Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Muzeum Lotnictwa Polskiego

Gmach Główny Muzeum (2015)
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	al. Jana Pawła II 39, 30-969 Kraków 28, skr.poczt. 79
Data założenia	1964
Zakres zbiorów	statki powietrzne i technika lotnicza
Wielkość zbiorów	ponad 200 samolotów (2007)
Dyrektor	Tomasz Kosecki
Położenie na mapie Krakowa Muzeum Lotnictwa Polskiego
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Muzeum Lotnictwa Polskiego
Położenie na mapie województwa małopolskiego Muzeum Lotnictwa Polskiego
50°04′36″N 19°59′36″E/50,076667 19,993333
Strona internetowa

Aero Ae-145 w ekspozycji muzeum (duży hangar)

Aero L-60 Brigadyr (duży hangar)

Albatros B.II (mały hangar)

Avia B.33 (licencyjny Ił-10) (duży hangar)

Aviatik C.III (mały hangar)

Bücker Bü 131B Jungmann (duży hangar)

Grigorowicz M-15 (mały hangar)

(c) Jinxs, CC-BY-SA-3.0

Curtiss Export Hawk II (duży hangar)

De Havilland 82A Tiger Moth II (duży hangar)

Jak-12 (duży hangar)

Jak-17UTI (ekspozycja plenerowa, w tle duży hangar)

Jak-18 (duży hangar)

Jak-40 (ekspozycja plenerowa)

Let L-200 Morava (duży hangar)

Lim6bis (ekspozycja plenerowa, w tle aleja MiG-ów)

LWD Szpak (duży hangar)

Tu-134A (ekspozycja plenerowa)

Po-2 (duży hangar)

PWS-26 (duży hangar)

PZL M-4 Tarpan (duży hangar)

(c) Jinxs z angielskojęzycznej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

PZL P.11c (duży hangar)

(c) Delimata, CC-BY-SA-3.0

RWD-13 (duży hangar)

RWD-21 (duży hangar)

An-26 (ekspozycja plenerowa)

SAAB J 35J Draken (ekspozycja plenerowa)

SAAB AJSF 37 Viggen (ekspozycja plenerowa)

WSK MD-12F (ekspozycja plenerowa)

WSK-Mielec M-15 (Belphegor) (ekspozycja plenerowa)

TS-11 Iskra (ekspozycja plenerowa)

WSK TS-9 Junak 3 (duży hangar)

BŻ-1 GIL (SP-GIL) (duży hangar)

WSK Mi-2Ch (ekspozycja plenerowa)

Plan muzeum

WSK SM-2 (duży hangar)

silnik turboodrzutowy SO-1 (silnikownia)

silnik turboodrzutowy Lyulka AL-7F (silnikownia)

silnik Tumański RD-9B (silnikownia)

Muzeum Lotnictwa Polskiego – muzeum w Krakowie zlokalizowane na terenach dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny, gromadzące eksponaty związane z historią rozwoju lotnictwa. Liczba eksponowanych obecnie statków powietrznych przekracza 200. Muzeum wydaje własne publikacje, organizuje imprezy o charakterze edukacyjnym. Jest też uczestnikiem i organizatorem konferencji poświęconych historii lotnictwa i muzealnictwu^[1]. Posiada również bibliotekę z ponad 30 tysiącami pozycji^[2]. Znalazło się na ósmym miejscu listy najlepszych muzeów lotnictwa na świecie w rankingu telewizji CNN^[3]. Na terenie muzeum znajduje się baza Sekcji Lotnictwa Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie, w której stacjonuje śmigłowiec PZL W-3 Sokół.

