Muzea w Bydgoszczy

Fragment wału obronnego grodu bydgoskiego datowany na 1040 rok – Biały Spichlerz
Wnętrze Domu Leona Wyczółkowskiego
Wnętrza Muzeum Wodociagów – wieża ciśnień
Wystawa broni strzeleckiej w Exploseum
Wnętrze Muzeum Wojsk Lądowych
Izba Tradycji Bydgoskich Dróg Żelaznych
Barka Lemara – muzeum tradycji wodniackich i szyperskich
Jeden z inkunabułów Biblioteki Bernardynów Bydgoskich

Muzea w Bydgoszczy – placówki kulturalne w Bydgoszczy, zajmujące się gromadzeniem, badaniem oraz eksponowaniem obiektów posiadających wartości historyczne, bądź artystyczne. Wśród listy muzeów bydgoskich znajdują się obiekty w gestii władz samorządowych, wojskowych, szkół wyższych, stowarzyszeń oraz osób prywatnych.

Tradycje

Początki muzealnictwa w Bydgoszczy sięgają 1880 roku, kiedy założono Towarzystwo Historyczne Obwodu Nadnoteckiego, zajmujące się poszukiwaniem i przechowywaniem przedmiotów o wartości historycznej, zwłaszcza z Bydgoszczy i okolicy. Eksponaty wystawiano najpierw w jednym z pomieszczeń gimnazjum miejskiego, a następnie na przebudowanym chórze w kościele klarysek[1]. Po włączeniu Bydgoszczy do odrodzonego państwa polskiego w 1920 r. ocalała przed wywózkami do Niemiec część zbiorów Towarzystwa stała się zrębem nowo organizowanego Muzeum Miejskiego. Placówka ta otwarta w 1923 roku, otrzymała w 1937 r. spuściznę artystyczną po zmarłym Leonie Wyczółkowskim. W 1939 r. zbiory Muzeum Miejskiego liczyły 6803 pozycje, z czego połowa przypadała na archeologię, 1900 na sztukę, 873 na numizmatykę, 210 – rzemiosło i pamiątki bydgoskie, 200 – etnografię (w tym afrykańską), 160 – medalierstwo oraz 150 – wojskowość[2]. W dwudziestoleciu międzywojennym urządzono również ekspozycję zachowanej z XVI-XVII w. Biblioteki Bernardynów Bydgoskich. Po II wojnie światowej oprócz rozwoju Muzeum Miejskiego, przekształconego w 1975 r. na Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego, otwarto szereg nowych placówek, z których ważniejsze to Pomorskie Muzeum Wojskowe i Muzeum Oświaty. Po 1990 r. powstało kilkanaście nowych muzeów, funkcjonujących w większości poza strukturami samorządowymi. Do znacznego rozwoju muzealnictwa przyczyniła się rewitalizacja Wyspy Młyńskiej przeprowadzona w latach 2006-2012. W odrestaurowanych budynkach ulokowano szereg oddziałów i wystaw Muzeum Okręgowego, m.in. zbiory archeologiczne (Biały Spichlerz), Galerię Sztuki Nowoczesnej (Czerwony Spichlerz), Europejskie Centrum Pieniądza (budynek mennicy), Dom Leona Wyczółkowskiego[3].

Współczesność

Wśród placówek muzealnych, które znajdują się w Bydgoszczy, największe i najstarsze jest Muzeum Okręgowe, założone w 1923 roku, znajdujące się w Państwowym Rejestrze Muzeów. Do placówek, które nie mają swoich odpowiedników w innych częściach kraju są m.in.: Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego, Muzeum Kanału Bydgoskiego, Muzeum Wodociągów, Muzeum Mydła i Historii Brudu oraz Eksploseum, w którym można zwiedzić zachowane fragmenty jednej z największych, zbudowanych w Polsce fabryk zbrojeniowych III Rzeszy. W zespole pałacowo-parkowym w Ostromecku (będącym własnością miasta Bydgoszczy) funkcjonuje muzeum fortepianów.

