Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej

Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej

宇宙航空研究開発機構

Państwo	Japonia
Data utworzenia	1 października 2003
Siedziba	Chōfu, Tokio
Dyrektor	Naoki Okumura
Budżet	2,03 mld USD[1]
Położenie na mapie Japonii Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej
35°40′N 139°33′E/35,666667 139,550000
Strona internetowa

Japońska Agencja Eksploracji Aerokosmicznej^[a], Japońska Agencja Aerokosmiczna (jap. 宇宙航空研究開発機構 Uchū-Kōkū-Kenkyū-Kaihatsu-Kikō, ang. Japan Aerospace Exploration Agency), skrótowiec: JAXA – japońska agencja kosmiczna. Została utworzona 1 października 2003 przez połączenie National Space Development Agency (NASDA), National Aerospace Laboratory of Japan (NAL) i Institute of Space and Aeronautical Science (ISAS). Główne biuro agencji mieści się w Tokio.

Pierwszą misją realizowaną przez agencję była zakończona niepowodzeniem próba wystrzelenia rakiety H-IIA w listopadzie 2003. Natomiast drugą misją było wystrzelenie próbnika Hayabusa, który we wrześniu 2005 roku wylądował na planetoidzie Itokawa i który w 2010 roku jako pierwszy na świecie dostarczył na Ziemię próbki planetoidy.

W 2012 roczny budżet JAXA wynosił 172 miliardy jenów (2,15 miliarda dolarów), a agencja zatrudniała 1550 osób^[2].

Rakieta H-II przed Centrum Lotów Kosmicznych w Tsukuba

Historia

JAXA została utworzona 1 października 2003 przez połączenie National Space Development Agency (NASDA), National Aerospace Laboratory of Japan (NAL) i Institute of Space and Aeronautical Science (ISAS).

Przed połączeniem, ISAS był odpowiedzialny za prowadzenie badań kosmosu i planet, podczas gdy NAL skupiał się nad technologią lotniczą. NASDA, założona 1 października 1969 roku, zajmowała się rozwojem technologii satelitarnej i rakietowej, a także zbudowała Japoński Moduł Eksperymentalny Kibō, który został przyłączony do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej w czasie trzech lotów wahadłowców kosmicznych w latach 2008 i 2009 (zobacz etapy montażu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej). Stara kwatera główna NASDA była ulokowana w miejscu obecnego Centrum Lotów Kosmicznych Tanegashima na wyspie Tanegashima, 115 kilometrów na południe od Kiusiu. NASDA również trenowała japońskich astronautów, którzy odbywali misje kosmiczne na amerykańskich wahadłowcach.

Rakiety

Do wynoszenia satelitów testowych, satelitów meteorologicznych itp. JAXA używa rakiet nośnych H-IIA z byłej agencji NASDA. Do misji naukowych takich jak np. astronomii rentgenowskiej JAXA używa rakiet na paliwo stałe M-5 produkcji dawnej ISAS. Dodatkowo, japońska agencja razem z IHI (Ishikawajima-Harima Heavy Industries) i United Launch Alliance (formując spółkę o nazwie Galaxy Express Corporation) pracowała nad projektem rakiety GX. Miała ona być pierwszą na świecie rakietą wykorzystującą jako materiał napędowy mieszaninę gazu ziemnego w postaci ciekłej (LNG) i ciekłego tlenu.

Do doświadczeń w górnych warstwach atmosfery JAXA stosuje rakiety SS-520, S-520 i S-310.

Laboratorium Kibō – największy moduł ISS

Program kosmicznych lotów załogowych

Chiaki Mukai – pierwsza Japonka w kosmosie

Takao Doi w czasie spaceru kosmicznego podczas misji STS-87

Japonia nie skonstruowała jeszcze własnego załogowego statku kosmicznego i jego rakiety nośnej.

Poszukiwania kandydatów na astronautów rozpoczęto w roku 1984 w związku z ofertą współpracy ze strony NASA w ramach misji Spacelab. W sierpniu 1985 do pierwszego oddziału wybrano: inżyniera Takao Doi, chemika Mamoru Mōri oraz lekarkę Chiaki Mukai. Trening przygotowawczy członków NASDA 1 na terenie Japonii trwał pięć lat. Następnie w kwietniu 1990 rozpoczęły się przygotowania w amerykańskim ośrodku JSC w Houston, przy czym Mori został wybrany do lotu jako specjalista ładunku, a pozostali byli jego dublerami. Ostatecznie we wrześniu 1992 pierwszym profesjonalnym japońskim astronautą NASDA został Mamoru Mōri, który wziął udział w ośmiodniowej misji STS-47 (natomiast pierwszym japońskim kosmonautą jest Toyohiro Akiyama, nie związany z JAXA reporter sieci TBS, który wziął udział w locie radzieckiego Sojuza TM-11 - 2 grudnia 1990 na zasadach komercyjnych (TBS zapłaciła 14 milionów dolarów). Akiyama spędził osiem dni na pokładzie stacji kosmicznej Mir. Do jego obowiązków należało jedynie prowadzenie reportaży z pokładu statku transportowego i Mira).

