Lenin (1957)

Ленин
Lenin

(c) Palefire z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Bandera	ZSRR
Numer IMO	5206087
Port macierzysty	Murmańsk
Armator	Мурманское Морское Пароходство
Dane podstawowe
Typ	lodołamacz
Historia
Stocznia	Stocznia Admiralicji w Leningradzie
Data budowy	25 sierpnia 1956
Data wodowania	5 grudnia 1957
Data oddania do eksploatacji	5 grudnia 1959[1]
Data wycofania ze służby	1989
Dane techniczne
Wyporność	15 300 t
Liczebność załogi	243
Długość całkowita (L)	134 m
Szerokość (B)	27,6 m
Zanurzenie (D)	10,5 m
Wysokość (H)	16,1 m
Napęd mechaniczny
Silnik	• 3 reaktory PWR OK-150 (3 × 90 MW) (do 1967) • 2 reaktory PWR OK-900 (2 × 171 MW) (od 1970) •4 Turbiny parowe
Liczba śrub napędowych	3
Prędkość maks.	18 w.

(c) Andrew Shiva / Wikipedia, CC BY-SA 4.0

Widok z boku

(c) RIA Novosti archive, image #314495 / Dmitriy Kozlov / CC-BY-SA 3.0

"Lenin" w 1959 roku

Lenin^[2][3] (ros. Ленин) – radziecki lodołamacz, zwodowany w 1957 roku^[3]. Jest pierwszym na świecie statkiem nawodnym i pierwszym statkiem niewojskowym z napędem mechanicznym wykorzystującym energię jądrową^[2]. Pełnił służbę w latach 1959-1989 przede wszystkim na Przejściu Północno-Wschodnim.

Obecnie statek muzeum w bazie morskiej Atomfłotu w pobliżu Murmańska. 10 kwietnia 1974 statkowi przyznano Order Lenina.

Budowa

Projekt statku został wykonany w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym 15 (obecnie „Ajsbierg”) w latach 1953-1955 (projekt nr 92) po podjęciu decyzji o budowie lodołamacza o napędzie jądrowym przez Radę Ministrów ZSRR dnia 20 listopada 1953 roku^[4]. Uważa się, że dla podjęcia decyzji istotne znaczenie miały względy propagandowe i rywalizacja ZSRR z państwami zachodnimi – budując statek nawodny o napędzie jądrowym udowadniano, że energia atomowa nadaje się do cywilnego wykorzystania, a nadto wyprzedzano pod tym względem USA^[4]. Głównym konstruktorem statku był Wasilij Nieganow, który w zakresie kadłuba opierał się na wcześniejszym niezrealizowanym lodołamaczu projektu 90 o napędzie konwencjonalnym^[4]. Siłownia jądrowa została zaprojektowana pod kierownictwem Igora Afrikantowa. Naukowym kierownikiem prac został mianowany członek Akademii Nauk ZSRR Anatolij Aleksandrow.

Budowę rozpoczęto 25 sierpnia 1956 w stoczni nr 194 (dawnej im. André Marty) w Leningradzie (od 1957 – Stoczni Admiralicji)^[1]. Głównym budowniczym był W.I. Czerwiakow.

Statek zwodowano 5 grudnia 1957, a następnie w latach 1958-1959 zaczęto montowanie siłowni jądrowej, której rozruch przeprowadzono 6 sierpnia 1959 roku. 19 września 1959 lodołamacz wysłano na próby morskie pod dowództwem Pawła Ponomariewa^[1].

Podczas budowy i testów na pokładzie lodołamacza przebywało wiele delegacji i przedstawicieli różnych krajów, między innymi Premier Wielkiej Brytanii Harold Macmillan, wiceprezydent USA Richard Nixon i towarzyszący mu szef amerykańskiego programu napędu jądrowego adm. Hyman Rickover, czy ministrowie Chin.

3 grudnia 1959 przekazany Murmańskiej Flocie Morskiej. Od roku 1960 w składzie Murmanskiego Morskiego Parochodstwa.

Konstrukcja

„Lenin” to statek gładkopokładowy z przedłużoną środkową nadbudową i dwoma masztami; w części rufowej znajduje się lądowisko dla helikopterów służących do kontroli lodu na drodze lodołamacza. Reaktory typu PWR, położone w środkowej części statku, wytwarzały parę dla turbogeneratorów, które z kolej zasilały trzy silniki prądu stałego, po jednym na każdą śrubę.

Początkowo na lodołamaczu zamontowano trzy reaktory typu ОK-150 (jeden z nich stanowił rezerwę), pozwalające rozwinąć moc 32 MW przy zużyciu 45 gramów uranu dziennie (50 kg/100 000 km). Były one wyposażone w dwa generatory pary każdy i dostarczały po 103 (według innych danych 120) tony pary na godzinę^[5]. Masa siłowni wynosiła 5767 ton, z czego ciężar osłon wynosił 1963 tony. Jednorazowy wsad paliwa wystarczał na trzykrotne opłynięcie Ziemi. Po kilkuletnim (1967-1970) remoncie pierwotne reaktory zamieniono na dwa nowsze reaktory typu ОK-900. Posiadały one cztery pętle obiegu pierwotnego z generatorami pary, miały moc po 171 MW i wytwarzały po 220 ton pary na godzinę^[6].

