Myszoskocznik malutki
| Gerbilliscus paeba | |||||
| (A. Smith, 1836) | |||||
 Gerbillurus paeba | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | myszoskoczek | ||||
| Gatunek | myszoskocznik malutki | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14] | |||||
 | |||||
Myszoskocznik malutki[15] (Gerbilliscus paeba) – gatunek ssaka z podrodziny myszoskoczków (Gerbillinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący w Afryce Południowej[16].
Systematyka
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1838 roku szkocki przyrodnik Andrew Smith nadając mu nazwę Gerbillus paeba[1]. Holotyp pochodził z Vryberg, w zachodniej Prowincji Przylądkowej Wschodniej, w Południowej Afryce[16].
Gatunek był pierwotnie umieszczony w rodzaju Gerbillus, następnie w Gerbillurus[16], a obecnie na podstawie badań opartych na danych chromosomalnych i molekularnych jest zaliczony do rodzaju Gerbilliscus[17]. Analizy chromosomowe wskazują, że G. paeba i G. vallinus wyewoluowały od bliskiego wspólnego przodka[16][15]; być może jest blisko spokrewniony z G. tytonis[17]. Status taksonomiczny tego gatunku wymaga dalszych badań[14]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the Worldrozpoznają pięć podgatunków[17].
Etymologia
- Gerbilliscus: rodzaj Gerbillus Desmarest, 1804 (myszoskoczka); łac. przyrostek zdrabniający -iscus[18].
- paeba: etymologia niejasna, Smith nie wyjaśnił znaczenia nazwy gatunkowej[1].
- coombsi: Cecil Henry Coombs (1887-1953), południowoafrykański przedsiębiorca, kolekcjoner[8][19].
- exilis: łac. exilis „mały, smukły, cienki”, od ex „bez”; ile, ilis „wnętrzności”[20].
- infernus: łac. infernus „z niższych regionów”, od inferus „niżej, poniżej”[21].
Występowanie
Zasięg tego gatunku obejmuje zachodnią część Południowej Afryki wraz z prowincją Limpopo, południowy Mozambik, zachodnie Zimbabwe, Botswanę, Namibię, do południowo-zachodniej Angoli[16][14]. Zamieszkuje tereny piaszczyste, w tym aluwialne z pokrywą traw, krzewów, ewentualnie rzadkich lasów[14][22]. Unika obszarów o dużej różnorodności roślin. Nie występuje na skalistych obszarach i głębokich piaszczystych wydmach pustyni Namib; pospolity na pustyni Kalahari[22].
Zasięg występowania w zależności od podgatunku[17]:
- G. paeba paeba – południowa Angola, Namibia, Botswana, zachodnie Zimbabwe i zachodnia Południowa Afryka.
- G. paeba coombsi – południowy Mozambik, skrajnie południowo-wschodnie Zimbabwe i północno-wschodnia Południowa Afryka.
- G. paeba exilis – południowo-zachodnia Prowincja Przylądkowa Wschodnia, Południowa Afryka.
- G. paeba infernus – południowo-zachodnia Angola i północno-zachodnia Namibia.
- G. paeba mulleri – Cape Flats, Prowincja Południowa Zachodnia, Południowa Afryka.
Wygląd
Jest to niewielka myszoskoczka, najmniejsza w rodzaju; osiąga średnio 96,5 mm (od 85 do 105 mm), z ogonem o długości 113 mm (od 102 do 125 mm). Średnia masa ciała to 25,4 g (od 20 do 37 g). Osobniki ze wschodniej pustyni Namib są generalnie mniejsze: średnio 86,3 ± 6,3 mm długości ciała, 108,4 ± 8,9 mm długości ogona i masa 22,2 ± 0,3 g[22][23].
