Muzeum Historyczne w Sanoku

Muzeum Historyczne w Sanoku
Ilustracja
Budynek przy ul. Zamkowej (dawny gmach austriackiego Odwachu), obecnie siedziba dyrekcji oraz galeria muzeum w Sanoku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Zamkowa 2
38-500 Sanok

Data założenia

1934

Zakres zbiorów

sztuka dawna i współczesna

Dyrektor

Jarosław Serafin

Kustosz

Andrzej Romaniak

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne w Sanoku”
Ziemia49°33′41,4″N 22°12′29,3″E/49,561500 22,208139
Strona internetowa

Muzeum Historyczne w Sanoku – regionalne muzeum z siedzibą w Sanoku.

Siedziba największej na świecie kolekcji prac Zdzisława Beksińskiego. Muzeum posiada także zbiory z zakresu sztuki dawnej i współczesnej[1]. W województwie podkarpackim jest trzecim pod względem liczby zwiedzających (po Muzeum w Łańcucie i Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku)[2].

Historia

Pierwszą działalność gromadzenia eksponatów w terenie do przyszłego Muzeum Ziemi Sanockiej rozpoczęli Aleksander Rybicki oraz Adam Fastnacht i Stefan Stefański (wówczas jako uczniowie sanockiego gimnazjum)[3]. Istotną rolę przy powstaniu Muzeum Ziemi Sanockiej odegrał również ówczesny burmistrz miasta, Tadeusz Malawski, który w pomieszczeniach magistratu zgromadził wiele eksponatów i pamiątek, przekazanych następnie do powstałego muzeum[4]. Instytucja powstała formalnie w 1934 roku jako Muzeum Ziemi Sanockiej, a inicjatorami byli referentka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego dr Jadwiga Przeworska i starosta sanocki dr Bolesław Skwarczyński[5][6]. Pod auspicjami polskimi Muzeum Ziemi Sanockiej istniało do 1939, funkcjonowało sanockim zamku, a jego ekspozycja była podzielona na działy: historyczny, kościelny i etnograficzny[7]. Zadaniem muzeum był gromadzenie zabytków przeszłości ziemi sanockiej, ich naukowe opracowywanie i udostępnianie mieszkańcom[8]. W 1934 przy wejściu do muzeum ustanowiono tablicę upamiętniającą o treści: W gmachu tym części dawnego zamku sanockiego wzniesionego przez króla Kazimierza Wielkiego w połowie wieku XIV pamiętnego godami weselnymi króla Władysława Jagiełły w dniu 2 maja 1417 r. odbudowanego za króla Zygmunta Starego przez jego małżonkę Bonę Sforza w wieku XVI założono Muzeum Ziemi Sanockiej staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sanockiej w 1934 roku[9][10]. Badania z zakresu historii ziemi sanockiej prowadził Adam Fastnacht.

Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 zamek został splądrowany[11]. Później w okresie okupacji urządzono na zamku Kreismuseum in Sanok[12] (pol. Muzeum Okręgowe w Sanoku) oraz Muzeum Łemkowszczyzny. W sierpniu 1944 zbiory muzeum zostały ponownie zdewastowane przez wojska niemieckie, zaś lokalne władze niemieckie wywiozły z sanockiego zamku ocalałe najstarsze pamiątki kultury polskiej (ok. 300-400 najcenniejszych eksponatów, m.in. królewskie nadania dla Sanoka, obrazy, księgi ręcznie pisane, komplety strojów ludowych[13]), część z nich została odnaleziona po wojnie w okolicach Legnicy, a następnie przekazana do AGAD i archiwum rzeszowskiego. Do 1946 w zamku mieścił się szpital wojskowy, a następnie rusznikarnia. Po wojnie rozpoczęto odtwarzanie i tworzenie na nowo ekspozycji muzeum.

Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 9 czerwca 1950 Muzeum Ziemi Sanockiej w Sanoku zostało przemianowane na Muzeum w Sanoku[14]. Później placówka działała jako Muzeum Regionalne w Sanoku[15]. W 1959 obchodzono 25-lecie istnienia muzeum[16].

Filią muzeum został otwarty 28 marca 1987 „Dom Pamięci gen. Karola Świerczewskiego” w Jabłonkach (istniejący w pobliżu tamtejszego pomnika generała), finansowany wówczas z budżetu miasta Sanoka[17][18][19][20].