Od 2005 corocznie w Bydgoszczy w maju lub czerwcu organizowana jest Noc Muzeów[4], podczas której można bezpłatnie zwiedzić placówki obecne na terenie miasta, oraz uczestniczyć w zorganizowanych z tej okazji wydarzeniach kulturalnych.

Wykaz muzeów w Bydgoszczy

NazwaAdresRok powstaniaTematykaUwagi
Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy[5]Gdańska 41923 (1880)zbiory z działów: archeologii, etnografii, grafiki, historii, muzyki, numizmatyki, sztuki, historii techniki, bibliotekiPosiada największą w kraju kolekcję dzieł Leona Wyczółkowskiego, Maksymiliana Piotrowskiego i Waltera Leistikowa oraz jedną z większych w kraju kolekcji sztuki współczesnej. Muzeum prezentuje wystawy stałe związane z historią Bydgoszczy, twórczością Leona Wyczółkowskiego oraz Galerię Sztuki Nowoczesnej w Czerwonym Spichrzu na Wyspie Młyńskiej. Tematyka wystaw czasowych związana jest głównie z historią Bydgoszczy i regionu, malarstwem, rzeźbą i sztuką, a także nawiązuje do rocznic i jubileuszy. Muzeum posiada liczne zabytki archeologiczne, w tym najstarsze z epoki kamienia, kolekcję malarstwa polskiego i zagranicznego, rzeźb, obiektów i instalacji, reliefu oraz fotografii artystycznej i fonografii. Posiada kolekcję monet ze wszystkich mennic czynnych w Polsce na przestrzeni wieków, od monet piastowskich aż do współczesnych (w tym mennicy bydgoskiej). Posiada również zbiory etnograficzne i pamiątki historyczne z regionu bydgoskiego. Wystawy odbywają się w zabytkowych spichrzach nad Brdą oraz budynkach na Wyspie Młyńskiej.

Obiekty należące do MOB:

  1. Spichrze nad Brdą (ul. Grodzka 7-11, Bydgoszcz)
  2. Zbiory Archeologiczne (ul. Mennica 2, Wyspa Młyńska, Bydgoszcz)
  3. Europejskie Centrum Pieniądza (ul. Mennica 4, Wyspa Młyńska, Bydgoszcz)
  4. Galeria Sztuki Nowoczesnej (ul. Mennica 8, Wyspa Młyńska, Bydgoszcz)
  5. Dom Leona Wyczółkowskiego (ul. Mennica 7, Wyspa Młyńska, Bydgoszcz)
  6. Exploseum (ul. Alfreda Nobla, Bydgoszcz)
Biblioteka Bernardynów w Bydgoszczy[6]Długa 411936księgozbiórEkspozycja urządzona w stylizowanym pomieszczeniu urządzonym w gmachu Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy. Zawiera udostępniony do zwiedzania w grupach zorganizowanych, najstarszy zachowany księgozbiór w Bydgoszczy, zawierający inkunabuły i druki z XV-XVIII w.
Izba Pamięci Adama Grzymały-Siedleckiego[7]Libelta 5/101968pamiątki po Adamie Grzymale-SiedleckimIzba mieści się w dawnym mieszkaniu Adama Grzymały-Siedleckiego – polskiego krytyka literackiego i teatralnego, dramatopisarza i prozaika związanego z Bydgoszczą w latach 1922-1939 oraz 1945-1967. Eksponowane są pamiątki po pisarzu oraz materiały dotyczące historii teatru w Bydgoszczy: afisze, programy i fotografie ze sztuk teatralnych. W mieszkaniu mieści się również czytelnia teatrologiczna posiadająca bogaty księgozbiór poświęcony historii teatru polskiego i powszechnego.
Muzeum Wojsk Lądowych[8]Czerkaska 21973 (1928)wojskowość, militaria, falerystykaPrezentuje wojskowe dzieje Pomorza i Kujaw począwszy od Powstania wielkopolskiego 1918-1919. Wśród wystaw stałych znajdują się ekspozycje wyposażenia i broni piechoty i wojsk zmechanizowanych, uzbrojenie, ubiory, dokumenty, malarstwo, falerystyka, odznaki pamiątkowe i odznaczenia, a na zewnątrz budynku wystawa plenerowa ciężkiego sprzętu wojennego, schronów i rakiet bojowych
Izba Tradycji Bydgoskich Dróg Żelaznych[9]Inwalidów 26 (Dworzec Wschód)1979pamiątki związane z Bydgoskim Węzłem KolejowymPrezentuje pamiątki związane z funkcjonowaniem Bydgoskiego Węzła Kolejowego, mundury kolejarskie, akcesoria torowe, stanowisko dyżurnego ruchu i inne. Muzeum jest prowadzone przez Bydgoskie Towarzystwo Przyjaciół Kolei.

