Mury miejskie w Toruniu

Mury miejskie Torunia
Ilustracja
fragment muru przy ul. Flisaczej
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Rozpoczęcie budowy

XIII w.

Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Położenie na mapie Polski
Ziemia53°01′20″N 18°36′40″E/53,022222 18,611111

Mury miejskie Torunia – zespół średniowiecznych obwarowań Torunia, na które składają się mury odrębnych miast: Starego Miasta Torunia (prawa miejskie 1233 roku), Nowego Miasta Torunia (1264 roku), budowany od połowy XIII w., później modernizowany i rozbudowywany, w XIX w. w większości rozebrany. Zachowały się niektóre odcinki, w tym najdłuższy z 3 bramami od strony Wisły, stanowiący element panoramy miasta.

Historia

Toruń już w pierwszej połowie XIII posiadał umocnienia, jak powszechnie przyjmuje się w formie drewniano-ziemnych wałów, gdyż oparł się najazdowi Świętopełka w 1242 roku. Ceglane mury Starego Miasta zaczęto budować około połowy XIII w. - zachowany odcinek murów z tego czasu wzdłuż ul. Pod Krzywą Wieżą jest najstarszym zachowanym fragmentem muru miejskiego w Polsce, datowanym na lata 1246-1262. Mury te otaczały miasto podwójnym obwodem składającym się z muru wysokiego do strony miasta i muru niskiego rozdzielonych międzymurzem (parchamem), dodatkowo poprzedzonych fosą. Od zachodu zbudowano trzecią linię murów obronnych. Od południa, gdzie naturalną obroną była Wisła, zastosowano mur pojedynczy bez fosy. Na wyjściach głównych szlaków komunikacyjnych ze Starego Miasta Torunia umieszczono 8 bram, z których do dzisiaj zachowały się 3 bramy od strony Wisły (Mostowa, Żeglarska i Klasztorna). Ponadto obronność Starego Miasta Torunia wzmacniały ok. 33 baszty, z których zachowały się Krzywa Wieża, Gołębnik, Żuraw, Wartownia, Monstrancja i 3 bezimienne baszty przy ulicy Podmurnej.

Nowe Miasto Toruń było otoczone podobnymi murami, budowanymi od lat 70. XIII w., jednak od strony zachodniej było ono pozbawione murów, gdyż na tym odcinku stykało się ono ze Starym Miastem Toruniem. Spośród dawnych 4 bram i ok. 21 baszt nowomiejskich nie zachowała się żadna. W roku 2009 odnaleziono fundamenty czwartej bramy Nowego Miasta Torunia, stojącej vis-à-vis staromiejskiej Bramy Kotlarskiej.

Mury w XV i XVI w. były modernizowane i przystosowywane do postępu techniki wojennej. W 1429 roku wzniesiono barbakan przed Bramą Starotoruńską, a w 1449 roku rozpoczęto budowę drugiego, przed Bramą Chełmińską. Oprócz tego około 1500 roku dwie baszty narożne Starego Miasta - północno-zachodnią i północno-wschodnią - przebudowano na okrągłe basteje wypełnione ziemią, przystosowane do obrony artyleryjskiej. Jedna z nich, tzw. Koci Łeb, zachowała się w zmienionej formie do dzisiaj[1][2][3].

Mury miejskie wpisane są do gminnej ewidencji zabytków (nr 225)[4].

Bramy

Zachowane

NazwaZdjęcieHistoria
Brama KlasztornaTorun Brama Klasztorna 03.jpgpochodzi z I połowy XIV wieku, podwyższona w XVI wieku
Brama MostowaTorun brama Mostowa od str Wisly.jpgwybudowana w 1432 roku przez Hansa Gotlanda
Brama ŻeglarskaBrama Żeglarska w Toruniu.jpgwzniesiona na przełomie XIII i XIV wieku, częściowo rozebrana i przebudowana w XIX wieku

Niezachowane

NazwaZdjęcieHistoria
Brama ChełmińskaTorun Brama Chelminska od polnocy.jpgistniała od końca XIII wieku do około roku 1889 roku; była poprzedzona Barbakanem Chełmińskim z 1449 roku, który wyburzono w 1703 roku
Brama św. Katarzyny (Bydlęca)Torun Brama sw Katarzyny.jpgpochodziła z I połowy XIV wieku, zburzona w 1884 roku
Brama św. Jakuba (Drzewna)Brama św. Jakuba w Toruniu.jpgstała od przełomu XIII i XIV wieku do II połowy XIX wieku
Brama Kotlarska (Wielka)Brama Kotlarska - tablica.jpgznajdowała się u wylotu dzisiejszej ul. Szerokiej, istniała od XIII/XIV wieku do 1834 roku
Brama Łazienna (Biała)Torun Brama Lazienna.jpgwybudowana na przełomie XIII i XIV wieku, zburzona w II połowie XIX wieku
Brama Paulińska (Więzienna)Torun Brama Paulinska od wschodu.jpgznajdowała się u wylotu dzisiejszej ul. Szewskiej, zbudowana na przełomie XIII i XIV wieku, zburzona w 1878 roku
Brama Prosta (Główna, Prawe Wrota)powstała w I połowie XIV wieku, rozebrana w II połowie XIX wieku
Brama StarotoruńskaTorun Brama Starotorunska od zachodu.jpgwybudowana w II połowie XIII wieku, wyburzona ok. 1889 roku; była poprzedzona barbakanem zbudowanym w 1429 roku, który został zburzony przez wojska szwedzkie w 1703 roku; zachowane relikty szyi bramnej i barbakanu
Bramastała naprzeciw Bramy Kotlarskiej, powstała około 1270 roku, zburzona prawdopodobnie w okolicach 1454 roku[5]

