Muzeum Więzienia Pawiak

Muzeum Więzienia Pawiak

Oddział Muzeum Niepodległości
Wejście do muzeum
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Dzielna 24/26 00-162 Warszawa
Data założenia	28 listopada 1965
Dyrektor	Joanna Gierczyńska
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Muzeum Więzienia Pawiak
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Muzeum Więzienia Pawiak
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Muzeum Więzienia Pawiak
52°14′46″N 20°59′27″E/52,246111 20,990833
Strona internetowa

Fragment ekspozycji

Muzeum Więzienia Pawiak – muzeum znajdujące się przy ul. Dzielnej 24/26 w Warszawie, oddział Muzeum Niepodległości. Upamiętnia działalność więzienia Pawiak w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939–1944.

Historia

Muzeum Więzienia Pawiak powstało z inicjatywy i przy współudziale byłych więźniów politycznych Pawiaka. Całość założenia architektonicznego zaprojektowali Romuald Gutt i Mieczysław Mołdawa. Placówka została otwarta 28 listopada 1965^[1].

Budynek Muzeum wzniesiono na ocalałych fundamentach podziemnych kazamat VII i VIII oddziału więzienia wysadzonego przez Niemców w sierpniu 1944 roku. Wysokość oryginalnych ścian w zrekonstruowanych celach wynosi 1,1 – 1,5 m. Podczas budowy wykorzystano większość znalezionych w czasie odgruzowywania obiektu krat, zawiasów, zamków i okuć oraz zabezpieczono wydobyte z ruin dokumenty, elementy wyposażenia i przedmioty używane przez więźniów.

W skład zespołu pomnikowego Muzeum Więzienia Pawiak wchodzą ponadto: filar stanowiący fragment bramy wjazdowej, pomnik Drzewa Pawiackiego – brązowa kopia wiązu, świadka historii – na którym rodziny ofiar od 1945 roku umieszczały tabliczki epitafijne, betonowy mur z blokami piaskowca okalający teren Muzeum, z symbolicznymi rzeźbami projektu Tadeusza Łodziany i Stanisława Słoniny, a także dziedziniec więzienny z pomnikiem – obeliskiem autorstwa Zofii Pociłowskiej.

Na zrekonstruowanym dziedzińcu specjalnie oznaczono za pomocą marmurowych płyt punkty szczególne – zejście do kostnicy od strony ul. Dzielnej, miejsce gdzie na hałdzie gorącego żużlu i popiołu z pieców centralnego ogrzewania oprawcy kazali się czołgać więźniom, oraz miejsce wagi węglowej, na której 6 grudnia 1943 r. publicznie powieszono trzech więźniów za próbę ucieczki.

O deportacjach do obozów przypominają postawione w ostatnich latach na dziedzińcu zewnętrznym przez byłych więźniów tablice upamiętniające.

Po drugiej stronie obecnej alei Jana Pawła II przecinającej dawne tereny więzienia znajduje się, w miejscu gmachu więzienia kobiecego Serbii, płyta upamiętniająca męstwo i cierpienia więźniarek.

W ramach edukacji historycznej Muzeum organizuje:

• w rocznicę akcji pod Arsenałem 26 marca spotkania z harcerzami uczestnikami ogólnopolskiej akcji Arsenał.
• w drugiej połowie września, od paru lat odbywają się Dni pamięci Pawiaka adresowane głównie do młodego pokolenia. Można wysłuchać wykładów znanych historyków, uczestniczyć w lekcjach muzealnych wzbogaconych o programy historyczno-literackie w wykonaniu aktorów scen warszawskich, brać udział w warsztatach przedmiotowo – metodycznych związanych z dziejami Pawiaka i Polskiego Państwa Podziemnego.

Ważnym elementem warsztatu badawczego Muzeum są kartoteki tematyczne i osobowe dotyczące całego okresu funkcjonowania więzienia. Szczególną wagę przywiązujemy do stale powiększającej się kartoteki więźniów z lat 1939-1944 r., użytecznej nie tylko dla historyków – badaczy, ale także dla byłych więźniów (m.in. w ich staraniach o odszkodowania). Kartoteka osobowa jest odtworzona w około 50% (oryginalna dokumentacja więzienna Pawiaka tego okresu została przez Niemców zniszczona).

Od 1990 roku Muzeum Więzienia Pawiak wraz z filią – Mauzoleum Walki i Męczeństwa w al. Szucha 25 – jest oddziałem Muzeum Niepodległości w Warszawie.

Przypisy