• w wojskach lotniczych i obrony powietrznej – w kolorze stalowym
• w marynarce wojennej – w kolorze granatowym i białym.

Ubiory polowe są noszone przez wszystkich żołnierzy w barwach ochronnych.

Bibliografia

• Zdzisław Sawicki: Mundur i odznaki Wojska Polskiego. Czas przemian. Warszawa: Bellona, 1997. ISBN 83-11-08588-9.
• Zdzisław Żygulski jun, Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.
• Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z 2 grudnia 2004 roku w sprawie wzorów oraz noszenia umundurowania i oznak wojskowych przez żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych (Dz. U. z dnia 13 stycznia 2005 r.)

Linki zewnętrzne

• Umundurowanie Wojska Polskiego