Zbiory i ekspozycja

Zbiory Muzeum Historycznego
Galeria Mariana Kruczka

W 1937 zorganizowano wystawę pt. Ziemia sanocka w malarstwie, plastyce i fotografice[21].

Zbiory i ekspozycja

W 1945 zorganizowano pierwszą powojenną wystawą wspólną sanockich artystów; zaprezentowano na niej prace, które wykonali m.in. Stefan Pajączkowski, Marian Kruczek, Władysław Lisowski, Kazimierz Florek, Tadeusz Turkowski, Bronisław Naczas, Józef Sitarz[22].

Obecnie muzeum gromadzi ponad 20 tys. eksponatów. Posiada wydzielone działy archeologiczny, ikonograficzny, historyczny, konserwatorski. W ramach muzeum powstały Galeria Sztuki Współczesnej imienia Marii i Franciszka Prochasków[23], galeria autorska Zdzisława Beksińskiego mieszczącą się w odbudowanym w latach 2010–2011 południowym skrzydle sanockiego zamku[24].

Zbiór pod nazwą „Ceremika pokucka z daru kustosza Aleksandra Rybickiego” w budynku Zajazdu (największy zbiór sztuki pokuckiej w Polsce), przekazany przez A. Rybickiego 28 maja 1978, której wystawa została otwarta podczas Dni Sanoka w czerwcu 1978[25][26][27]. 20 listopada 1978 muzeum otrzymało dzieła od spadkobierców polskich artystów: Franciszka Prochaski, Tadeusza Makowskiego, Józefa Pankiewicza, Hanny Rudzkiej-Cybisowej i Jana Cybisa[28].

Poza główną siedzibą usytuowaną w gmachu przy ul. Zamkowej 2, częściami muzeum są Zamek Królewski w Sanoku oraz Zajazd na terenie parku zamkowego.

Do najcenniejszych zbiorów muzeum należy ponad 200 ocalałych ikon karpackich pochodzących z terenów historycznej ziemi sanockiej datowanych na okres od XVI do XX wieku, kolekcja ceramiki pokuckiej oraz kilkaset obrazów w tym dzieła m.in. takich autorów jak: Jan Nepomucen Gniewosz, Maria Bianka Mossoczy, Jan Wacław Zawadowski, Wacław Żaboklicki, Ludwik Lille, Józef Pankiewicz, Hanna Rudzka-Cybisowa i Jan Cybis, Olga Boznańska i Tadeusz Makowski, Jan Ekiert[29], Józef Penar, Józef Jarema, Maria Sperling, Leon Getz, Marian Kruczek, Wojciech Jahn, Arika Madeyska, Barbara Bandurka.

W 1973 do muzeum trafiły receptularze pochodzące z byłej apteki Mariana Kawskiego[30].

Wybrane dzieła ze zbiorów muzeum

Dyrektorzy i pracownicy muzeum

Pracownikami muzeum byli lub pozostają: Adam Fastnacht, Aleksander Rybicki, Andrzej Romaniak.

Odznaczenia i wyróżnienia

  • W 1974 został wybity medal 40-lecie Muzeum Historycznego w Sanoku, zaprojektowany przez Romana Tarkowskiego[32]. W 1984 został wybity medal Muzeum Historyczne w Sanoku. 50-lecie powstania, zaprojektowany przez Czesława Dźwigaja[33]. W 1986 zostały wybite dwa medale upamiętniające Muzeum Historyczne w Sanoku oddział w Jabłonkach, z uwiecznionymi wizerunkami gen. Karola Świerczewskiego, zaprojektowane przez Czesława Dźwigaja[34].
  • Dyplom honorowy ministra kultury i sztuki (1984)[35]
  • Odznaka „Zasłużony dla Województwa Krośnieńskiego” (1984)[36]
  • „Jubileuszowy Adres” (1984)[37].
  • Nagroda Ministerstwo Kultury i Sztuki w konkursie na najciekawsze wydarzenie muzealne roku: za urządzenie ekspozycji Domu Pamięci im. gen. Karola Świerczewskiego–Waltera (1988)[38][39]
  • Wpis do Złotej Księgi ZBoWiD w Sanoku (1989)[40].

