Myśli nowoczesnego Polaka

Myśli nowoczesnego Polaka
Autor

Roman Dmowski

Wydanie oryginalne
Język

polski

Data wydania

1903

Piąte wydanie Myśli z 1943

Myśli nowoczesnego Polaka – tekst polityczny Romana Dmowskiego.

Podstawę dla pierwszego wydania książkowego Myśli z 1903 stanowiła seria artykułów Dmowskiego ukazująca się w 1902 na łamach „Przeglądu Wszechpolskiego” pod pseudonimem R. Skrzycki[1]. Wydanie to miało nakład około tysiąca egzemplarzy i ukazało się pod nazwiskiem autora[1]. Kolejne wydanie ukazało się we Lwowie w 1904. W wyniku nieporozumienia z wydawcą w wydaniu trzecim (Lwów 1907) jako część ostatnia ukazał się artykuł Podstawy polityki polskiej z 1905, który miał w istocie stanowić jedynie komentarz do zamkniętego dzieła[2]. W wydaniu czwartym (Warszawa 1933) autor wzbogacił tekst o kolejne dopełnienie Przewroty[3].

W 1943, podczas II wojny światowej, w 40 rocznicę pierwszego wydania, konspiracyjna organizacja Ojczyzna wydała konspiracyjne wydanie piąte, antydatowane na rok 1934[4].

W czasach PRL wydawanie Myśli... było zakazane przez cenzurę, ukazywały się one na emigracji (w Londynie) oraz w drugim obiegu. Pierwsze oficjalne wydanie powojenne, poprzedzone przedmową Jana Dobraczyńskiego, ukazało się w 1989 roku.

Treść i recepcja

Celem mojej książki nie było propagowanie czytelnika na rzecz pewnych dogmatów, ale pobudzenie go do myślenia o rzeczach, które dla mnie mają pierwszorzędną doniosłość moralną. Cel ten lepiej osiągnięty zostanie, gdy czytelnik zobaczy, jak sam autor zastanawia się, zmienia i rozwija swe poglądy pod wpływem spostrzeżeń i doświadczeń. Przeszkadza to uwierzeniu w nieomylność autora, ale należę do tych, którzy się o taka opinię nie starają.
Zresztą „Myśli” moje mają charakter zbyt osobisty, dość mało mają pretensji do tego, by je uważano za obowiązujący wszystkich wyrok w poruszonych kwestiach, dość wyraźnie są, jak to już w poprzedniej przedmowie podkreśliłem, „rodzajem spowiedzi” danego człowieka w danym momencie jego życia, ażebym uważał za możliwe korygować je w każdem wydaniu, jak to się robi z dziełami naukowemi. Quod scripsi, scripsi.
Może to wreszcie pomoże niektórym krytykom do zrozumienia, że nie mają do czynienia z broszurą polityczną.

Roman Dmowski, Przedmowa do trzeciego wydania Myśli nowoczesnego Polaka (1907)

Czytelnik otrzymuje tu do rąk nie manifest stronnictwa, ale garść myśli jednego człowieka, którego oddawna zajmowały zagadnienia narodowego bytu.

Roman Dmowski, Przedmowa do pierwszego wydania Myśli nowoczesnego Polaka (1903)

Tekst składa się na wstęp i siedem rozdziałów:

  • I. Na bezdrożach naszej myśli
  • II. Charakter narodowy
  • III. Nasza bierność
  • IV. Poglądy polityczne i typ życia umysłowego
  • V. Oszczędność sił i ekspansja
  • VI. Odrodzenie polityczne
  • VII. Zagadnienia narodowego bytu

Późniejsze wydania zawierają ponadto dodane przez autora w wydaniu trzecim i czwartym dopełnienia: Podstawy polityki polskiej oraz Przewroty.

Dmowski w Myślach nowoczesnego Polaka przedstawił społeczne i polityczne założenia ruchu narodowego. Głosił, że naród stanowi organiczną jedność. Sprzeciwiał się walce klasowej głoszonej przez marksizm. Zdaniem Dmowskiego czasy szlachty i arystokracji bezpowrotnie minęły.

Teraz o interes Polski mają walczyć nie tylko ziemianie i wielcy przedsiębiorcy, ale także drobnomieszczaństwo i rolnicy.

Dmowski starał się odwieść robotników od ideologii socjalistycznej. Głosił, że w Polsce zorganizowanej według zasad narodowych czeka ich lepszy los niż w państwie stworzonym przez socjalistów, gdzie robotnicy wyzwoleni z ucisku burżuazyjnego zostaną pozbawieni wolności, tradycji i własności.

Dmowski bronił własności prywatnej i gospodarki kapitalistycznej. Uważał, że własność prywatna musi być używana zgodnie z interesem narodowym. Wolność jednostki nie może zamienić się w egoizm sprzeczny z interesami rodziny i narodu.

Przypisy

  1. ↑ a b Dmowski Roman, Myśli nowoczesnego Polaka, Wydawnictwo Zachodnie, Warszawa 1943, s. 18.
  2. ↑ Dmowski Roman, Myśli nowoczesnego Polaka, Wydawnictwo Zachodnie, Warszawa 1943, s. 16 i 24.
  3. ↑ Roman Dmowski, Myśli Nowoczesnego Polaka, Skład Główny "Gazeta Warszawska", Warszawa 1933, s. XVIII
  4. ↑ Jan Dobraczyński: „Myśli nowoczesnego Polaka”'. 1988.

Bibliografia

  • Pilikowski J., Słownik Historii Polski.

Linki zewnętrzne

  • Roman Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka, wydanie cyfrowe, Cyfrowa Biblioteka Myśli Narodowej, 2019 (zawiera dwie dodatkowe rozprawy Podstawy polityki polskiej oraz Przewroty)

Media użyte na tej stronie