NUKAT

Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny
Ilustracja
Komercyjna

nie

Data powstania

21 października 2002[1]

Właściciel

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

Rejestracja

brak

Wersje językowe

PL, ANG

Strona internetowa

Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny, NUKAT – katalog centralny części polskich bibliotek naukowych i akademickich. Uruchomiony w 2002 roku. Znajdują się w nim opisy różnego typu publikacji: książek, czasopism, nagrań dźwiękowych, druków muzycznych, filmów, dokumentów kartograficznych, ikonograficznych czy dokumentów życia społecznego. Obecnie obejmuje zbiory 185 bibliotek (stan na 25.10.2022)[2]. Prowadzona jest również retrokonwersja opisów dokumentów wydanych przed 2002 rokiem[3]. Serwis był notowany w rankingu Alexa na miejscu 1 097 878 (stan na 21 grudnia 2021)[4].

Historia

Od 1996 roku w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie (BUW) działało Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych (CFiKHW), oddział nadzorujący prace nad centralną kartoteką haseł wzorcowych (CKHW), rozpoczęte w BUW w 1991 roku[5]. W 2001 roku CFiKHW przekształcono w Centrum NUKAT i rozpoczęto przygotowania do uruchomienia współkatalogowania w jednej bazie katalogowej. Pierwszy rekord wprowadzono do bazy centralnej 5 lipca 2002 roku, a 21 października tego samego roku nastąpiło oficjalne otwarcie Narodowego Uniwersalnego Katalogu Centralnego NUKAT w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie[5]. W bibliotece NUKAT znalazły się zbiory z 32 biblioteki[3].

W 2005 roku została podpisana umowa z OCLC (Online Computer Library Center) o przekazywaniu opisów z bazy NUKAT do katalogu WorldCat. Biblioteka Narodowa rozpoczęła współkatalogowanie, które trwało do 2008 roku,[6] a w katalogu centralnym NUKAT znalazły się zbiory 58 bibliotek[3].

W latach 2009–2013 realizowany był projekt POPC (Program Operacyjny Polska Cyfrowa) „Autostrada informacji cyfrowej”. Baza NUKAT została scalona o katalogi lokalne 30 bibliotek (łącznie 292 tys. rekordów bibliograficznych). W 2017 roku w bazie znalazł się opisy z 157 bibliotek, a rok później było ich 168[3]. Retrokonwersja rekordów nadal trwa. Od stycznia 2018 rekordy bibliograficzne są budowane według zasad RDA (Resource Description and Access)[7].

Z katalogiem NUKAT współpracują największe ośrodki naukowe oraz wiodące w swoich dziedzinach instytucje specjalistyczne. Wśród nich znajdują się biblioteki uczelni wyższych, biblioteki jednostek Polskiej Akademii Nauk (w tym stacji badawczych PAN w Paryżu, Rzymie, Wiedniu), biblioteki jednostek badawczo-rozwojowych, biblioteki wojewódzkie i pedagogiczne[2].

Kierownikiem CFiKHW, a następnie Centrum NUKAT w latach 1996-2014 była Maria Burchard. Jej następcą w 2015 została Ewa Kobierska-Maciuszko, wcześniej dyrektor BUW.

Zasada działania

Katalog centralny NUKAT jest źródłem gotowych rekordów bibliograficznych i wzorcowych dla bibliotek. Dzięki temu możliwe jest przyspieszenie bieżących prac katalogowych oraz retrokonwersji. Zawartość katalogu NUKAT jest budowana przez pracowników bibliotek współtworzących tę bazę. Jeżeli potrzebny opis znajduje się w katalogu NUKAT, bibliotekarz pobiera go wraz z kompletem rekordów haseł wzorcowych do swojej bazy lokalnej, co jest odnotowywane w rekordzie bibliograficznym. W przypadku braku opisu bibliotekarz buduje opis w bazie centralnej i po jego pojawieniu się w katalogu NUKAT pobiera go do swojej bazy lokalnej. Efektem tych działań jest zintegrowana informacja o zasobach bibliotek naukowych i akademickich, które wyraziły chęć uczestniczenia w projekcie[8].

Spójność danych w katalogu zapewnia Centralna Kartoteka Haseł Wzorcowych, która gwarantuje poprawność i jednolitość terminów stosowanych w opisach dokumentów. Przykładowo, dzięki kartotece wszystkie dzieła danego autora zebrane są pod jedną ujednoliconą formą hasła, nawet gdy autor używał wielu nazw (nazwisko, pseudonim, inicjały).

Do opracowania rzeczowego zbiorów w katalogu NUKAT wykorzystywane są 3 języki informacyjno-wyszukiwawcze: język haseł przedmiotowych KABA (jhp KABA), Medical Subject Headings (MeSH) oraz język haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej (jhp BN), będący w trakcie przekształceń w język deskryptorowy (DBN – Deskryptory Biblioteki Narodowej). Użytkownicy katalogu NUKAT w jednym punkcie dostępu otrzymują informację o rozproszonych zasobach bibliotek naukowych i akademickich[3].