Izba Tymczasowo zamknięta

Muzeum Oświaty w Bydgoszczy[10]Marii Curie-Skłodowskiej 41985 (1979)wyposażenie szkolneMuzeum prezentuje sprzęty szkolne, wyposażenie uczniów i nauczycieli, fotografie, nagrania, świadectwa szkolne, oraz akta szkół i organizacji uczniowskich ze szkół w Bydgoszczy i regionie bydgoskim, począwszy od okresu zaboru pruskiego, aż po czasy współczesne. Posiada cztery wystawy stałe, organizuje ekspozycje czasowe oraz prowadzi działalność dydaktyczną.
Muzeum Misyjne Zgromadzenia Ducha Świętego[11]Aleje Jana Pawła II 117lata 90. XX w.pamiątki misyjneMuzeum Misyjne przy Wyższym Seminarium Duchownym Zgromadzenia Ducha Świętego. Zawiera pamiątki związane z działalnością misjonarską duchaczy w Afryce, Azji, Ameryce Północnej i Południowej.
Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy[12]Berwińskiego 41998historia dyplomacji i rządu polskiego na uchodźstwie w LondynieObrazuje historię dyplomacji i uchodźstwa polskiego, w tym przede wszystkim działalność Karola Poznańskiego (1893-1971) – konsula generalnego II RP w Londynie. Kolekcję stanowią oryginalne dokumenty, fotografie, korespondencja, rękopisy i testamenty wybitnych Polaków, kolekcja sztychów Stefana Mrożewskiego (1894-1975) oraz zbiór polskich banknotów z okresu międzywojennego.
Muzeum Farmacji w Bydgoszczy[13]Gdańska 52003wyposażenie apteki z XIX wiekuWiększość zbiorów stanowi dawne wyposażenie apteki „Pod Łabędziem” w Bydgoszczy oraz eksponaty pochodzące z zachodnich ziem Polski i terenu dzisiejszych Niemiec, byłego Królestwa Kongresowego, zachodnich guberni zaboru rosyjskiego oraz Galicji. Muzeum mieści się na zapleczu apteki „Pod Łabędziem” założonej w 1852 r. i posiada pięć pomieszczeń: zielarnię, laboratorium galenowe, bibliotekę muzealną, recepturę oraz zaaranżowany na salę wystawową korytarz
Muzeum Fotografii w Bydgoszczy[14]Królowej Jadwigi 142004fotografie i sprzęt fotograficzny,Posiada zbiory eksponatów związanych z fotografią dawną i dzisiejszą. Muzeum organizuje wernisaże fotograficzne, kursy, warsztaty i pokazy. Posiada atelier, ciemnię fotograficzną oraz czytelnię. Mieści się w dawnym budynku wozowni z XIX wieku i jest częścią Akademickiej Przestrzeni Kulturalnej Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.
Muzeum Kanału Bydgoskiego[15]Nowogrodzka 32006pamiątki związane z Kanałem Bydgoskim i Bydgoskim Węzłem WodnymMuzeum eksponuje zdjęcia i eksponaty przedstawiające Kanał Bydgoski oraz życie codzienne toczące się nad kanałem. Ekspozycja zawiera między innymi wyposażenie barek, mundury oraz inne przedmioty związane z pracą barkarzy i innych osób związanych z żeglugą śródlądową.
Muzeum Wolności i Solidarności w Bydgoszczy[16]Plac Kościeleckich 82006pamiątki związane z walką narodu polskiego o wolnośćMuzeum dokumentuje przywiązanie narodu polskiego do wolności, eksponuje wystawy historycznych pamiątek, archiwaliów, filmów dokumentalnych i dzieł sztuki, w tym związanych z NSZZ Solidarność.
