Lenin (1957)

Ленин
Lenin
Bandera

 ZSRR

Numer IMO

5206087

Port macierzysty

Murmańsk

Armator

Мурманское Морское Пароходство

Dane podstawowe
Typ

lodołamacz

Historia
Stocznia

Stocznia Admiralicji w Leningradzie

Data budowy

25 sierpnia 1956

Data wodowania

5 grudnia 1957

Data oddania do eksploatacji

5 grudnia 1959[1]

Data wycofania ze służby

1989

Dane techniczne
Wyporność

15 300 t

Liczebność załogi

243

Długość całkowita (L)

134 m

Szerokość (B)

27,6 m

Zanurzenie (D)

10,5 m

Wysokość (H)

16,1 m

Napęd mechaniczny
Silnik

• 3 reaktory PWR OK-150 (3 × 90 MW) (do 1967)
• 2 reaktory PWR OK-900 (2 × 171 MW) (od 1970)
•4 Turbiny parowe

Liczba śrub napędowych

3

Prędkość maks.

18 w.

(c) Andrew Shiva / Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Widok z boku
(c) RIA Novosti archive, image #314495 / Dmitriy Kozlov / CC-BY-SA 3.0
"Lenin" w 1959 roku

Lenin[2][3] (ros. Ленин) – radziecki lodołamacz, zwodowany w 1957 roku[3]. Jest pierwszym na świecie statkiem nawodnym i pierwszym statkiem niewojskowym z napędem mechanicznym wykorzystującym energię jądrową[2]. Pełnił służbę w latach 1959-1989 przede wszystkim na Przejściu Północno-Wschodnim.

Obecnie statek muzeum w bazie morskiej Atomfłotu w pobliżu Murmańska. 10 kwietnia 1974 statkowi przyznano Order Lenina.

Budowa

Projekt statku został wykonany w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym 15 (obecnie „Ajsbierg”) w latach 1953-1955 (projekt nr 92) po podjęciu decyzji o budowie lodołamacza o napędzie jądrowym przez Radę Ministrów ZSRR dnia 20 listopada 1953 roku[4]. Uważa się, że dla podjęcia decyzji istotne znaczenie miały względy propagandowe i rywalizacja ZSRR z państwami zachodnimi – budując statek nawodny o napędzie jądrowym udowadniano, że energia atomowa nadaje się do cywilnego wykorzystania, a nadto wyprzedzano pod tym względem USA[4]. Głównym konstruktorem statku był Wasilij Nieganow, który w zakresie kadłuba opierał się na wcześniejszym niezrealizowanym lodołamaczu projektu 90 o napędzie konwencjonalnym[4]. Siłownia jądrowa została zaprojektowana pod kierownictwem Igora Afrikantowa. Naukowym kierownikiem prac został mianowany członek Akademii Nauk ZSRR Anatolij Aleksandrow.

Budowę rozpoczęto 25 sierpnia 1956 w stoczni nr 194 (dawnej im. André Marty) w Leningradzie (od 1957 – Stoczni Admiralicji)[1]. Głównym budowniczym był W.I. Czerwiakow.

Statek zwodowano 5 grudnia 1957, a następnie w latach 1958-1959 zaczęto montowanie siłowni jądrowej, której rozruch przeprowadzono 6 sierpnia 1959 roku. 19 września 1959 lodołamacz wysłano na próby morskie pod dowództwem Pawła Ponomariewa[1].

Podczas budowy i testów na pokładzie lodołamacza przebywało wiele delegacji i przedstawicieli różnych krajów, między innymi Premier Wielkiej Brytanii Harold Macmillan, wiceprezydent USA Richard Nixon i towarzyszący mu szef amerykańskiego programu napędu jądrowego adm. Hyman Rickover, czy ministrowie Chin.

3 grudnia 1959 przekazany Murmańskiej Flocie Morskiej. Od roku 1960 w składzie Murmanskiego Morskiego Parochodstwa.

Konstrukcja

„Lenin” to statek gładkopokładowy z przedłużoną środkową nadbudową i dwoma masztami; w części rufowej znajduje się lądowisko dla helikopterów służących do kontroli lodu na drodze lodołamacza. Reaktory typu PWR, położone w środkowej części statku, wytwarzały parę dla turbogeneratorów, które z kolej zasilały trzy silniki prądu stałego, po jednym na każdą śrubę.

Początkowo na lodołamaczu zamontowano trzy reaktory typu ОK-150 (jeden z nich stanowił rezerwę), pozwalające rozwinąć moc 32 MW przy zużyciu 45 gramów uranu dziennie (50 kg/100 000 km). Były one wyposażone w dwa generatory pary każdy i dostarczały po 103 (według innych danych 120) tony pary na godzinę[5]. Masa siłowni wynosiła 5767 ton, z czego ciężar osłon wynosił 1963 tony. Jednorazowy wsad paliwa wystarczał na trzykrotne opłynięcie Ziemi. Po kilkuletnim (1967-1970) remoncie pierwotne reaktory zamieniono na dwa nowsze reaktory typu ОK-900. Posiadały one cztery pętle obiegu pierwotnego z generatorami pary, miały moc po 171 MW i wytwarzały po 220 ton pary na godzinę[6].

Eksploatacja

Dzięki dużej mocy i wysokiej autonomiczności (nawet przy lodzie o grubości 2,5m prędkość statku nie spadała poniżej 2 węzłów), lodołamacz już podczas pierwszych rejsów wykazał się świetną zdolnością do pracy. Zastosowanie atomowego lodołamacza pozwoliło przedłużyć okres żeglowności Północnej Drogi Morskiej.

