Musique funèbre
Musique funebre, czyli Muzyka żałobna – utwór Witolda Lutosławskiego na orkiestrę smyczkową podzieloną na 10 głosów (I, II, III, IV skrzypce, I, II altówki, I, II wiolonczele, I, II kontrabasy).
Pisany w latach 1954-58. Wykonany po raz pierwszy w Katowicach w 1958 roku przez WOSPR pod dyrekcją Jana Krenza, który był inicjatorem utworu, prosząc kompozytora, by skomponował coś na 10-lecie śmierci Bartóka. Dedykacja: "à la memoire de Béla Bartók".
Utwór ten skomponowany jest w wyjątkowo precyzyjny sposób, i to pod paroma względami.
Składa się z czterech części (Prolog, Metamorfozy, Apogeum, Epilog), które są jednak ogniwami właściwie jednej części, będącej narastającym crescenda, które prowadzi do kulminacji, po której następuje spadek napięcia.
- Prolog jest kanonem. Nawiązuje do niego Epilog, gdzie fragmenty Prologu powracają w odwróceniu.
- Tytuł cz. II "Metamorfozy" odnosi się do sposobu traktowania serii. Jest to 24-dźwiękowa seria zbudowana zaledwie z dwóch interwałów: trytonu i małej sekundy, która w tej części powtarza się 12 razy, zawsze ze zmianami. Po raz pierwszy rozpoczyna się na dźwięku f. Za każdym następnym razem pojawia się w transpozycji o kwintę w dół. Pomiędzy dźwięki serii wprowadzane są inne dźwięki. "Metamorfozom" podlega również harmonia, bo pojawia się coraz więcej interwałów, aż w siódmej metamorfozie występują wszystkie możliwe interwały, od prymy po oktawę. Równocześnie zwiększa się ruch, w wyniku czego od ćwierćnut przedzielanych pauzami narasta do gęstego tremola w ostatniej metamorfozie. Tym sposobem muzyka dochodzi do kulminacji: najgłośniejszej w całym utworze.
- Apogeum jest w „złotym cięciu” całego utworu. Po kulminacji dźwięki stają się coraz dłuższe i coraz mniej zróżnicowane, aż zostają tylko dwa: a–b.
- Epilog: wyciszenie i uspokojenie.
W 1959 roku utwór został nagrodzony Doroczną Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich i wyróżniony najwyższą lokatę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów, organizowanej w Paryżu przez Radę Muzyczną UNESCO.