Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich

Kamienica Orsettich

nr rej. A-46 z 28.02.1951
Kamienica Orsettich
Państwo	Polska
Miejscowość	Jarosław
Adres	ul. Rynek 4
Typ budynku	kamienica mieszczańska
Styl architektoniczny	renesans
Kondygnacje	2
Rozpoczęcie budowy	1570
Ukończenie budowy	przed 1593
Ważniejsze przebudowy	1646, 1903
Pierwszy właściciel	Jan Raczkowski (do 1585)
Kolejni właściciele	Stanisław Smiszowic (1585-1633), Wilhelm Orsetti (1633-1659), Marcin Miczyński (od 1659), Andrzej Holczman, Maciej Cymermanowicz (do 1730), Tomasz Hutter (1730-1745), własność prywatna do 1945
Położenie na mapie Jarosławia Kamienica Orsettich
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica Orsettich
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Kamienica Orsettich
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego Kamienica Orsettich
50°01′05,7″N 22°41′01,8″E/50,018250 22,683833
Strona internetowa

Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich – samorządowa instytucja kultury powiatu jarosławskiego powołana w 1925 roku. Muzeum mieści się w renesansowej kamienicy Orsettich - jednym z zabytków architektury mieszczańskiej w Jarosławiu.

Muzeum

Historia

Muzeum miejskie w Jarosławiu zostało powołane 13 grudnia 1925 roku na uroczystym posiedzeniu Zarządu Miasta z okazji 550. rocznicy lokacji miasta na prawie magdeburskim. Pierwsze sale wystawowe urządzono w specjalnie przystosowanych salach na II piętrze jarosławskiego ratusza. 3 maja 1938 roku otwarto nową ekspozycję przeniesioną do pobliskiej kamienicy Attavantich. Od 1945 roku siedzibą Muzeum jest kamienica Orsettich. Instytucja posiada jeden oddział zamiejscowy - Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu, mieszczące się na I piętrze dawnego pałacu Morskich i Dzieduszyckich^[1].

• 

  Ekspozycja muzealna w jednej z sal na II piętrze jarosławskiego ratusza, 1934 r. Fot. ks. Mieczysław Kociubiński.

• 

  Ekspozycja muzealna w sali lustrzanej kamienicy Attavantich w Jarosławiu, 1938-1939 r.

Zbiory

Podstawowym zadaniem Muzeum jest gromadzenie, przechowywanie, opracowywanie i konserwacja zabytków sztuki i kultury związanych z historią Jarosławia oraz okolic. W zbiorach jednostki można wyróżnić następujące działy tematyczne^[2]:

• archeologia
• paleontologia
• archiwalia
• etnografia
• fotografia
• meble
• militaria
• numizmatyka
• rzemiosło
• sztuka
• zbiory biblioteczne.

Jedynym z najcenniejszych zabytków w zbiorach Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich jest słynąca łaskami ikona Matki Boskiej Jarosławskiej, zwana Bramą Miłosierdzia, pochodzący z Cerkwi Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu. W latach 90. XX wieku ikona powróciła do świątyni jako bezterminowy depozyt^[3][4].

Wystawy stałe

Ekspozycja stała muzeum obejmuje stylizowane wnętrza mieszczańskie od XVII do początku XX wieku, w które wkomponowano muzealia i pamiątki ilustrujące przeszłość regionu^[5]. Na parterze znajduje się Wielka Izba - dawne pomieszczenie reprezentacyjne, z zachowaną oryginalną, XVII-wieczną posadzką ze szkliwionych cegieł - tzw. olstrychu - oraz strop z belek modrzewiowych^[6]. Jest też portal z okresu renesansu o cechach ormiańskich, przeniesiony do Muzeum z kamienicy przy ulicy Grodzkiej 3 w Jarosławiu^[6]. Na I piętrze budynku można oglądać pomieszczenia od 1. połowy XIX wieku (salonik w stylu biedermeier) do początku XX stulecia (salonik secesyjny).