Eksploatacja

Dzięki dużej mocy i wysokiej autonomiczności (nawet przy lodzie o grubości 2,5m prędkość statku nie spadała poniżej 2 węzłów), lodołamacz już podczas pierwszych rejsów wykazał się świetną zdolnością do pracy. Zastosowanie atomowego lodołamacza pozwoliło przedłużyć okres żeglowności Północnej Drogi Morskiej.

29 kwietnia 1960 lodołamacz wyruszył w rejs na północ, do swojego rejonu operowania, docierając 6 maja do Murmańska^[7]. Zaczął tam pracę, po dalszych ulepszeniach, 19 sierpnia 1960^[7]. Początkowo służył do przecierania szlaku do Igarki nad Jenisejem, odciążając stare lodołamacze „Jermak” i „Krasin”^[7].

4 listopada 1961 kapitanem lodołamacza został Borys Sokołow.

W początkowych 6 latach użytkowania lodołamacz pokonał ponad 82 tysiące mil morskich w lodach i samodzielnie przeprowadził ponad 400 statków^[6]. Podczas całego okresu eksploatacji pokonał 654 tysięcy mil morskich, z czego 563,6 tysiąca w lodach^[8].

W czerwcu 1971 lodołamacz jako pierwszy nawodny statek przepłynął na północ od Ziemi Północnej. Rejs rozpoczął się w Murmańsku i zakończył się w Pieweku.

Lodołamacz „Lenin” przepracował 30 lat. Pod koniec 1989 został wycofany z użytku z powodu zużycia kadłuba (w wyniku tarcia o lód nastąpiło pocienienie ścianki) i odstawiony w porcie w pobliżu Murmańska. Na skutek akcji społecznej uniknął złomowania, od 2009 roku został przekształcony w muzeum^[8]. Obiekty maszynowni były w dobrym stanie. Część z jej wyposażenia została wykorzystana w lodołamaczu „Arktika”.

Lodołamacz „Lenin” na kartce pocztowej i znaczku z 1978

Wypadki jądrowe

W lutym 1965 r. miała miejsce utrata chłodziwa. Po wyłączeniu reaktora w celu uzupełnienia paliwa, woda została wypompowana przed usunięciem zużytego paliwa. Z tego powodu część z elementów paliwowych stopiła się i odkształciła wewnątrz reaktora. Zostało to odkryte, gdy zużyte elementy były wyładowywane. 125 zespołów paliwowych (około 60% całości) utknęło w rdzeniu reaktora nr 2. Podjęto decyzję o usunięciu rdzenia łącznie z paliwem i prętami kontrolnymi, które zostały umieszczone w specjalnych pojemnikach, zestalone, przetrzymane przez dwa lata, a następnie zatopione w Zatoce Cywolki (w pobliżu Nowej Ziemi) w 1967 roku^[6].

Drugą awarią był wyciek z systemu chłodzenia reaktora nr 1, który wykryto na przełomie 1966 i 1967 roku^[6]. Znalezienie wycieku wymagało przebicia się przez betonową i metalową osłonę biologiczną przy użyciu młotów. Gdy wyciek został odnaleziony, stało się jasne, że zniszczenia dokonane przy przebijaniu się były zbyt poważne, aby mogły zostać naprawione. Z tego powodu we wrześniu 1967 roku, po usunięciu kaset paliwowych, przedział ze wszystkimi trzema reaktorami i ich osłoną został odseparowany od kadłuba i 19 września zrzucony przez wykonaną dziurę w dnie lodołamacza na dno morza w Zatoce Cywolki w pobliżu Nowej Ziemi (na głębokości 50 m)^[6]. Podczas remontu połączonego z modernizacją w Siewierodwińsku lodołamacz otrzymał dwa lepsze reaktory OK-900 i do eksploatacji powrócił 20 czerwca 1970 roku^[6].

Szczegóły tych wypadków nie były szerzej znane do czasu upadku Związku Radzieckiego.

Przypisy

Bibliografia

• RyszardR. Szepke RyszardR., 1000 słów o atomie i technice jądrowej, Warszawa: Wydaw. Min. Obrony Narodowej, 1982, ISBN 83-11-06723-6, OCLC 835943619 .
• Grzegorz Jezierski: Energia Jądrowa wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo WNT, 2014, s. 394. ISBN 978-83-7926-297-7.
• Wojciech Holicki. Lenin - atomowy pionier. „Morza i Okręty”. Nr specjalny 1/2015. I (2), 2015. Warszawa: ZBiAM. ISSN 2450-2499.