Historia

Lotnisko Kraków-Rakowice-Czyżyny

Muzeum Lotnictwa Polskiego funkcjonuje na terenach dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny (jednego z najstarszych lotnisk wojskowych na świecie). Lotnisko to powstało w 1912 roku w związku z rozwojem lotnictwa Austro-Węgier. W 1917 roku stało się jednym z punktów etapowych pierwszej w Europie regularnej pocztowej linii lotniczej łączącej Wiedeń z Kijowem i Odessą. Początkowo zajmowało obszar 55 ha i zawierało bazę oddziału lotniczego. Po odzyskaniu niepodległości i przejęciu obiektów lotniska przez polskie władze wojskowe zorganizowano pierwszą polską jednostkę bojową tzw. Eskadryllę Lotniczą (później 1 Eskadra). Następnie bazę rozbudowano tworząc warsztaty remontowo-produkcyjne, Niższą Szkołę Pilotów i kolejne eskadry. W 1921 roku powstał w oparciu o istniejące zaplecze techniczne 2 Pułk Lotniczy. W połowie lat 20. polskie władze wojskowe podjęły decyzję o rozbudowie lotniska. 18 lipca 1923 roku otwarto Cywilną Stację Lotniczą Kraków, czego efektem było powstanie drugiego co do wielkości lotniska w Polsce. W 1938 roku uruchomiono linię międzynarodową Warszawa-Kraków-Budapeszt. W czasie II wojny światowej lotnisko przejęli Niemcy, po wojnie straciło swoje znaczenie ze względu na rozwój urbanistyczny okolicznych terenów. W 1963 roku zostało zlikwidowane. W 2006 roku wpisano zespół obiektów lotniska do rejestru zabytków pod numerem A-1106^[4].

Lotnisko znajduje się w wykazie lądowisk cywilnych jako lądowisko samolotowe^[5].

Powstanie muzeum

Muzeum powstało w 1964 roku, dla pomieszczenia rosnącego zbioru statków powietrznych magazynowanych w kraju, którego rdzeń stanowiły eksponaty przejętej w 1945 roku poniemieckiej kolekcji. W tym celu 23 marca 1963 Minister Obrony Narodowej przekazał Aeroklubowi PRL tereny i budynki dawnego wojskowego Rakowice-Czyżyny, w tym hangar^[6]. Pierwotnie muzeum funkcjonowało jako Ośrodek Ekspozycji Sprzętu Lotniczego przy Aeroklubie Krakowskim, a działalność muzeum zapoczątkowała Wystawa Lotnicza na przełomie sierpnia i września 1964 roku^[7]. 1 lipca 1965 muzeum przeorganizowano jako Ośrodek Ekspozycji Lotniczej APRL w Krakowie^[7]. 1 stycznia 1967 r. muzeum zostało przejęte przez Naczelną Organizację Techniczną i przemianowane na Muzeum Lotnictwa w Krakowie^[7]. Od 1 stycznia 1971 muzeum nosiło nazwę Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie^[7]. Wówczas też muzeum zostało przejęte przez Ministerstwo Komunikacji i nadano mu statut i osobowość prawną^[8]. Nazwę tę Muzeum nosiło do lat 90. Pierwszym (1967-1983) dyrektorem Muzeum był Marian Markowski. Po nim placówką kierowali Wacław Kiściński (1983-1988), Michał Mietelski (1988-1989) i Krzysztof Radwan (1989-2020)^[8].

Nowy budynek muzeum

Obok starego gmachu powstał (otwarcie nastąpiło 18 września 2010 roku^[9]) nowy trzykondygnacyjny budynek^[10], o powierzchni 4000 m² z lotu ptaka przypominający śmigło. Każde jego skrzydło pełni inną funkcję. Do ekspozycji obiektów muzealnych przeznaczone są dwa z nich. W trzeciej części zlokalizowane są m.in. biblioteka, biura, sala kinowa i konferencyjna. Inwestycja została sfinansowana ze środków samorządu województwa małopolskiego oraz środków unijnych i kosztowała około 45,8 mln zł. W lutym 2008 roku swoje wsparcie dla tej inicjatywy w kwocie 60 tys. dolarów zapowiedział amerykański koncern lotniczy Boeing^[11]. 19 maja 2008 roku odbyło się uroczyste poświęcenie i wmurowanie aktu erekcyjnego. Poświęcenia dokonał metropolita krakowski Stanisław Dziwisz. Obecni byli m.in. marszałek województwa małopolskiego Marek Nawara, senator RP Janusz Sepioł, dyrektorzy departamentów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego^[12].