• 

  Wielka Izba - stan na 2022 r.

• 

  Salonik eklektyczny - stan na 2022 r.

• 

  Duży Pokój w Paski - stan na 2022 r.

• 

  Salonik secesyjny - stan na 2022 r.

Dyrektorzy

• Jan Harlender (1925-1939)
• dr Kazimierz Gottfried (1939-1969)
• Leszek Smoczkiewicz (1969-1973)
• Łucja Franciszka Turczak (1973-1986)
• Krystyna Kieferling (1986-1990)
• Joanna Kociuba (1990-2001)
• Paweł Kozioł (2001-2002)
• Jarosław Orłowski (2002-2017)
• Łukasz Zagrobelny (2018-2022^[7])
• Konrad Sawiński, p. o. (2022)^[8]

Siedziba

Historia

Kamienica Orsettich (nazwana później od nazwiska jej najsłynniejszego właściciela) została wzniesiona w 2. połowie XVI wieku^[9]. Pierwszym znanym posiadaczem budynku był kupiec jarosławski Jan Raczkowski. W 1585 r. kamienicę zakupił Stanisław Smiszowic, zaś w 1633 r. obiekt wszedł w posiadanie Wilhelma Orsettiego - bogatego kupca wywodzącego się z Lukki we Włoszech. W I połowie XVIII wieku budynek był własnością znanego rzeźbiarza Tomasza Huttera.

Architektura

Pod względem budowy, kamienica Orsettich różni się od klasycznych XVI i XVII-wiecznych kamienic jarosławskich, takich jak na przykład kamienice Gruszewiczów czy Rydzikowska. Obiekt nie posiada charakterystycznej wiaty - wewnętrznego dziedzińca typowego dla jarosławskich domów mieszczańskich tego okresu. Przyjmuje się, że taka forma była spowodowana odmienną funkcją budynku - jako siedziby najbogatszych kupców miasta^[10].

Podczas przebudowy w latach 50. i 60. XX wieku, kamienicy Orsettich został przywrócony oryginalny układ wewnętrzny z XVI i XVII wieku^[3]. Obiekt posiada dwa piętra, poddasze oraz obszerne, trójkondygnacyjne piwnice. Od strony rynku znajdują się trójarkadowe podcienia. Centralną oś parteru stanowi przejezdna sień, po obu stronach której mieszczą się dwie izby sklepione - sklepy^[6]. W sklepie zachodnim zachował się jeden dekorowany wspornik. Ze sklepu wschodniego prowadzi przejście do Wielkiej Izby, znajdującej się na tyłach budynku. Układ pierwszego piętra odpowiada rozplanowaniu parteru - z centralną sienią górną i dwoma traktami pomieszczeń mieszkalnych. W części izb na piętrze można oglądać fragmenty polichromii z XVII i XVIII wieku. Pozostałości XVII-wiecznej polichromii figuralnej przetrwały także na parterze, w Wielkiej Izbie^[11].

Galeria

• 

  Kamienica Orsettich, pocztówka z 1915 roku

• 

  Kamienica Orsettich, pocztówka z 1913 roku

• 

  Kamienica Orsettich

• 

  Kamienica Orsettich nocą

• 

  Widok jarosławskiego rynku z kamienicą Orsettich

• 

  Archiwalne wnętrza muzeum

• 

  Archiwalne wnętrza muzeum

• 

  Archiwalne wnętrza muzeum

• 

  Wilhelm Orsetti - najbardziej znany właściciel kamienicy Orsettich

Przypisy

Literatura

• Anna Łuka 80 lat Muzeum w Jarosławiu (1925-2005), Jarosław 2005
• Krystyna Kieferling, Zofia Kostka-Bieńkowska 90 lat muzeum w Jarosławiu, Jarosław 2015
• Zdzisław Paszyński W kręgu doktora Kazimierza Gottfrieda, Jarosław 2013