Przypisy

  1. Starosta Sebastian Niżnik nie otrzyma wsparcia dla Muzeum Historycznego w Sanoku.
  2. Minister nie pomoże Muzeum Historycznemu w Sanoku, Nowiny24, Ewa Gorczyca, 18 stycznia 2014.
  3. Stefan Stefański, Kartki z przeszłości Sanoka, Sanok 2005, s. 5.
  4. Edward Zając, Środowisko kulturalne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 616–617.
  5. Adam Fastnacht. Muzeum Ziemi Sanockiej. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 90B, s. 4, 31 marca 1936. 
  6. Jan Misiewicz: Muzeum Ziemi Sanockiej. cyfrowaetnografia.pl, 1946. s. 398. [dostęp 2016-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-15)].
  7. Rocznik Polityczny i Gospodarczy. Warszawa: Polska Agencja Telegraficzna, 1939, s. 564.
  8. Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 34.
  9. Józef Ząbkiewicz, W latach powojennych. Życie kulturalne. Muzeum Historyczne, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 934.
  10. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 4. ISBN 978-83-60380-41-3.
  11. „Za ten stan dewastacji zbiorów polskiego muzeum regionalnego w Sanoku odpowiedzialność ponoszą okupanci hitlerowscy. Dla ścisłości należy dodać, że wielką przysługę w dziele zniszczenia oddali Niemcom ukraińscy nacjonaliści, którzy w chwili wkroczenia Niemców do Sanoka pozdzierali i poniszczyli polskie godła i pamiątki, i korzystając ze sposobnej chwili uchwycili w swe ręce administrację”, „W połowie 1940 roku Kreisschulrat Willy Huber polecił przenieść „Muzeum Łemkiwszczyna” z pomieszczeń plebanii greckokatolickiej do gmachu zamkowego, w którym dotychczas mieściło się Muzeum Ziemi Sanockiej. Nowa placówka, działająca pod auspicjami Niemców otrzymała nazwę Ukraińskie Muzeum Łemkiwszczyna w Sanoku. Kustoszem muzeum mianowany został Ukrainiec, malarz Leon Getz. Adamowi Fastnachowi i Aleksandrowi Rybickiemu pracy w nowym, odpowiednio ukierunkowanym muzeum nie zaproponowano”. [w:] Edward Zając. Zarys dziejów Muzeum Historycznego w Sanoku. s. 272 i 273.
  12. Jan Misiewicz: Muzeum Ziemi Sanockiej. cyfrowaetnografia.pl, 1946. s. 399. [dostęp 2016-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-15)].
  13. [za:] Sprawozdanie Muzeum w Sanoku za lata 1944–1959. III. Realizacja 3-letniego planu odbudowy. Muzea. W: Kształtowanie się władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. T. II. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 165–166.
  14. M.P. z 1950 r. nr 71, poz. 820.
  15. Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1969, s. 341.
  16. 25-lecie Muzeum. „Nowiny”, s. 3, nr 272 z 11 listopada 1959. 
  17. Wiesław Koszela. Do wolności przez Polskę, a do Polski przez cały świat. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, nr 9 (408) z 20–31 marca 1987. 
  18. Bogdan Biskup. Grze dosięgły go kule.... „Nowiny”, s. 3–4, nr 74 z 28–29 marca 1987. 
  19. Patriotyczna manifestacja w Jabłonkach k. Baligrodu w 90 rocznicę urodzin i w 40 rocznicę śmierci generała Karola Świerczewskiego. „Nowiny”, s. 1–2, nr 75 z 30 marca 1987. 
  20. Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 301, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  21. Wystawa dorobku kulturalnego ziemi sanockiej. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 1, nr 1522 z 13 lipca 1937. 
  22. Józef Ząbkiewicz, W latach powojennych. Życie kulturalne. Muzeum Historyczne, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 911.
  23. Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Franciszek Prochaska. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2016-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-20)].
  24. Muzeum Historyczne w Sanoku – Siedziba. [dostęp 2013-04-05].
  25. Atrakcyjny program Dni Iwonicza Zdroju, Jasła, Sanoka i Strzyżowa. „Nowiny”, s. 1, nr 122 z 30 maja 1978. 
