Mury miejskie w Radomiu

Mury miejskie w Radomiu
Symbol zabytku nr rej. 749 z 5.05.1972 oraz 230/A/83 z 15.12.1983

Zachowany fragment murów miejskich
Państwo

 Polska

Miejscowość

 Radom

Typ budynku

mury miejskie

Wysokość całkowita

ok. 8 m

Rozpoczęcie budowy

ok. 1460

Zniszczono

ok. 1815

Położenie na mapie Polski
Ziemia51°24′07,9″N 21°08′30,6″E/51,402194 21,141833

Mury miejskie w Radomiu – ciąg średniowiecznych fortyfikacji wraz z budowlami obronnymi, otaczający Nowy Radom, zbudowany w II połowie XIV wieku. Uległ wyburzeniu w I połowie XIX stulecia.

Zachowane fragmenty i relikty murów są częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia[1].

Historia

Kolor: zielony – zachowane fragmenty murów miejskich; niebieski – zrekonstruowane fragmenty; czerwony – niezachowane fragmenty. 1. Brama Piotrkowska; 2. Brama Krakowska (Iłżecka); 3. Brama Lubelska

Powstanie Nowego Radomia związane jest z panowaniem Kazimierza Wielkiego. W związku ze zniszczeniem Starego Radomia, prawdopodobnie podczas jednego z najazdów litewskich, władca ten dokonał w 1350 lub 1351 roku lokacji Nowego Miasta (obecnie tzw. Miasto Kazimierzowskie) na prawie magdeburskim. Świeżo założony ośrodek otoczono murami miejskimi, chroniącymi go przed atakiem[2]. W późniejszym okresie mury zostały podwyższone o ok. 80 cm i w takim stanie dotrwały do III rozbioru Polski. W okresie staropolskim Radom był, oprócz Iłży, jedynym miastem Sandomierszczyzny otoczonym murami miejskimi[3].

Około 1815 roku fortyfikacje te, o niewielkiej wartości obronnej z powodu zmian w wojskowości, zostały rozebrane, a w ich miejscu utworzono ulice Spacerową (obecne Reja) oraz Wałową. Zachowane do dziś fragmenty murów oraz pozostałości Bramy Iłżeckiej (Krakowskiej) znajdują się przy ul. Wałowej – przetrwały w murach gmachu kolegium Pijarów oraz fragmentu Zamku Królewskiego[4]. Zrekonstruowano część obwarowań znajdujących się na ulicy Szewskiej, natomiast na skwerze Unii Radomsko-Wileńskiej zaznaczono ich przebieg[5].

Struktura

Fortyfikacje Nowego Radomia składały się z muru, bram, baszt, Zamku Królewskiego, fosy oraz wału.

Mur

Mury obronne Nowego Radomia wzniesiono z cegły, na fundamentach z kamienia polnego, na planie owalu o wymiarach ok. 230–240 m[6][7]. Miały długość ok. 1,2 km, wysokość ok. 8 m i grubość ok. 3 m. W murze znajdowały się strzelnice (wysokości ok. 60 cm[4]) oraz ganek strażniczy, biegnący po jego wewnętrznej stronie[7].

Bramy miejskie

W ciągu murów miejskich usytuowano trzy bramy miejskie. Brama Lubelska znajdowała się we wschodniej części fortyfikacji i zamykała ulicę Rwańską. Z kolei Brama Piotrkowska zlokalizowana była w zachodniej części Nowego Radomia i kończyła ulicę Szpitalną. Jedyna, częściowo zachowana spośród bram – Brama Krakowska (Iłżecka) – usytuowana była w południowej części muru i wychodziła na trakt łączący Radom z Iłżą i Krakowem. Przetrwała również zdobiąca ją XV-wieczna rzeźba Madonny, pod którą pierwotnie znajdował się kamień z napisem OPUS REGNI CASIMIRI 1357[8]. W 2010 roku ogłoszono konkurs architektoniczny na pełną odbudowę Bramy Krakowskiej, jednak tego kontrowersyjnego projektu nie zrealizowano[9].