Dzięki stosowaniu międzynarodowych norm i standardów możliwa jest również wymiana i publikacja danych bibliograficznych i wzorcowych na poziomie ponadkrajowym. Informacja o zbiorach polskich bibliotek naukowych i akademickich jest dostępna w światowym katalogu WorldCat (od 2005 roku)[5], a od 2019 roku również w Karlsruher Virtuelle Katalog (KVK)[9]. Z kolei dane wzorcowe znajdują się w międzynarodowej kartotece haseł wzorcowych VIAF (od 2009 roku)[5].

Zakres współpracy

Z katalogiem centralnym NUKAT mogą współpracować biblioteki akademickie, uczelnie wyższej lub naukowe (w rozumieniu Dz.U. z 2012 r. poz. 390), a także biblioteki, które używają zintegrowanego systemu bibliotecznego, obsługującego format MARC21[3]. Bibliotekarze współpracujący z NUKAT mają stałą możliwość dokonywania korekt i uzupełnień w rekordach bazy NUKAT. Współpraca przebiega na dwa sposoby:

  • współpraca bierna: w przypadku, gdy bibliotekarz potrzebuje opisu, który już znajduje się w katalogu, pobiera go wraz z kompletem rekordów haseł wzorcowych do swojej bazy lokalnej;
  • współpraca czynna: w przypadku braku opisu w katalogu NUKAT to bibliotekarz przygotowuje opis pobiera go do swojej bazy lokalnej, gdy zostanie on dodany do bazy NUKAT. Opis pozostaje w katalogu i może być wykorzystywany ponownie[3].

Struktura Centrum katalogu NUKAT[3]

  • Ośrodek Kontroli Rekordów Bibliograficznych – zajmuje się kontrolą wprowadzanych i modyfikowanych rekordów bibliograficznych.
  • Ośrodek Kontroli Rekordów Kartoteki Haseł Wzorcowych – zajmuje się kontrolą rekordów khw formalnych i przedmiotowych wprowadzanych do bazy NUKAT.
  • Ośrodek Obsługi Informatycznej – obsługuje informatyczne bazy NUKAT oraz sprawuje nadzór nad infrastrukturą i oprogramowaniem. Celem jest optymalizacja działania katalogu NUKAT za pomocą metod informatycznych, a do zadań pracowników ośrodka należą prace projektowo-programistyczne i ich dokumentacja. Ośrodek zajmuje się także bieżącą kontrolą bezpieczeństwa serwera oraz stałą kontrolą zasobów systemowych i dostępu do nich[10].
  • Ośrodek Koordynacji – kontroluje przepływ rekordów w katalogu centralnym i spójność bazy NUKAT. Do obowiązku Ośrodka Koordynacji należy również wdrażanie zmian we współkatalogowaniu, które wynikają ze zmian w normach i przepisach katalogowania. Zajmuje się również kontaktem z bibliotekarzami systemowymi z bibliotek współpracujących i organizuje szkolenia oraz warsztaty. Pracownicy tego działu redagują i aktualizują strony www Centrum NUKAT oraz interfejsu katalogu NUKAT[10].

Biblioteki współpracujące z katalogiem NUKAT

Lista bibliotek, które wprowadziły powyżej 90 000 rekordów bibliotecznych (stan na 13.11.2018)[3].

  1. Biblioteka Jagiellońska i Biblioteka Medyczna Collegium Medicum UJ – 581 736 rekordów.
  2. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie – 531 271 rekordów.
  3. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu – 205 188 rekordów.
  4. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego – 187 015 rekordów.
  5. Biblioteka Główna Uniwersytetu Gdańskiego – 169 281 rekordów.
  6. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu – 150 893 rekordów.
  7. Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego –119 465 rekordów.
  8. Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu – 114 752 rekordów.
  9. Biblioteka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – 95 431 rekordów.
  10. Biblioteka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie – 94 982 rekordów.
  11. Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy - Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego – 93 561 rekordów.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Historia NUKAT, centrum.nukat.edu.pl [dostęp 2016-02-18].
  2. ↑ a b Centrum NUKAT, centrum.nukat.edu.pl [dostęp 2022-07-24].
  3. ↑ a b c d e f g h i Ewa Kobierska-Maciuszko, Do czego potrzebny jest NUKAT w życiu bibliotekarzy - praktyków?, 13 listopada 2018.
  4. ↑ nukat.edu.pl Competitive Analysis, Marketing Mix and Traffic - Alexa, web.archive.org, 21 grudnia 2021 [dostęp 2022-10-25] [zarchiwizowane z adresu 2021-12-21].
  5. ↑ a b c d Historia NUKAT, centrum.nukat.edu.pl [dostęp 2020-09-15].
  6. ↑ Historia NUKAT, centrum.nukat.edu.pl [dostęp 2021-02-01].
  7. ↑ Historia katalogu NUKAT.
  8. ↑ Paweł Rygiel, Razem szybciej, lepiej, efektywniej – o współpracy bibliotek naukowych w zakresie katalogowania z perspektywy 15 lat katalogu NUKAT, „Bibliotekarz”, 12/2017, s. 16-20.
  9. ↑ Katalog NUKAT można przeszukiwać przez katalog wirtualny KVK, centrum.nukat.edu.pl [dostęp 2020-09-15].
  10. ↑ a b Strona internetowa Centrum NUKAT.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Logo NUKAT.png
Logo Narodowego Uniwersalnego Katalogu Centralnego