Status prawny i struktura organizacyjna muzeum

Muzeum działa w oparciu o ustawę o muzeach^[13], ustawę o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej^[14] oraz własny statut i podlega urzędowi marszałkowskiemu województwa małopolskiego. Zgodnie ze statutem muzeum jest samorządową instytucją kultury wyodrębnioną pod względem prawnym i ekonomiczno-finansowym, której organizatorem jest województwo małopolskie. Województwo zapewnia środki potrzebne do utrzymania i rozwoju muzeum.

W Muzeum Lotnictwa Polskiego istnieją następujące jednostki organizacyjne:^[15]

1. Dyrekcja Muzeum Lotnictwa Polskiego
2. Dział Inwentaryzacji Muzealiów (DIM)
3. Dział Upowszechniania Muzealiów (DUM)
4. Dział Konserwacji Muzealiów (DKM)
5. Dział Administracji (DA)
6. Biblioteka Naukowa i Archiwum (BNiA), funkcjonująca na prawach działu
7. Dział Finansowy (DF)
8. Stanowisko ds. Sekretariatu (SEK)

Nadzór nad muzeum w sposób ogólny sprawuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w sposób bezpośredni – organizator. Przy muzeum działa trzynastoosobowa rada muzeum, której członków powołuje i odwołuje zarząd województwa małopolskiego^[16]. Wewnętrznie zasady pracy muzeum są określone w Regulaminie Organizacyjnym^[17].

Pochodzenie eksponatów

Większość eksponatów stanowią przekazane do muzeum egzemplarze wycofane z użytku przez wojsko lub władze państwowe. Część eksponatów trafiła do muzeum dzięki wymianie z innymi muzeami na świecie.

• Muzeum jest w posiadaniu 25 samolotów pochodzących z kolekcji Hermanna Göringa, która przed wojną znajdowała się w berlińskich Deutsche Luftfahrt Sammlung (Niemieckich Zbiorach Lotniczych) i po wojnie została przejęta przez Polskę jako mienie porzucone przez Niemców w Kuźnicy Czarnkowskiej (znajdującej się przed wojną na terenie Niemiec). Eksponaty te początkowo jedynie magazynowano oraz uzupełniano o dalsze, głównie powojenne konstrukcje polskie, z przeznaczeniem dla przyszłego Muzeum Komunikacji^[6]. W latach 40. magazynowano je w Okręgowej Składnicy Lotniczej w Gądkach, w latach 50. przeniesiono je do parowozowni w Pilawie (razem z zabytkowym taborem kolejowym), a następnie do pawilonów po Wystawie Ziem Odzyskanych we Wrocławiu (przekazując jednocześnie Muzeum Techniki NOT)^[6]. W 1959 roku otwarto Centralną Wystawę Lotniczą na lotnisku w Pilczycach pod Wrocławiem, po raz pierwszy publicznie prezentując część zbiorów^[6]. Wreszcie w 1963 roku zostały ostatecznie przeniesione do Krakowa. Obecnie stanowią one obok tzw. Berlinki przedmiot niemieckich roszczeń wobec Polski^[18][19][20]. Należący do kolekcji brytyjski samolot De Havilland DH 9a z 1918 r., dar indyjskiego księcia Hajdarabadu dla brytyjskiego lotnictwa wojskowego, został zamieniony w latach 70. w Wielkiej Brytanii na myśliwiec Spitfire LF Mk XVIE z okresu II wojny światowej^[21][22].
• Dowództwo Sił Powietrznych Szwecji przekazało do zbiorów muzeum samolot AJSF 37 Viggen o numerze fabrycznym 37954. 29 listopada 2005 roku maszyna przyleciała bezpośrednio ze swojej bazy w Luleå w Szwecji i wylądowała na krakowskim lotnisku Balice skąd ulicami miasta przetransportowano ją do muzeum^[23]. Egzemplarz ten latał już nad Polską w 2002 roku podczas ćwiczeń Strong Resolve 2002 i był jednym z pięciu rozpoznawczych Viggenów bazujących w 33 Bazie Lotnictwa Transportowego w Powidzu w składzie SwAFRAP (Swedish Air Force Rapid Reaction Unit).
• Eksponowany w hangarze Curtiss Export Hawk II (D-IRIK) to jeden z dwóch samolotów zakupionych przez Hermanna Göringa dla niemieckiego asa lotnictwa Ernsta Udeta, by zachęcić go do wstąpienia do NSDAP w 1933 roku^[24]. Samolot ten był wykorzystany do pokazów z okazji Letnich Igrzysk Olimpijskich 1936 roku w Berlinie.
• Będący w ekspozycji muzeum TS-11 Iskra 1H 0730 w barwach Reprezentacyjnego Zespołu Akrobacyjnego Sił Powietrznych RP "Biało-Czerwone Iskry" to tzw. "Czerwona 1" pilotowana wcześniej przez dowódcę zespołu ppłk pil. Jerzego Lenia. Została ona przekazana decyzją MON do zbiorów muzeum po wylataniu resursu.
• Znajdujący się w zbiorach muzeum jedyny ocalały na świecie P.11c w czasie kampanii wrześniowej brał udział w walkach. Pilotował go ppor. Wacław Król. 1 września zestrzelił wspólnie z kpr. Pawłem Kowalą samolot rozpoznawczy Hs 126, a 5 września wraz z kpr. Piotrem Zaniewskim zestrzelił He 111. Nie zostało to uwzględnione przez komisję Bajana, jednak znalazło potwierdzenie w danych Luftwaffe^[25].
• Amerykański Northrop F-5E Tiger II z ekspozycji plenerowej jest zdobyczą wojenną z okresu wojny wietnamskiej. Maszyny te były eksportowane przez Stany Zjednoczone do wielu krajów m.in. do Wietnamu Południowego. Część z nich została przejęta przez siły Wietnamu Północnego i przez nie wykorzystywana. Jedna z takich maszyn została przekazana Instytutowi Lotnictwa do opracowania dokumentacji technicznej dla przezbrojenia samolotu w działka produkcji radzieckiej. Dokumentacja nie została opracowana, zaś samolot ostatecznie trafił do muzeum^[26].