Muzeum Energetyki w Bydgoszczy[17]Mennica 2a2009zabytkowe wyposażenie elektrowni wodnychEkspozycja urządzona w pomieszczeniach elektrowni wodnej „Kujawska” przy jazie farnym. Prezentuje się tu zabytkowe wyposażenie elektrowni, urządzenia energetyczne oraz duże zbiory odbiorników radiowych z XX wieku (250 szt.) Gromadzone eksponaty mają przypominać historię bydgoskiej energetyki, elektrowni wodnych działających na tym terenie oraz sylwetki osób, które tę historię tworzyły.
Galeria Sportu Bydgoskiego[18]ul. Gdańska 1632009pamiątki związane ze sportem bydgoskimPrezentuje historię, medale, trofea, sprzęt, wyposażenie oraz zdjęcia archiwalne klubów i sportowców z Bydgoszczy i regionu, którzy odnosili sukcesy w kraju, na świecie i na olimpiadach.
Muzeum Wodociągów w Bydgoszczy[19]Wieża ciśnień i Stacja wodociągów Las Gdański2012sprzęt wodociągowo-kanalizacyjnyEkspozycja starych, drewnianych rur wodociągowych, hydrantów, zdrojów ulicznych, pokryw studzienek i innego sprzętu wodociągowego i kanalizacyjnego z początku XX w. wraz z ekspozycjami mulitedialnymi. Wystawy umieszczone w zabytkowej stacji wodociągów w Lesie Gdańskim oraz w wieży ciśnień tworzą ścieżkę edukacyjną.
Muzeum Mydła i Historii Brudu w Bydgoszczy[20]ul. Długa 13-172012mydło, urządzenia i produkty związane z higienąEkspozycja przedstawia najstarsze przenośne toalety, pierwsze prysznice, łaźnie, żeliwne wanny, szczotki do szorowania, a także balie, maglownice, pralki i suszarki oraz bogatą kolekcję mydeł z całego świata. Placówka ma charakter żywego muzeum, w którym można samemu tworzyć kompozycje mydeł w oryginalnej formie i kolorze, z indywidualnie dobranymi dodatkami, które po pokazie uczestnicy zabierają na pamiątkę.
Muzeum fortepianów[21]ul. Bydgoska 9 Ostromecko2012fortepiany, pianinaKolekcja Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego znajduje się we wnętrzach XVIII-wiecznego Pałacu Mostowskich w Ostromecku, który jest własnością miasta Bydgoszczy i zarządzany przez Miejskie Centrum Kultury. Kolekcja obejmuje fortepiany skrzydłowe, stołowe, pianina, mieszane oraz inne instrumenty, wyprodukowane w XIX wieku w Polsce, innych krajach europejskich oraz USA.
Barka Lemara[22]ul. Spichlerna Bydgoszcz2014barka towarowa żeglugi śródlądowejEkspozycja tradycji wodniackich i szyperskich znajduje się w barce towarowej z 1937 nie posiadającej napędu własnego (tzw. finówka duża, niem. Gross Finow-Masskahn), zacumowanej na stałe na Brdzie przy ul. Spichlernej w centrum miasta. Wewnątrz znajduje się m.in. kajuta z kuchnią, sypialnią i salonikiem, w jakiej zamieszkiwała rodzina szypra.
Muzeum Konsol i Gier Wideo Prehistoria.pl[23]ul. Adama Grzymały-Siedleckiego 27 Bydgoszcz2018konsole, gry wideoWystawa konsol i gier wideo. Poza oglądaniem eksponatów można zagrać w stare, kultowe gry komputerowe.
Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
Muzeum Historii Bydgoszczy - Spichrze nad Brdą
Zbiory Archeologiczne - Biały Spichlerz
Galeria Sztuki Nowoczesnej - Czerwony Spichlerz
Dom Leona Wyczółkowskiego
Europejskie Centrum Pieniądza
Exploseum