W 1991 Japonia zgłosiła swój akces do projektu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. W związku z tym pojawiła się możliwość dołączenia do grona nowych kandydatów na specjalistów misji w ramach programu NASA. W marcu 1992 do składu 14 grupy astronautów wybrany został inżynier Koichi Wakata (cztery tygodnie później oficjalnie zaliczono go do grona astronautów NASDA 2), a w sierpniu 1992 rozpoczął przygotowania ogólne w JSC. Na podobnej zasadzie w maju 1996 do szesnastej grupy astronautów NASA dołączył Soichi Noguchi (NASDA 3) i Mamoru Mōri (NASDA 1). Wcześniej, bo już w grudniu 1994 przygotowania wraz z oddziałem numer 15 rozpoczął Takao Doi. Jedynie Chiaki Mukai, jako jedyna zrezygnowała z treningu jako specjalistka misji, niemniej jednak jako specjalistka ładunku dwukrotnie poleciała w kosmos (STS-65, STS-95), po czym zrezygnowała z dalszej kariery jako astronautka.

W marcu 1999 mianowano kolejną trójkę, przeznaczoną do pracy na ISS, ze szczególnym uwzględnieniem przyszłego japońskiego modułu Kibō. W jej składzie są: lekarz Satoshi Furukawa, inżynier Akihiko Hoshide i Naoko Sumino. Cała trójka przeszła przygotowanie ogólne i uzyskała w 2001 roku certyfikat. Potem szkoliła się we wszystkich czterech załogowych centrach przygotowań astronautów, związanych z programem ISS: japońskim Tsukuba, amerykańskim JSC, europejskim EAC oraz rosyjskim CPK (po tym ostatnim astronauci będą mogli pełnić funkcję inżyniera pokładowego statku kosmicznego Sojuz TMA oraz dokonywać wyjść na zewnątrz ISS).

Grupa	Astronauta	Data	Status	Loty
NASDA 1	Takao Doi	1 sierpnia 1985	nieaktywny	STS-87 (1997), STS-123 (2008)
NASDA 1	Mamoru Mōri	1 sierpnia 1985 – 2000	nieaktywny	STS-47 (1992), STS-99 (2000)
NASDA 1	Chiaki Mukai	1 sierpnia 1985 – 1998	nieaktywna	STS-65 (1994), STS-95 (1998)
NASDA 2	Koichi Wakata	28 kwietnia 1992	aktywny	STS-72 (1996), STS-92 (2000), STS-119/Ekspedycja 18/19/20/STS-127 (2009), Sojuz TMA-11M/Ekspedycja 38/Ekspedycja 39 (2013), SpaceX Crew-5 (2022)
NASDA 3	Soichi Noguchi	29 maja 1996	aktywny	STS-114 (2005), Sojuz TMA-17/Ekspedycja 22/23 (2009/10)
JAXA/NASDA 4	Satoshi Furukawa	31 marca 1999	aktywny	Sojuz TMA-02M/Ekspedycja 29 (2011)
JAXA/NASDA 4	Akihiko Hoshide	31 marca 1999	aktywny	STS-124 (2008), Sojuz TMA-05M/Ekspedycja 32/Ekspedycja 33 (2012)
JAXA/NASDA 4	Naoko Sumino (obecnie Yamazaki)	31 marca 1999	nieaktywna	STS-131 (2010)
JAXA 5, NASA 20	Takuya Onishi	25 lutego 2009	aktywny
JAXA 5, NASA 20	Kimiya Yui	25 lutego 2009	aktywny
JAXA 5, NASA 20	Norishige Kanai	12 września 2009	aktywny

JAXA planuje założenie załogowej bazy księżycowej w 2030 r. Astronauci mają być wysłani na Księżyc około roku 2020 i zakończyć budowę bazy do 2030^[3].

Centra badawcze i biura

JAXA posiada wiele ośrodków na terenie Japonii i parę biur poza granicami kraju. Centrala znajduje się w Chofu (Tokio). Ponadto ma:

• Centrum Badawcze Obserwacji Ziemi (EORC, Earth Observation Research Center), Tokio
• Centrum Obserwacji Ziemi (EOC, Earth Observation Center), Hatayama
• Centrum Testowania Noshiro (NTC, Noshiro Testing Center) – założone w roku 1962. Zajmuje się rozwojem i testami silników rakietowych.
• Centrum Balonowe Sanriku (SBC, Sanriku Balloon Center) – balony wypuszczane są z tego ośrodka od roku 1971.
• Centrum Napędów Kosmicznych Kakuda (KSPC, Kakuda Space Propulsion Center) - wiodący ośrodek rozwoju silników rakietowych. Pracuje głównie nad silnikami na paliwo ciekłe.
• Kampus Sagamihara (ISAS) - rozwój doświadczalnego osprzętu dla rakiet i satelitów, również budynki administracji.
• Centrum Lotów Kosmicznych Tanegashima
• Centrum Lotów Kosmicznych Tsukuba (TKSC, Tsukuba Space Center) w mieście Tsukuba. Centrum kontroli JAXA, koordynujące i monitorujące loty kosmiczne satelitów. Zajmuje się również badaniami i rozwojem technologii satelitarnej i rakietowej. Ośrodek zbudował m.in. urządzenia laboratorium Kibō (JEM) - modułu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Tu odbywa się także trening przyszłych astronautów.
• Centrum Lotów Kosmicznych Uchinoura

Zobacz też

• alfabetyczna lista astronautów i kosmonautów
• grupy i oddziały astronautów i kosmonautów
• lista rakiet nośnych

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Waldemar Zwierzchlejski. Astronauci JAXA. „AstroNautilus”. 2 (7), s. 9-10, 2004. (pol.). 

Linki zewnętrzne

• JAXA. jaxa.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-21)].
• „JAXA Channel” – oficjalny kanał JAXA na YouTube
• International Space Station (ISS) / Kibo
• NASDA. nasda.go.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-12-05)].
• ISAS
• NAL. nal.go.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-10-04)].