Pomniki i odznaczenia związane z muzeum

Na terenie należącym do muzeum znajdują się trzy pomniki:

• Pomnik Lotników – ufundowany w roku 1970 przez społeczeństwo Krakowa ku czci Lotników walczących na frontach II wojny światowej, usytuowany obok hangaru, otoczony zielenią. Pomnik ma formę głazu na którym widnieje tablica z napisem: "1939 1945/ CHWAŁA/ POLSKIM LOTNIKOM/ UCZESTNIKOM BOHATERSKICH/ WALK Z NAJEŹDŹCĄ HITLEROWSKIM/ W 25 ROCZNICĘ ZWYCIĘSTWA/ NAD FASZYZMEM/ SPOŁECZEŃSTWO MIASTA KRAKOWA"^[27].
• Tablica upamiętniająca lotnicze wsparcie dla okupowanej Polski, usytuowana nieopodal dużego hangaru. Upamiętnia ona wsparcie lotnicze niesione przez lotników polskich, angielskich, kanadyjskich, nowozelandzkich, australijskich, południowoafrykańskich i amerykańskich. Na tablicy wymienione są jednostki prowadzące w latach 1941-1944 zrzuty lotnicze z pomocą dla walczącej Polski^[28].
• Tablica upamiętniająca 80. rocznicę powstania lotnictwa polskiego powstała wspólnym staraniem Muzeum Lotnictwa Polskiego i Krakowskiego Klubu Seniorów Lotnictwa. Tablica usytuowana jest na terenie Muzeum Lotnictwa, w miejscu pamięci urządzonym w granicy posesji nieopodal dużego hangaru. Poświęcona jest zdobywcy Lotniska Rakowice-Czyżyny w październiku 1918 roku – komendantowi płk. pil. Romanowi Florerowi oraz Ernestowi Cieślewskiemu i innym dowódcom, personelowi latającemu, technicznemu i obsłudze naziemnej 2. Pułku Lotniczego (1921-1939) oraz 308 Dywizjonu Myśliwskiego Krakowskiego (1940-1946)^[29].

W pobliżu muzeum w Parku Lotników Polskich znajduje się pomnik lotników polskich poległych na wszystkich frontach II wojny światowej autorstwa Bronisława Chromego^[30] a także głaz z inskrypcją „Chwała lotnikom” z 1970 roku.

Muzeum nadaje również własne odznaczenie – Medal Wdzięczności Muzeum „Summa Cum Laude”. Otrzymali go m.in. Ryszard Kaczorowski^[31] i inż. Jerzy Płoszajski^[32].