Wierzch ciała ma różny kolor zależnie od miejsca występowania: może być rudy, szaro-rudy, lub blady cynamonowo-beżowy z domieszką ciemnych włosów. Spód ciała jest biały od brody pod koniec ogona, białe są także boki ciała i pyszczka, oraz nogi. Głowa jest wąska, ze spiczastym nosem, oczy są duże, ciemne, czerwonobrązowe, nad nimi znajduje się jasna plamka, nie zawsze dobrze widoczna. Uszy są duże i zaokrąglone, rzadko owłosione i bledsze niż grzbiet. Tylne kończyny są znacznie dłuższe od przednich, u wszystkich kończyn jest pięć palców zakończonych długimi pazurami, choć u przednich kończyn piąty palec jest zredukowany. Stopy są owłosione od spodu, oprócz centralnej linii. Ogon ma biały spód i wierzch tego koloru co grzbiet zwierzęcia, z nieco dłuższymi włosami tworzącymi kitkę na końcu. Samica ma sześć sutków[22].
Tryb życia
Myszoskocznik malutki jest najszerzej rozpowszechnionym gatunkiem spośród 4 gatunków myszoskoczników, a także najbardziej oportunistycznym. Prowadzi nocny, naziemny tryb życia. Porusza się skokami na czterech kończynach, potrafi skoczyć na odległość 26 cm. Często zażywa kąpieli piaskowych. Na pustyni Namib buduje proste, ślepo zakończone nory, czasem z boczną komorą mieszkalną. W nadmorskim polu wydmowym Alexandria buduje bardziej złożone, rozgałęzione nory, z wejściem ukrytym wśród roślinności, nigdy nie zasypanym piaskiem. Gniazdo zbudowane jest z pociętych części roślin[22].
Myszoskoczniki malutkie żywią się wszelkim pokarmem roślinnym i zwierzęcym, jaki uda im się znaleźć; w komorach spichrzowych gromadzą zapasy nasion, liści, a także owadów. Zjadanie przez te ssaki nasion i zielonych części roślin może negatywnie wpływać na rozwój flory, ale efekt ten jest lokalny i przejściowy[22].
Nocny tryb życia i nory pozwalają tym gryzoniom unikać dużych temperatur i zbyt niskiej wilgotności. Przy temperaturze otoczenia od 5 do 30 °C myszoskocznik malutki potrafi utrzymać stabilną temperaturę ciała w granicach 36–39 °C; jeśli temperatura otoczenia utrzymuje się powyżej 35 °C przez ponad godzinę, zwierzątko ginie[22].
Populacje tego gatunku żyjące w różnych obszarach, dawniej klasyfikowane jako podgatunki, różnią się zachowaniem, co ma związek z warunkami życia. Myszoskoczniki z pustyń, kopiące proste nory, są bardziej agresywne i gorzej tolerują towarzystwo innych osobników swojego gatunku. Osobniki z populacji z wydm nadmorskich są spokojniejsze, samce często szukają kontaktu z innymi myszoskocznikami, a zachowania agresywne przybierają postać pogoni z okazjonalnymi przepychankami przypominającymi boks, zamiast gryzienia i kopania. Osobniki komunikują się akustycznie poprzez rytmiczne tupanie tylnymi nogami i ultradźwiękowe gwizdy, głównie w zakresie 57–70 kHz[22].
Rozmnażanie
Myszoskoczniki malutkie mogą rozmnażać się przez cały rok[14], choć na wschodniej pustyni Namib rozmnażają się tylko w drugiej połowie lata[22]. Ciąża trwa 21 dni. Samice rodzą młode w podziemnych norach, które rzadko opuszczają w pierwszych dniach ich życia. W miocie na wolności rodzi się od 2 do 5 młodych, w niewoli od 1 do 6. Młodym siekacze wyrastają 12 dnia życia, oczy otwierają się w 14–18 dniu. Młode ssą mleko matki do 21 dnia życia[22].