  26. Unikalna w kraju i na świecie kolekcja porcelany pokuckiej wzbogaciła zbiory Muzeum Historycznego w Sanoku. „Nowiny”, s. 4, nr 144 z 26 czerwca 1978. 
  27. Edward Zając, Sanockie biografie, Sanok 2009, s. 53.
  28. Franciszek Oberc: Kalendarium sanockie 1974-1994, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 953.
  29. Wiesław Banach. Kiedy artysta odchodzi.... „Tygodnik Sanocki”, s. 10–11, nr 7 (90) z 19 maja 1993. 
  30. Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.). (pdf) s. 36.
  31. O muzeum. muzeum.sanok.pl. [dostęp 2021-04-05].
  32. Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 66. ISBN 83-919305-8-0.
  33. Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 94. ISBN 83-919305-8-0.
  34. Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 98. ISBN 83-919305-8-0.
  35. Dzień Działacza Kultury. Krosno. „Nowiny”, s. 3, nr 126 z 28 maja 1984. 
  36. Pół wieku sanockiego Muzeum Historycznego. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, nr 18 (309) z 20–30 czerwca 1984. 
  37. Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 288, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  38. Wyróżnienie dla Muzeum Historycznego w Sanoku. „Nowiny”, s. 2, nr 231 z 4 października 1988. 
  39. Wiesław Koszela. Wyróżnienie dla Muzeum Historycznego. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 2, nr 29 (464) z 10–20 października 1988. 
  40. Dzień zwycięstwa – dzień kombatanta. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, nr 15 (486) z 20–31 maja 1989. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
02014 Bilder von der Marian Kruczek Galerie Eröffnung..JPG
Autor: Silar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fotos von der Ausstellungseröffnung im Museum Sanok
Jan Gniewosz, Rozdawanie posiłków w Sanoku, 24.10.1847 r..jpg
Jan Gniewosz, Rozdawanie posiłków w Sanoku, 24.10.1847 r.
Marcin Jabłoński - Portret generała Józefa Załuskiego.jpg
Portret generała Józefa Załuskiego. (Muzeum Historyczne w Sanoku)
Zbiory Muzeum Historycznegow Sanoku 06.JPG
Autor: Jacek Karczmarz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zbiory Muzeum Historycznego w Sanoku
Sanok31DSC 1010.JPG
Autor: Wistula, Licencja: CC BY 3.0
Sanok, Polen,
01847 Wladimir Ritter von Olexów-Gniewosz - Ansicht 1847 des Schlosses Sanok.jpg
Zur Erinnerung an den Aufenthalt Seiner Kaiserlichen und Königlich Apostolischen Majestät Kaiser Franz Josef I. im Sanoker Schlosse am 31. October und 1. November 1851 - "Stadtansicht (von Norden) aus dem Jahre 1847"
Michał Kazimierz Ogiński.PNG
Portret Michał Kazimierz Ogiński (1730-1800) Grand Hetman of Lithuania
Castle Sanok June 2014.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zamek w Sanoku czerwiec 2014
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844
Gutsbesitzern von Sanok (Galizien) 1848.jpg
Rysunek Jana Nepomucena Gniewosza (1827-1892) z ok. 1860 roku upamiętniający Wiosnę Ludów w Galicji. Rysunek upamiętnia wybór Władysława Tchórznickiego (zm. 1862) na kapitana Gwardii Narodowej i toast wzniesiony z tej okazji przez zebranych w majątku właścicieli ziemskich Tchorznickich w Dąbrówce koło Sanoka. Na rysunku widoczni są Teofil Ostaszewski, w środku naczelnik obwodu sanockiego Ernest Uherek ściskający dłoń Konstantego Bobowskiego z Orelca (obaj trzymają kielich), komisarz obwodowy dr Carl Seelig (także w czapce), Władysław Dydyński, Tchorznicki, Henryk Kieszkowski z Bażanówki (dzierżawca, syn właściciela ziemskiego, stoi pierwszy z lewej jako jedyny ubrany w strój szlachecki, a nie frak jak reszta), Szczerbicki (aptekarz sanocki). Zrdło: Stefan Stefański: Pan Stefański opowiada. Rok 1848 w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 3 (115), s. 6, 21 stycznia 1994.