Programy edukacyjne i imprezy

Małopolski Piknik Lotniczy

Muzeum rokrocznie, w czerwcu, organizuje Małopolski Piknik Lotniczy. W 2003 roku na potrzeby lotnicze muzeum i pikniku lotniczego ustanowiono ponownie czynne lądowisko na zachodnim fragmencie dawnej betonowej drogi startowej (obecnie przedzielonej ulicą; wschodnia część leży na terenie osiedla mieszkaniowego, mniej więcej w zachowanym stanie). Droga startowa jest czynna na kierunku 26 i posiada betonową nawierzchnię o wymiarach 720 × 60 m. Mogą z niej korzystać lekkie samoloty do 7500 kg i śmigłowce.

Lotniczy Park Kulturowy

Muzeum jest również inwestorem przedsięwzięcia o nazwie „Lotniczy Park Kulturowy”^[33], którego projekt wykonano w Instytucie Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej pod kierunkiem Marii Łuczyńskiej-Bruzdy. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie odpowiedniego otoczenia parkowego.

„Przygody z wiedzą”

Wspólnie z władzami wojewódzkimi, Muzeum Inżynierii Miejskiej, i Parkiem Wodnym w Krakowie, muzeum realizuje wspólny program edukacyjny pod nazwą "Przygody z wiedzą" skierowany do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych, liceów i techników. Łączy on w sobie elementy propagujące wiedzę techniczną z promocją zdrowego stylu życia^[34]. Muzeum ma w swej ofercie blok lekcji muzealnych prowadzonych przez pracowników muzeum^[35]. Muzeum co roku bierze również udział w Nocy Muzeów, a także podobnej w swym charakterze imprezie pod nazwą "Dni Otwartych Drzwi Muzeów Krakowskich" odbywającej się jesienią i organizowanej z inicjatywy Stałej Konferencji Dyrektorów Muzeów Krakowskich przy współpracy z Urzędem Miasta Krakowa.

Projekt muzealny „NATO 1949–2009”

Z okazji przypadającej na rok 2009 sześćdziesiątej rocznicy podpisania Traktatu Północnoatlantyckiego (4 kwietnia 1949 roku), a także dziesiątej rocznicy przystąpienia Polski do NATO (12 marca 1999 roku), Muzeum podjęło się realizacji projektu muzealnego, którego głównym celem jest stworzenie stałej ekspozycji statków powietrznych w barwach państw członkowskich Sojuszu. Pierwszym eksponatem tej kolekcji jest MiG-29 w barwach polskich, o numerze taktycznym 4115. Na połowie eksponatu zostanie przywrócony kamuflaż i niemieckie oznakowania, gdyż samolot ten był pierwszą sowiecką konstrukcją używaną w ramach Sojuszu przez Luftwaffe^{[36][37][38][39]}. W ramach wymiany, w zamian za śmigłowiec Mi-2, muzeum otrzymało też Mirage 5 BA o numerze taktycznym BA-03 od Królewskiego Muzeum Sił Zbrojnych w Brukseli^[40]. W dniu 19 listopada 2008 r. do Muzeum dotarł kolejny eksponat, ponaddźwiękowy samolot myśliwski Lockheed F-104 Starfighter S/ASA-M, przekazany nieodpłatnie przez Aeronautica Militare Italiana (Włoskie Siły Powietrzne). Samolot był jednym z ostatnich Starfighterów w służbie, przybył z bazy lotniczej w Grazzanise koło Neapolu. Egzemplarz ten został wyprodukowany na licencji we Włoszech, jego numer taktyczny to RS-05, seryjny MM6876. Kolejne samoloty spodziewane na ekspozycji to Republic F-84F Thunderstreak (nr takt. FU-36), SEPECAT Jaguar GR.1 (nr. ser. XX730), Ling-Temco-Vought A-7P Corsair II (nr taktyczny 5502), Hawker Siddeley Harrier Gr.3 (nr ser. XW919)^[41][42].

