Mydlnica

Mydlnica
Ilustracja
Morfologia (mydlnica lekarska)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

goździkowate

Rodzaj

mydlnica

Nazwa systematyczna
Saponaria L.
Sp. Pl. 408. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

S. officinalis L.[3]

Synonimy
  • Bootia Necker[3]
  • Spanizium Grisebach[4]
Mydlnica bazyliowata

Mydlnica (Saponaria L.) – rodzaj roślin z rodziny goździkowatych. Obejmuje ok. 20[5]–40[4] gatunków występujących głównie na obszarach górskich południowej Europy, w północnej Afryce i południowo-zachodniej Azji (największe zróżnicowanie występuje w Turcji, gdzie rośnie 18 gatunków z tego rodzaju[5]). Niektóre gatunki, zwłaszcza mydlnica lekarska, zostały szeroko rozprzestrzenione i rosną m.in. w Ameryce Północnej[4]. W Polsce dziko rośnie tylko jeden gatunek – mydlnica lekarska[6]. Jest on wykorzystywany jako źródło saponin stosowanych przy wyrobie środków piorących i w gaśnicach pianowych[7]. Inne gatunki, zwłaszcza nisko, poduchowato rosnące uprawiane są w ogrodach skalnych jako rośliny ozdobne[5].

Morfologia

Pokrój
Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny osiągające do 90 cm wysokości. Ich pędy na przekroju okrągłe, wznoszą się prosto lub pokładają się. Są pojedyncze lub rozgałęziają się. Niektóre gatunki to rośliny poduszkowe. Korzeń u niektórych okazały, tęgi, u innych smukły[5][4]. Rośliny są nagie lub owłosione w obrębie kwiatostanu[7].
Liście
Naprzeciwległe, niepodzielone[5]. U nasady czasem zrosłe (zwłaszcza w górnej części pędu), u niektórych gatunków ogonkowe. Blaszka trój- rzadko pięcionerwowa, kształtu od łopatkowatego, poprzez jajowaty do eliptycznego, na szczycie tępa lub zaostrzona[4].
Kwiaty
Zebrane w gęste lub luźne, szczytowe kwiatostany wierzchotkowe. Kielich zrosłodziałkowy, w postaci wąskiej rurki z 15–25 żyłkami, osiągającej 7-25 mm długości, zakończonej 5 krótkimi ząbkami. Płatków też 5, zwykle na końcach zaokrąglonych, barwy zwykle białej, jasnoróżowej, czerwonawej lub jasnożółtej. Na płatkach występuje przykoronek, a ich paznokieć opatrzony jest w dwie podłużne listewki. Pręcików jest 10, z miodnikami u nasady nitek. Słupek z górną i jednokomorową zalążnią oraz dwiema (rzadko trzema) szyjkami o długości 12-15 mm. Na ich końcu znajdują się wąskie, brodawkowate znamiona[5][4][7].
Owoce
Torebki cylindryczne do jajowatych, otwierające się czterema ząbkami. Zawierają 15-75 dużych (do 2,5 mm średnicy), brązowych, kulistawych nasion[5][4].

Systematyka

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Należy do rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), rzędu goździkowców (Caryophyllales) w obrębie dwuliściennych właściwych. W obrębie goździkowatych należy do podrodziny Caryophylloideae plemienia Caryophylleae[8].

Gatunek we florze Polski[6]
Gatunki uprawiane w Polsce[6][9]
  • mydlnica bazyliowata (Saponaria ocymoides L.)
  • mydlnica darniowa (Saponaria caespitosa DC.)
  • mydlnica drobna (Saponaria pumilio (L.) Fenzl)
  • mydlnica Haussknechta (Saponaria haussknechtii Simml., syn. Saponaria sicula subsp. intermedia (Simmler) Chater)
  • mydlnica oliwska (Saponaria ×olivana)[10]
  • mydlnica stokrotkowata (Saponaria bellidifolia Sm.)
  • mydlnica sycylijska (Saponaria sicula Raf.)
  • mydlnica złocista (Saponaria lutea L.)
Pozostałe gatunki[11]
  • Saponaria calabrica Guss.
  • Saponaria chlorifolia (Poir.) Kunze
  • Saponaria glutinosa M.Bieb.
  • Saponaria gypsacea Vved.
  • Saponaria orientalis L.
  • Saponaria prostrata Willd.
  • Saponaria spathulifolia Vved.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).
  3. ↑ a b c Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-09-26].
  4. ↑ a b c d e f g Saponaria (ang.). W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-09-26].
  5. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 76. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  7. ↑ a b c Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Kraków: Instytut Botaniki im W. Szafera PAN, 1992, s. 247. ISBN 83-85444-06-8.
  8. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
  9. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  10. ↑ Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.
  11. ↑ Saponaria. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-09-26].

Media użyte na tej stronie

Caryophyllaceae sp Sturm25.jpg

Saponaria officinalis L., syn. Silene saponaria Fr. ex Willk. & Lange

Original Description
Seifenkraut, Silene saponaria
Saponaria ocymoides00.jpg
Autor: Meneerke bloem, Licencja: CC BY-SA 3.0
Saponaria ocymoides