Zobacz też

Inne muzea w Bydgoszczy
Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego
Muzeum Mydła i Historii Brudu
Muzeum Wodociągów
Muzeum Wojsk Lądowych
Muzeum Kanału Bydgoskiego
Muzeum fortepianów


Przypisy

  1. ↑ Ohlhoff Gerhard: Towarzystwo Historyczne dla Dystryktu Nadnoteckiego w Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XVI 1994. ISSN 0454-5451
  2. ↑ Hojka Zdzisław: Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. [w:] Kalendarz Bydgoski 2002
  3. ↑ http://www.muzeum.bydgoszcz.pl/ dostęp 20-03-2013
  4. ↑ http://wroclaw.dlastudenta.pl/sztuka/artykul/Nie_mozesz_spac_Idz_do_Muzeum,21906.html dostęp 8-03-2010
  5. ↑ http://www.muzeum.bydgoszcz.pl/ dostęp 8-03-2010
  6. ↑ http://wimbp.man.bydgoszcz.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=43&Itemid=65 dostęp 8-03-2010
  7. ↑ wimbp.man.bydgoszcz.pl - Izba Pamięci Adama Grzymały-Siedleckiego
  8. ↑ http://www.muzeumwl.pl/ dostęp 14-07-2011
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20120315082301/http://www.potorach.pl/baza-obiektow/18,izba-tradycji-bydgoskich-drog-zelaznych dostęp 8-03-2010
  10. ↑ http://www.muzeumoswiaty_bydgoszcz.republika.pl/ dostęp 8-03-2010
  11. ↑ https://web.archive.org/web/20090422141634/http://www.duchacze.pl/muzeum.htm dostęp 8-03-2010
  12. ↑ https://web.archive.org/web/20090905154857/http://www.muzeum.ukw.edu.pl/muzeump.html dostęp 8-03-2010
  13. ↑ http://www.museo.pl/content/view/1150/154/ dostęp 8-03-2010
  14. ↑ http://muzeumfoto.byd.pl/ dostęp 8-03-2010
  15. ↑ Muzeum Kanału Bydgoskiego (pol.). [dostęp 2016-02-15].
  16. ↑ http://209.85.129.132/search?q=cache:fGPp_yl5ygUJ:visitbydgoszcz.pl/index.php/Muzeum-olnosci-i-Solidarnosci.html+Muzeum+Wolno%C5%9Bci+i+Solidarno%C5%9Bci+bydgoszcz&cd=5&hl=pl&ct=clnk&gl=pl dostęp 8-03-2010
  17. ↑ https://web.archive.org/web/20160304064942/http://www.mojaenergia.pl/strony/1/i/415.php dostęp 8-03-2010
  18. ↑ http://209.85.135.132/search?q=cache:3ETe2HOMkjAJ:fundusze.kujawsko-pomorskie.pl/index.php%3Foption%3Dcom_docman%26task%3Ddoc_view%26gid%3D2909+Skansen+architektury+przemys%C5%82owej+wraz+z+podziemn%C4%85+tras%C4%85+turystyczn%C4%85+oraz+Muzeum+Zak%C5%82ad%C3%B3w+Zbrojeniowych+DAG+%E2%80%93+Fabrik+w+Bydgoszczy&cd=5&hl=pl&ct=clnk&gl=pl dostęp 10-03-2010
  19. ↑ https://archive.is/20171207003310/http://gorlice.naszemiasto.pl/artykul/wysokie-cisnienie-na-kulture,348026,art,t,id,tm.html dostęp 16-03-2010
  20. ↑ http://muzeummydla.pl/ dostęp 21-03-2013
  21. ↑ http://palacwostromecku.pl/fortepiany/ dostęp 6-12-2017
  22. ↑ Agnieszka Kowalkowska, Małgorzata Dysarz-Lewińska, Barka Lemara, folder turystyczny, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, 2017, s.1-2
  23. ↑ http://prehistoria.pl/ dostęp 8-04-2019