Lista eksponatów

Samoloty

Lista samolotów znajdujących się w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego^[43]:

Szybowce

Lista szybowców znajdujących się w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego^[45]:

• IS-1 Sęp bis
• IS-3 ABC
• IS-4 Jastrząb
• IS-A Salamandra
• IS-B Komar
• IS-C Żuraw
• PW-2 Gapa
• S-1 Swift
• SZD-10 bis Czapla
• SZD-12 Mucha 100
• SZD-15 Sroka
• SZD-17X Jaskółka L
• SZD-18 Czajka
• SZD-19-2A Zefir 2A
• SZD-21 Kobuz 3
• SZD-22 Mucha Standard
• SZD-25A Lis
• SZD-27 Kormoran
• SZD-43 Orion
• SZD-6 Nietoperz
• SZD-8 Jaskółka
• SZD-9 bis Bocian 1A
• WWS Wrona bis
• WWS-2 Żaba

Motoszybowce

Lista motoszybowców znajdujących się w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego ^[46]:

• HWL Pegaz (SP-590)

Śmigłowce

Lista śmigłowców znajdujących się w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego^[47]:

Aerospatiale (FW) SE-3160 Alouette III

• BŻ-1 GIL (SP-GIL)
• BŻ-4 Żuk (niekompletny)
• JK-1 Trzmiel – jedyny zachowany egzemplarz doświadczalnego śmigłowca o napędzie odrzutowym
• Mi-4 A
• Mi-4 ME
• WSK Mi-2 URP
• WSK Mi-2Ch
• WSK SM-1 (Mi-1)
• WSK SM-2

Rakietowe systemy przeciwlotnicze

Lista rakietowych systemów przeciwlotniczych w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego^[48]:

• SA-75 "Dźwina"
• S-75M "Wołchow"
• S-125 "Newa"
• 2K11M1 "Krug"

Silniki

Oprócz statków powietrznych muzeum posiada też ekspozycję silników lotniczych, prezentowanych w sposób umożliwiający poznanie ich konstrukcji. Są to^[49]:

Plan muzeum

1. Mały hangar – samoloty z lat 1909–1920,
2. Duży hangar – samoloty, śmigłowce i szybowce zgromadzone w oryginalnym przedwojennym hangarze 2 Pułku Lotniczego.
3. Silnikownia – jedna z największych w Europie kolekcji silników lotniczych od okresu pionierskiego do dziś; pozwala prześledzić zmiany w konstrukcji silników na przestrzeni dziejów od silników rzędowych, rotacyjnych i gwiazdowych aż do współczesnych turboodrzutowych.
4. „Swego nie znacie” – wystawa statków powietrznych z okresu pionierskiego lotnictwa,
5. Wystawa plenerowa – wielkogabarytowe cywilne i wojskowe statki powietrzne. Na wystawie plenerowej zgromadzono niemal wszystkie odrzutowce używane przez Wojsko Polskie.

• 

  Duży hangar

• 

  Mały hangar

Zobacz też

• Wystawa Agrolotnicza, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Radwan, Jan Hoffmann: Katalog zbiorów muzeum. [kol. red. Krzysztof Radwan et al.]. Kraków: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2003. ISBN 83-915921-0-3.
• Krzysztof Radwan, Dariusz Rutkowski, Krzysztof Mroczkowski, Krzysztof Wielgus, Marcin Sigmund: ...Swego nie znacie: magazyny historii: 40 lat Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2003. ISBN 83-915921-4-6.
• Krzysztof Wielgus: Rakowice-Czyżyny lotnisko Krakowa: od "Ogrodu dla Lotników" do Lotniczego Parku Kulturowego. Kraków: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2002. ISBN 83-915921-3-8.
• Marian Krzyżan: Samoloty w muzeach polskich. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. 25. ISBN 83-206-0432.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Muzeum Lotnictwa Polskiego
• BIP Muzeum Lotnictwa Polskiego
• Zdjęcia z Muzeum Lotnictwa Polskiego w serwisie Airliners.net
• Jedna z kilku na tej stronie fotopanoram sferycznych prezentujących eksponaty Muzeum Lotnictwa Polskiego
• Lista eksponatów Muzeum Lotnictwa Polskiego na niemieckiej stronie Wirtualnego Muzeum Lotnictwa (z licznymi danymi technicznymi). luftfahrtmuseum.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-16)].