Mury miejskie w Poznaniu

Mury miejskie w Poznaniu
Symbol zabytku nr rej. A-250 z 13 lipca 1984
Ilustracja
Poznań otoczony murami, stan około 1617 roku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Poznań

Ukończenie budowy

XIII-XV w.

brak współrzędnych
Zaznaczony przebieg murów miejskich na tle współczesnej zabudowy
Baszta "Strażacka" i Baszta Katarzynek. Zrekonstruowane obwarowania na dziedzińcu straży pożarnej
Baszta Armatnia
Zachodni fragment murów przy ul. Ludgardy
Furta zamkowa muru zewnętrznego (1925)
Południowy fragment murów (pocz. XVIII w.), w pobliżu dawnej Bramy Wrocławskiej, za murami widoczna fara
Tablica pamiątkowa

Mury miejskie Poznania – zespół budowli obronnych wzniesionych w celu ochrony średniowiecznego miasta lokacyjnego przed ingerencją zewnętrzną.

Historia

Obwarowania drewniano ziemne zaczęły być budowane wokół miasta, wkrótce po lokacji w 1253 roku. Pierwsza wzmianka o istnieniu murów obronnych pochodzi z 1297 roku, w której Władysław Łokietek zwolnił kościół poznański z obowiązków ciążących na mieszczanach poza trzymaniem straży na murach. Przypuszczać można, że mury zostały wzniesione około 1280 roku[1]. Do końca XIII wieku istniał już pełny obwód muru długości 2300 kroków (ok. 1725 m), wysokości ok. 7 m (baszty muru wewnętrznego miały 11 m), posiadający 32 wykusze. Zbudowany został z cegły na podstawie kamiennej.

Po 1431 roku na większości obwodu fortyfikacje wzmocniono drugim murem – zewnętrznym, wyposażonym w półkoliste baszty zwane armatnimi, przystosowane do broni palnej. W XVII w. średniowieczne mury straciły swoje znaczenie w związku z rozwojem artylerii. W czasie potopu Szwedzi wznieśli ziemne fortyfikacje bastionowe, a coraz bardziej zaniedbane mury zaczęto obudowywać budynkami mieszkalnymi. W wyniku budowy kościoła jezuickiego, który stanął częściowo w dawnej fosie, rozebrano fragment południowego odcinka murów. W latach 1701-1712 wzniesiono nowy mur bardziej na południe z charakterystycznymi kluczowymi otworami strzelniczymi. Po zajęciu miasta przez Prusaków w 1793 r. nakazano rozbiórkę murów. Obiekty, które przetrwały, rozebrano na początku XX w. lub w czasie okupacji hitlerowskiej. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko Baszta Katarzynek. W czasie odgruzowywania Poznania po II wojnie światowej natrafiono w podwórzu kamienicy przy ul. 23 Lutego na pozostałości baszty armatniej, które zakonserwowano i wyeksponowano. W 2001 r. rozpoczęto badania archeologiczne które odsłoniły wewnętrzny i zewnętrzny mur miejski na odcinku między basztą armatnią a pozostałościami Bramy Wronieckiej. Po trwających ponad 5 lat pracach w 2008 roku otwarto tam ścieżkę turystyczną. Pozostały też fragmenty muru zewnętrznego wraz z Furtą Zamkową u stóp Zamku Królewskiego.

Bramy

W murze istniały 4 bramy:

  • Wroniecka
  • Wrocławska
  • Wielka
  • Wodna
    • Glinna (wymieniana w średniowiecznych lustracjach, od XVI w. przestaje się pojawiać; prowadziła na przedmieście Glinki, dokładna lokalizacja nieznana, znajdowała się prawdopodobnie u wylotu ulicy Podgórnej (obecnie Paderewskiego), czasami była też utożsamiana z furtą Zamkową)

oraz 3 mniejsze furty:

  • Zamkowa
  • Dominikańska
  • Ciemna Bramka

Na terenie obecnego szpitala im. Strusia znajdowała się – jedyna tak wysoka – 30 metrowa baszta zwana Wieżą Zegarną lub Czerwoną Wieżą.

Wykusze

Począwszy od Bramy Wodnej dookoła miasta zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

  • Wykusz Altarystów Marii Magdaleny, zwany Peterkowskim
  • Wykusz Drugi Altarystów Marii Magdaleny – Psałteria
  • Wykusz Michała
  • Wykusz Tomasza Kołaczka
  • Wykusz Piwowarów
  • Wykusz Kaznodziejski – Ciemna Bramka
  • Wykusz Stanisława Wierzby – nowa szkoła parafialna
  • Wykusz Stefana Potulickiego
  • Wykusz Koło Szkoły
  • Wykusz Iluminatorów
  • Wykusz Kuśnierzy
  • Wykusz Budników
  • Wykusz Rzeźników z Nowych Jatek
  • Wykusz Piwowarów (drugi)
  • Wykusz Bednarzy
  • Wykusz Rzeźników ze Starych Jatek
    • Wykusz Kuśnierzy (wymieniany dopiero od 1588 r.)
  • Wykusz Szymona Woźnego
  • Wykusz Stanisława Sługi Miejskiego
  • Wykusz miejski
  • Wykusz miejski
  • Wykusz miejski
  • Wykusz Kaspra Bednarza
  • Wykusz Podstarościego Michela Hana
  • Wykusz Januszewej
  • Wykusz Mrzygłodowski
  • Wykusz Sukienników
  • Wykusz Janowej Pawłowej
  • Wykusz Piotra Piekarza
  • Wykusz Szewca Kozła
  • Wykusz Szewców
  • Wykusz Czalnego
  • Wykusz Krawców

Upamiętnienie

W sierpniu 2013 w chodnikach na terenie Starego Miasta wmurowano 17 tablic pamiątkowych upamiętniających przebieg murów i informujących o poszczególnych ich elementach. Tablice zamontowano na ul. Wodnej, Woźnej, Wielkiej, Dominikańskiej, Szewskiej, Wronieckiej, 23 Lutego, Paderewskiego, Szkolnej, Wrocławskiej i na Skwerze Wilhelmiego. Wykonała je odlewnia Stanisława Maryańskiego, a inicjatorem był Zarząd Dróg Miejskich[2]. Mury wchodzą w skład zabytków i atrakcji trasy turystycznej Traktu Królewsko-Cesarskiego[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. Jarosław Widawski "Miejskie Mury Obronne w Państwie Polskim", wyd. MON, 1973
  2. Maciej Roik, Były mury miejskie, a dzisiaj są tablice, w: Głos Wielkopolski, 24-25.8.2013, s.5
  3. Trakt Królewsko-Cesarski. [dostęp 2016-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-11)].

Bibliografia

  • Kronika Miasta Poznania Nr 1/96 Mury miejskie, Poznań 1996 r., ISSN 0137-3552
  • Witold Gostyński, Zbigniew Pilarczyk, Poznań. Fortyfikacje miejskie, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2004, ISBN 83-89525-91-7, OCLC 69641445.

Media użyte na tej stronie

Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Poznan Braun Hohenberg.jpg
Posnania (Poznań), ca. 1617, view from north
Poznan mury ludgardy2.jpg
Autor: Mateusz.Woźniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mury miejskie na Górze Przemysła
Poznan mury ludgardy furta zamkowa2.jpg
Autor: Mateusz.woźniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mury miejskie na Górze Przemysła
Mury miejskie, Poznań.jpg
Autor: Subjectiveart, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mury miejskie Poznań
Poznan mury dziedziniec strazy pozarnej2.jpg
Autor: Mateusz.Woźniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mury miejskie na dziedzińcu straży pożarnej