Baszty

Zachowane

NazwaZdjęcieUwagi
Krzywa WieżaTorun Krzywa Wieza2.jpgWieża stanowi dziś jeden z najbardziej charakterystycznych akcentów Starego Miasta
Baszta GołębnikToruń - Baszta Gołębnik 01.jpgBaszta jest obecnie najwyższym punktem nadwiślańskich murów miejskich
Baszta MonstrancjaPodmurna 18, Toruń.JPGPo II wojnie światowej w baszcie mieścił się m.in. skład znaków drogowych
Baszta WartowniaTorun Baszta Wartownia.jpgPo II wojnie światowej znajdowało się tu schronisko młodzieżowe, a obecnie Stowarzyszenie Współpracy z Miastami Bliźniaczymi Torunia
Baszta ŻurawToruń Baszta Żuraw.jpgObecnie Hotel Spichrz
Baszta 53Torun baszta ul Podmurna 26.JPG
Baszta 53aTorun baszta ul Podmurna 30.JPGObecnie hostel
Baszta 56Torun baszta ul Podmurna 60.JPGObecnie znajduje się tu siedziba dwóch konsulatów: Słowenii i Mołdawii oraz Towarzystwa Miłośników Torunia
Baszta Koci ŁebTorun baszta Koci Leb.JPGJedna z dziewięciu zachowanych do dziś baszt obronnych w ciągu murów miejskich

Niezachowane

NazwaZdjęcieUwagi
Baszta Koci OgonTorun baszta Koci Ogon.jpgObecnie fundamenty baszty znajdują się w podziemiach budynku administracyjnego pobliskiego Aresztu Śledczego
Baszta 25Torun baszta 25.jpg
Baszta 27Torun baszta 27.jpg

Przypisy

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Torun Brama Klasztorna 03.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, Brama Klasztorna
Torun baszta 27.jpg
Toruńska baszta nr 27 (wg. numeracji Jerzego Stankiewicza) tuż przed zburzeniem w 1906 roku. W tle budowany gmach Szkoły Przemysłowej (później pomorski Urząd Wojewódzki, obecnie Collegium Maius UMK).
Torun baszta 25.jpg
Nieistniejąca toruńska baszta nr 25 (numeracja wg. Jerzego Stankiewicza), zburzona w 1904 roku w związku z budową Teatru Miejskiego (w tle).
Mury miejskie Torunia, ul. Flisacza.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mury miejskie Torunia, ul. Flisacza
Podmurna 18, Toruń.JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Podmurna 18 - Baszta „Monstrancja” (zabytek nr rejestr. A/145 z 17.10.1929 i z 17.07.1998)
Brama Żeglarska w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Brama Żeglarska w Toruniu
Brama św. Jakuba w Toruniu.jpg
Brama św. Jakuba w Toruniu zburzona pod koniec XIX w.
Torun Brama Paulinska od wschodu.jpg
Brama Paulińska w Toruniu, zburzona w 1878, widziana od wschodu
Brama Kotlarska - tablica.jpg
Autor: 1bumer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica z lokalizacją średniowiecznej bramy Starego Miasta Toruń, XIII/XIV - 1834 r.
Torun Brama Chelminska od polnocy.jpg
Brama Chełmińska w Toruniu zburzona w 1889 roku
Torun Brama sw Katarzyny.jpg
Nowomiejska brama św. Katarzyny w Toruniu, zburzona w 1884
Torun Baszta Wartownia.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, baszta Wartownia.
Torun Brama Starotorunska od zachodu.jpg
Brama Starotoruńska w Toruniu zburzona ok. roku 1887 widziana od strony zachodniej
Torun brama Mostowa od str Wisly.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Toruń, Brama Mostowa i Dwór Mieszczański od strony Wisły
Torun Krzywa Wieza2.jpg
Krzywa Wieża w Toruniu
Torun baszta Koci Leb.JPG
Autor: Arvedui89, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Podmurna 74 - Baszta Koci Łeb z murem, obecnie dom mieszkalny, XVI, 1703 (zabytek nr rejestr. A/399)
Torun baszta ul Podmurna 60.JPG
Autor: Arvedui89, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń - staromiejska baszta w zespole murów miejskich, przy ulicy Podmurnej 60, "baszta nr 56" wg. numeracji Jerzego Stankiewicza (zabytek nr A/338)
Torun Brama Lazienna.jpg
Brama Łazienna w Toruniu zburzona przed 1900 rokiem.
Torun baszta Koci Ogon.jpg
Baszta Koci Ogon w Toruniu, zburzona w 1890 roku.
Toruń Baszta Żuraw.jpg
Autor: 1bumer, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, Bulwar Filadelfijski 6 - baszta „Żuraw", k. XIII, XVI, XVII, 1823 (zabytek nr A/130 z 17.10.1929 i z 30.05.1996)
Torun baszta ul Podmurna 26.JPG
Autor: Arvedui89, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Podmurna 26 - baszta w zespole murów miejskich, 4 ćw. XIII, XV, baszta nr 53 wg. numeracji Jerzego Stankiewicza (zabytek nr A/43/177)
Torun baszta ul Podmurna 30.JPG
Autor: Arvedui89, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Podmurna 30 - baszta w zespole murów miejskich, 2 poł. XIII, 1880 (baszta nr 56a wg. numeracji Jerzego Stankiewicza)