Mury miejskie w Piotrkowie Trybunalskim

Pozostałości murów obronnych miasta Piotrkowa Trybunalskiego

nr rej. 655 (I) z 4.09.1967, 656 (II) z 8.09.1967 i 658 (III) z 9.09.1967
Państwo	Polska
Miejscowość	Piotrków Trybunalski
Rozpoczęcie budowy	XIV w.
Ukończenie budowy	k. XIV w.
Zniszczono	1817–1910
brak współrzędnych

Piotrków w 1657 – widoczna zachodnia i południowa część murów.

Mury miejskie przy zespole budynków klasztornych dominikanek

Fortyfikacje przy kościele pw. św. Franciszka Ksawerego

Fragment murów miejskich, narożnik Krakowskiego Przedmieścia i ul. Garncarskiej

Mury miejskie w Piotrkowie Trybunalskim – ciąg murów miejskich wraz z budowlami o charakterze obronnym (m.in. bramami i basztami), otaczający niegdyś obszar całego Piotrkowa Trybunalskiego (obecnie Stare Miasto), a którego fragmenty zachowały się do dziś.

Historia

Powstanie

Gród piotrkowski został otoczony murami obronnymi w XIV w. za panowania Kazimierza Wielkiego, ukończonymi pod koniec stulecia z fundacji Jadwigi Andegaweńskiej^[1]. Umocnienia zbudowane z kamienia i cegły gotyckiej, osiągały wysokość do 4,5 metra, a szerokość do 2 metrów^[1] (według innych szacunków grubość dochodziła do 1,8 metra, zaś wysokość do 5 metrów^[2]). Miały kształt nieregularnego owalu o wymiarach około 320x300 m i długości około 1050 m^[3]. Północy odcinek murów odchylał się ku zachodowi, co było spowodowane dopasowaniem do doliny rzeczki Strawa^[2]. Mury otaczały one miasto lokacyjne powierzchni około 8 ha^[3].

Od strony zachodniej do murów przylegał zespół budynków klasztornych dominikanek^[1]. Mury miejskie włączono także w budynek probostwa kościoła farnego, a także zabudowania kolegium jezuitów^[4]. Po zajęciu miasta przez Szwedów w 1657 wykonano dodatkowe umocnienia ziemne, a w murach wybito strzelnice^[4]. W tym czasie wybudowano też cztery narożne bastiony i blokhauzy^[4].

Wygląd murów w XVII w. znany jest ze sztychu Erika Dahlbergha^[5]. Natomiast przebieg murów znany jest z najstarszego zachowanego planu Piotrkowa z 1786^[2].

Na podstawie istnienia dawniej ulicy o nazwie Nowe Miasto wysuwano hipotezę, że być może mury w XIV w. obejmowały mniejszy obszar, a poszerzono je w XV wieku^[3]. Jednak przeciw tej hipotezie przemawia fakt, że nie są znane z terenu średniowiecznej Polski żadne przykłady tak kosztownej inwestycji, jak przesuwanie murów miejskich^[3].

Bramy miejskie

Do miasta można było się dostać tylko przez jedną z 3 bram miejskich:

• brama Krakowska od południa (Krakowskie Przedmieście)^[2][1]
• brama Wolborska od wschodu (ul. Starowarszawska)^[2][1]
• brama Sieradzka od zachodu (ul. Sieradzka)^[2][1]

Baszty

Opis z 1629 wzmiankuje istnienie w murach obronnych dziesięciu baszt^[2].

Likwidacja

W latach 1817–1910 mury miejskie zostały rozebrane, a budulec z rozbiórki wykorzystano do utwardzania ulic^[1]. Bramę Sieradzką i Krakowską zburzono w 1817^[6]. Część murów rozebrano w 1828^[6].

• 

  Brama Sieradzka (1657)

• 

  Brama Krakowska (1657)

• 

  Zarys przebiegu murów (1657)

• 

  Fragment murów przy klasztorze dominikanek (ok. 1800)

• 

  Rekonstrukcja przebiegu murów w 2. poł. XVI w.

Zachowane fragmenty

Ze średniowiecznych murów miejskich Piotrkowa Trybunalskiego, pozostały do dziś trzy fragmenty^[1]:

• w fasadzie dawnego klasztoru dominikanek, przy Placu Kościuszki
• przy kościele pw. św. Franciszka Ksawerego
• w narożniku Krakowskiego Przedmieścia i ul. Garncarskiej

Można też spotkać informację, że czwarty fragment znajduje się w murach dawnego klasztoru dominikanów od strony rzeki Strawy^[7].

Zobacz też

• Zamek Królewski w Piotrkowie Trybunalskim

Przypisy

Bibliografia

• Atlas historyczny Polski. Województwo sieradzkie i łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Część II Komentarz Indeksy. Henryk Rutkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 1998. ISBN 83-86301-75-9.
• Wojciech Kalinowski, Henryk Rutkowski. Piotrków Trybunalski. „Ochrona Zabytków”. 7/2 (25), s. 77-93, 1954. 
• Agnieszka Warchulińska: Sekrety Piotrkowa. Łódź: Księży Młyn. Dom Wydawniczy, 2015. ISBN 978-83-7729-271-6.