Populacja i zagrożenia
Myszoskocznik malutki zamieszkuje duży obszar i jest bardzo pospolity[14]. Liczebność populacji podlega dużym fluktuacjom wraz z warunkami środowiska, w szczególności z opadami[22]. Polują na nie przede wszystkim puchacz plamisty (Bubo africanus), szakal czaprakowy (Canis mesomelas) i żeneta tygrysia (Genetta tigrina)[22], ale te drapieżniki nie stanowią zagrożenia dla gatunku[14]. Myszoskocznik malutki występuje w wielu obszarach chronionych. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje go za gatunek najmniejszej troski[14].
Przypisy
- ↑ a b c A. Smith: Report of the Expedition for Exploring Central Africa from the Cape of Good Hope. Cape Town: Printed at the Government Gazette Office, 1836, s. 43. (ang.)
- ↑ A. Smith: Illustrations of the zoology of South Africa : consisting chiefly of figures and descriptions of the objects of natural history collected during an expedition into the interior of South Africa, in the years 1834, 1835, and 1836; fitted out by "the Cape of Good Hope Association for exploring Central Africa": together with a summary of African zoology, and an inquiry into the geographical ranges of species in that quarter of the glob. London: Smith, Elder and Co., 1849, s. ryc. 36, rys. 2 i tekst. (ang.)
- ↑ Thomas 1918 ↓, s. 63.
- ↑ Thomas 1918 ↓, s. 64.
- ↑ Thomas i Hinton 1925 ↓, s. 235.
- ↑ Thomas i Hinton 1925 ↓, s. 236.
- ↑ O. Thomas. On mammals from the Gobabis district, Eastern Damaraland, South-West Africa, obtained during Captain Shortridge's fourth Percy Sladen and Kaffrarian Museum Expedition. With field-notes by the collector. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1927 (2), s. 382, 1927. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1927.tb02267.x (ang.).
- ↑ a b A. Roberts. New forms of African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 13 (2), s. 98, 1929 (ang.).
- ↑ A. Roberts. Preliminary description of fifty-seven new forms of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 15 (1), s. 7, 1932 (ang.).
- ↑ G.C. Shortridge & D. Carter. A new genus and new species and subspecies of mammals from Little Namaqualand and the North-West Cape province; and a new subspecies of Gerbillus paeba from the Eastern Cape Province. „Annals of the South African Museum”. 32, s. 290, 1938 (ang.).
- ↑ A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20, s. 317, 1946 (ang.).
- ↑ A. Roberts: The Mammals of South Africa. Johannesburg: Trustees of "The Mammals of South Africa" Book Fund, 1951, s. 404. (ang.)
- ↑ L.G. Lundholm. Descriptions of new mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 22 (3), s. 296, 1955 (ang.).
- ↑ a b c d e f g h F. Cassola, Gerbillurus paeba, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-30] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 260. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b c d e D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Gerbillurus (Progerbillurus) paeba. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-30].
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 294, 1904 (ang.).
- ↑ coombsi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-30] (ang.).
- ↑ exilis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-30] (ang.).
- ↑ J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren (niderl.). paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-12-30].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Gerbillurus paeba Pygmy Hairy-footed Gebil (Paeba Hairy-footed Gebil). W: J. Kingdon, D. Happold, T. Butynski, M. Hoffmann, M. Happold, J. Kalina (redaktorzy): Mammals of Africa. T. 3: Rodents, Hares and Rabbits. Bloomsbury, 2013, s. 288–290. ISBN 1-4081-8996-8.
- ↑ Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 621. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.)
Bibliografia
- O. Thomas. New forms of Dendromus, Dipodillus, and Gerbillus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Night series. 2, s. 59–64, 1918 (ang.).
- O. Thomas & H.E. Hinton. On Mammals collected in 1923 by Captain. G. C. Shortridge during the Percy Sladen and Kaffrarian Museum Expedition to South‐West Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1925, s. 221–246, 1925. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1925.tb03348.x (ang.).
Linki zewnętrzne
- Pygmy Hairy-footed Gerbil w serwisie YouTube (ang.)
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.