Baszty

Mur obronny wzmocniony był ok. 30 basztami, otwartymi od środka[7]. Jedyna zachowana spośród nich znajduje się na ulicy Wałowej, obok Bramy Krakowskiej[6]. Zrekonstruowany fragment innej baszty znajduje się przy ulicy Szewskiej, natomiast na skwerze Unii Radomsko-Wileńskiej, zaznaczono przebieg kilku z nich[5].

Zamek Królewski

Zamek Królewski w Radomiu był osobnym zespołem obronnym, przylegającym do południowej części murów miejskich[10]. Był budynkiem ceglanym, wzniesionym, tak jak mury, w XIV wieku. Na początku XVI stulecia został przebudowany w stylu renesansowym przez kasztelana radomskiego Mikołaja Szydłowieckiego. W jego obrębie usytuowano pięć wież[11]. W czasie potopu szwedzkiego zamek został zniszczony, razem z całym miastem. W końcu XVIII wieku obniżono go o jedno piętro, zaś w XIX stuleciu przebudowano. Od 1862 roku jego pozostałości należą do plebanii kościoła farnego, ufundowanego przez Kazimierza Wielkiego[10]. Obok fragmentu murów z basztą i Bramą Krakowską, pozostałości zamku są jedynym zachowanym elementem murów miejskich Radomia.

Fosa i wał

Mury Radomia otoczone były szeroką fosą z palisadą[7], zasilaną przez Potok Południowy[4]. Po zewnętrznej stronie fosy usypano szeroki wał ziemny. Fosę i wał zlikwidowano w związku z przebudową miasta w I połowie XIX wieku[7].

Galeria

Przypisy

  1. ↑ Szlak Turystyczny Zabytki Radomia. Centrum Informacji Turystycznej w Radomiu. [dostęp 2017-02-10].
  2. ↑ Urbanistyka i architektura Radomia. red. W. Kalinowski. Lublin: 1975, s. 51–54.
  3. ↑ D. Kupisz, S. Piątkowski: Od rajców do radnych: samorząd Radomia na przestrzeni wieków. Radom: 2016.
  4. ↑ a b c J. Sekulski: Encyklopedia Radomia. Radom: 2012, s. 187–188.
  5. ↑ a b Rewitalizacja skweru Unii Radomsko-Wileńskiej. rewitalizacja-radom.pl, 2014-08-18. [dostęp 201-02-10].zły zapis daty dostępu
  6. ↑ a b Katalog zabytków sztuki w Polsce. red. J. Łoziński, B. Wolff. T. III. Cz. z. 10. Warszawa: 1961, s. 33.
  7. ↑ a b c d e S. Piątkowski: Historia Radomia. Radom: 2005, s. 15.
  8. ↑ A. Sawicki: Radom: zabytki architektury. Radom: 2013.
  9. ↑ Magistrat chce odbudować Bramę Krakowską. Gazeta Wyborcza Radom, 2010-03-11. [dostęp 2017-02-10].
  10. ↑ a b Katalog zabytków sztuki w Polsce. red. J. Łoziński, B. Wolff. T. III. Cz. z. 10. Warszawa: 1961, s. 32–33.
  11. ↑ Z. Lechowicz: Zamek w Radomiu. Radom: 2012.

Media użyte na tej stronie

Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Royal Castle in Radom reconstruction.jpg
Autor: Kubsson94, Licencja: CC BY-SA 4.0
Reconstruction of the 14 th c. Royal Castle in Radom, Poland
Radom city walls scheme.png
City walls of Radom, 18th century plan (fragment)
Radom city wall.jpg
Autor: Rafał T, Licencja: CC BY-SA 3.0
Reconstructed city walls, 28 Szewska St, Radom, Poland
Radom, Mury miejskie - fotopolska.eu (258481).jpg
(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Fragment odrestaurowanych murów miejskich, w głębi budynek dawnego kolegium pijarów.
Reconstruction of the Cracow Gate, Radom, Poland.jpg
Autor: Kubsson94, Licencja: CC BY-SA 4.0
Reconstruction of the Cracow Gate, Radom, Poland