Bydgoszcz
Warunki naturalne
Podział administracyjny
Ludność
Historia
Kalendarium historyczne
do 1945
od 1945
Turystyka
Gospodarka
Transport
Kultura
Pozostałe

POL Bydgoszcz COA.svg

Media użyte na tej stronie

Bdg White Granary3 4-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Biały Spichlerz na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy, zbud. ok. 1790 r. na gotyckich piwnicach z XV-XVI w.
Bdg Spichrze 7 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Spichrze nad Brdą w Bydgoszczy, zbud. w latach 1793-1800, od 1964 r. w gestii Muzeum Okręgowego
Muzeum Wodociągów w ciśn Bydg 03-2013 a.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Muzeum Wodociągów w Bydgoszczy
Bdg muzeum wodociagow 1 07-2014.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Zabytkowa stacja wodociągów Las Gdański w Bydgoszczy (ujęcie głębione 1900 r.) przy ul. Gdańskiej 242; mieści muzeum wodociągów
Pomorskie Muzeum Wojskowe - działa.jpg
Pomorskie Muzeum Wojskowe w Bydgoszczy
European Centre for Money in Bydgoszcz 01.jpg
Autor: Witia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Europejskie Centrum Pieniądza w Bydgoszczy.
Bdg Dom Wyczółkowskiego 03-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Bydgoszcz. Muzeum Leona Wyczółkowskiego na Wyspie Młyńskiej
Izba Tradycji Bydg Węzła Kolejowego e.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Izba Tradycji Bydgoskich Dróg Żelaznych
Muzeum Dyplomacji Bydgoszcz.jpg
Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy
Bdg nabrzezeBrdy 3 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Nabrzeże Brdy w centrum Bydgoszczy. Barka Lemara przeznaczona na muzeum
Bdg BibliotekaBernardynow7 5-2017.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Biblioteka Bernardynów Bydgoskich (XV-XVIII w.) na terenie Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy
Eksploseum - wystawa broni strzeleckiej.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Eksploseum w Bydgoszczy - ekspozycja uzbrojenia (broń strzelecka)
Wyspa Młyńska Bydg 2011 CzSp.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Czerwony Spichlerz na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy
Bdg Muz Okr wal grobudbyg XIw 2 5-2014.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Wnętrze Białego Spichrza w Bydgoszczy. Wystawa "W grodzie Bydgosta. Tajemnice życia wczesnośredniowiecznych mieszkańców Bydgoszczy i okolic". Fragment wału obronnego otaczającego bydgoski kompleks grodowy od strony północno-wschodniej odkryty w 2007 roku, datowany na ok. 1040 rok.
MuzeumKanaluBydgoskiego m1 5-2016.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Muzeum Kanału Bydgoskiego w Bydgoszczy (przy budynku III L.O.)
Bdg Dluga13 MuzeumMydla 3 6-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Muzeum Mydła i Historii Brudu w Bydgoszczy - u. Długa 13
Bdg Wnętrze Domu Wyczółkowskiego 1.jpg
Wnętrze Domu Wyczółkowskiego na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy
Kosynierzy Pomorskie Muzeum Wojskowe.jpg
Autor: Topory, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kosynierzy w Pomorskim Muzeum Wojskowym.
Bdg Eksploseum ex 12 07-2014.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Obiekty zewnętrzne na terenie Eksploseum w Bydgoszczy - oddział Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, prezentująca architekturę przemysłową III Rzeszy na obszarze DAG Fabrik Bromberg