29 kwietnia 1960 lodołamacz wyruszył w rejs na północ, do swojego rejonu operowania, docierając 6 maja do Murmańska[7]. Zaczął tam pracę, po dalszych ulepszeniach, 19 sierpnia 1960[7]. Początkowo służył do przecierania szlaku do Igarki nad Jenisejem, odciążając stare lodołamacze „Jermak” i „Krasin[7].

4 listopada 1961 kapitanem lodołamacza został Borys Sokołow.

W początkowych 6 latach użytkowania lodołamacz pokonał ponad 82 tysiące mil morskich w lodach i samodzielnie przeprowadził ponad 400 statków[6]. Podczas całego okresu eksploatacji pokonał 654 tysięcy mil morskich, z czego 563,6 tysiąca w lodach[8].

W czerwcu 1971 lodołamacz jako pierwszy nawodny statek przepłynął na północ od Ziemi Północnej. Rejs rozpoczął się w Murmańsku i zakończył się w Pieweku.

Lodołamacz „Lenin” przepracował 30 lat. Pod koniec 1989 został wycofany z użytku z powodu zużycia kadłuba (w wyniku tarcia o lód nastąpiło pocienienie ścianki) i odstawiony w porcie w pobliżu Murmańska. Na skutek akcji społecznej uniknął złomowania, od 2009 roku został przekształcony w muzeum[8]. Obiekty maszynowni były w dobrym stanie. Część z jej wyposażenia została wykorzystana w lodołamaczu „Arktika”.

Lodołamacz „Lenin” na kartce pocztowej i znaczku z 1978

Wypadki jądrowe

W lutym 1965 r. miała miejsce utrata chłodziwa. Po wyłączeniu reaktora w celu uzupełnienia paliwa, woda została wypompowana przed usunięciem zużytego paliwa. Z tego powodu część z elementów paliwowych stopiła się i odkształciła wewnątrz reaktora. Zostało to odkryte, gdy zużyte elementy były wyładowywane. 125 zespołów paliwowych (około 60% całości) utknęło w rdzeniu reaktora nr 2. Podjęto decyzję o usunięciu rdzenia łącznie z paliwem i prętami kontrolnymi, które zostały umieszczone w specjalnych pojemnikach, zestalone, przetrzymane przez dwa lata, a następnie zatopione w Zatoce Cywolki (w pobliżu Nowej Ziemi) w 1967 roku[6].

Drugą awarią był wyciek z systemu chłodzenia reaktora nr 1, który wykryto na przełomie 1966 i 1967 roku[6]. Znalezienie wycieku wymagało przebicia się przez betonową i metalową osłonę biologiczną przy użyciu młotów. Gdy wyciek został odnaleziony, stało się jasne, że zniszczenia dokonane przy przebijaniu się były zbyt poważne, aby mogły zostać naprawione. Z tego powodu we wrześniu 1967 roku, po usunięciu kaset paliwowych, przedział ze wszystkimi trzema reaktorami i ich osłoną został odseparowany od kadłuba i 19 września zrzucony przez wykonaną dziurę w dnie lodołamacza na dno morza w Zatoce Cywolki w pobliżu Nowej Ziemi (na głębokości 50 m)[6]. Podczas remontu połączonego z modernizacją w Siewierodwińsku lodołamacz otrzymał dwa lepsze reaktory OK-900 i do eksploatacji powrócił 20 czerwca 1970 roku[6].

Szczegóły tych wypadków nie były szerzej znane do czasu upadku Związku Radzieckiego.

Przypisy

  1. a b c Holicki 2015 ↓, s. 22.
  2. a b Lenin, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-03-26].
  3. a b Zeszyty naukowe Politechniki Gdańskiej, Wydanie 108 (pol.). books.google.pl, 1967. [dostęp 2021-03-26].
  4. a b c Holicki 2015 ↓, s. 21.
  5. Holicki 2015 ↓, s. 23.
  6. a b c d e f Holicki 2015 ↓, s. 26-27.
  7. a b c Holicki 2015 ↓, s. 24-25.
  8. a b Holicki 2015 ↓, s. 28.

Bibliografia

  • Ryszard Szepke, 1000 słów o atomie i technice jądrowej, Warszawa: Wydaw. Min. Obrony Narodowej, 1982, ISBN 83-11-06723-6, OCLC 835943619.
  • Grzegorz Jezierski: Energia Jądrowa wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo WNT, 2014, s. 394. ISBN 978-83-7926-297-7.
  • Wojciech Holicki. Lenin - atomowy pionier. „Morza i Okręty”. Nr specjalny 1/2015. I (2), 2015. Warszawa: ZBiAM. ISSN 2450-2499. 

Media użyte na tej stronie

RIAN archive 314495 Lenin nuclear ice-breaker on the Neva River.jpg
(c) RIA Novosti archive, image #314495 / Dmitriy Kozlov / CC-BY-SA 3.0
“Lenin nuclear ice-breaker on the Neva River”. Lenin nuclear ice-breaker on the Neva River in Leningrad (now St.Petersburg)
Lenin icebreaker.JPG
(c) Palefire z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
The Lenin nuclear-powered icebreaker docked in the Kola Bay at the Murmansk port.
IceBreakerLenin.jpg
First day cover with a postage stamp of Icebreaker "Lenin", 1978
RUS-2016-Murmansk-Icebreaker Lenin 01.jpg
(c) Andrew Shiva / Wikipedia, CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer: